​2019 yılının Ekim ayı içerisinde Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı'na sunulan ve birçok yeni düzenlemeyi barındıran yeni vergi paketi meclis genel kurulunda kabul edildikten sonra cumhurbaşkanı onayı ile birlikte 7 Aralık 2019 tarihinde Resmi Gazete'de yayımlandı.

Dijital Hizmet Vergisi, Konaklama Vergisi, Değerli Konut Vergisi gibi birçok yeni vergiyi uygulamaya koyan 7194 Sayılı Kanun başta Gelir Vergisi Kanunu olmak üzere yürürlükte olan bazı vergi kanunlarında da hatırı sayılır düzenlemeler yaptı.

Yazımızda 7194 Sayılı Kanun ile Gelir Vergisi Kanunu'nda yapılan düzenlemeleri karşılaştırmalı olarak ele alacağız.
 

Gelir Vergisi Tarifesine Yeni Bir Dilim Eklendi, Üst Limit %40'a Çıkarıldı

Değişiklik öncesinde 98.000 TL'ye kadar olan gelirler (ücret gelirleri için 148.000 TL) artan oranlı olarak %15 ile %27 arası vergiye tabi tutuluyordu, bu tutarı aşan gelirler ise %35 oranında vergiye tabi tutuluyordu. Yeni düzenleme ile vergi tarifesine yeni bir dilim eklenerek üst limitte değişiklik yapıldı. Buna göre 500.000 TL'ye kadar olan gelirler (ücret gelirleri için 148.000 TL) %15 ile %35 arası vergiye tabi tutulacak olup, bu tutarı aşan gelirler ise %40 oranında vergiye tabi tutulacaktır.

Düzenleme 01.01.2019 tarihinden itibaren elde edilen gelirler için uygulanacak olup, kanuna eklenen özel hüküm ile ücret gelirleri için değişiklik öncesi tarife uygulanacaktır.

Örneğin, 2019 yılı için 600.000 TL tutarında gayrimenkul sermaye iradı bulunan bir gelir vergisi mükellefinin değişiklik öncesi ve sonrası ödeyeceği vergi tutarı karşılaştırmalı olarak aşağıdaki tabloda yer almaktadır.

ESKİ TARİFE ​ ​ ​ YENİ TARİFE ​ ​
Vergiye Tabi Gelir Oran Hesaplanan Vergi ​ Vergiye Tabi Gelir Oran Hesaplanan Vergi
18.000,00 15% 2.700,00 ​ 18.000,00 15% 2.700,00
40.000,00 20% 4.400,00 ​ 40.000,00 20% 4.400,00
98.000,00 27% 15.660,00 ​ 98.000,00 27% 15.660,00
600.000,00 35% 175.700,00 ​ 500.000,00 35% 140.700,00
​ 600.000,00 40% 40.000,00
TOPLAM ​ 198.460,00 ​ TOPLAM ​ 203.460,00

Ancak söz konusu yeni tarifenin ücret gelirleri dışında 01.01.2019 tarihinden itibaren elde edilecek gelirlere uygulanacak olması vergi kanunlarının geriye yürümezliği ilkesi ile çelişiyor. Vergi kanunlarının geriye yürümezliği ilkesi, vergi yasalarının geçmişte meydana gelen olaylara uygulanmamasını gerektirir. Bu anlamda ilgili düzenleme, geriye yürümezlik kavramı çerçevesinde tartışmaları da beraberinde getirecektir.

2020 Yılında Elde Edilecek Ücret Gelirleri İçin Tek İşverenden Alınmış Olsa Dahi Yeni Tarifenin Dördüncü Diliminde Yer Alacak Tutarı Aşan Ücret Gelirlerine Beyan Zorunluluğu Getirildi

Gelir Vergisi Kanunu'nun 86/1-b maddesine göre tek işverenden elde edilen ve tevkifat yoluyla vergilendirilen ücret gelirleri ile birden fazla işverenden elde edilmekle birlikte iki ve sonraki işverenden alınan ücretlerin toplamı mevcut tarifenin ikinci diliminde yer alan tutarı (2019 yılı için 40.000 TL) aşmayan ücret gelirleri için beyan zorunluluğu bulunmuyordu.

Yapılan yeni düzenleme ile tevkif yoluyla vergilendirilen ve tek işverenden alınmış olsa dahi yeni tarifenin dördüncü diliminde yer alan tutarı (2019 yılı için bu tutar 500.000 TL) aşan 2020 yılı ve sonrasında elde edilecek ücret gelirleri için beyanname verme zorunluluğu getirilmiştir.

Bunun yanında 2020 yılı ve sonrasında birden fazla işverenden elde edilen gelirlerden;

  • Birinciden sonraki işverenden alınan ücretlerin toplamı yeni tarifenin ikinci diliminde yer alan tutarı (2019 yılı için bu tutar 40.000 TL) aşan ücret gelirleri,
  • Birinci işverenden alınan dahil ücret gelirleri toplamı yeni tarifenin dördüncü diliminde yer alan tutarı (2019 yılı için bu tutar 500.000 TL) aşan ücret gelirleri

için beyan zorunluluğu getirilmiştir.
 

Örneğin, 2019 ve 2020 yılı tarife tutarlarının aynı olduğu varsayımı altında, söz konusu yıllarda birden fazla işverenden aşağıdaki ücret gelirlerini elde eden/edecek olan gelir vergisi mükellefinin beyan durumu şu şekilde olacaktır.

Birinci İşverenden Elde Edilen Ücret Geliri                     570.000 TL

İkinci İşverenden Elde Edilen Ücret Geliri                        25.000 TL

Üçüncü İşverenden Elde Edilen Ücret Geliri                    13.000 TL

TOPLAM                                                                        608.000 TL

2019 Yılı İçin

2019 yılında birden fazla işverenden elde edilen ücret gelirleri için Gelir Vergisi Kanunu'nun 86/1-b maddesindeki değişiklik öncesi hükümler dikkate alınacaktır. Birden fazla işverenden ücret alınması halinde, birinci işverenden alınan ücretin hangisi olacağı mükellef tarafından serbestçe belirlenecektir. Bu doğrultuda birinci işverenden sonra elde edilen ücret gelirleri 25.000 TL ve 13.000 TL'nin toplamı olan 38.000 TL tarifenin ikinci diliminde yer alan 40.000 TL'yi aşmayacağı için bu mükellefin yıllık beyanname verme zorunluluğu bulunmamaktadır.
 

2020 Yılı İçin

2020 yılında birden fazla işverenden ücret alınması halinde, birinci işverenden alınan ücretin hangisi olacağı yine mükellef tarafından serbestçe belirlenecektir. Birinciden sonraki işverenden alınan ücretlerin toplamı 38.000 TL ikinci diliminde yer alan 40.000 TL'yi aşmamaktadır. Ancak birinci işverenden alınan dahil ücret gelirleri toplamı olan 608.000 TL tarifenin dördüncü diliminde yer alan 500.000 TL'yi aştığı için ilgili mükellef 2020 yılı gelirleri için yıllık beyanname verecektir. Mükellef yıllık beyanname üzerinde hesaplanan vergiden kaynakta kesinti yoluyla işverenler tarafından ödenmiş olan vergileri mahsup ettikten sonra varsa kalan tutarın ödemesini yapacaktır.
 

En Üst Liglerde Sporculara Ödenen Ücretlerdeki Vergi Oranı %15'den %20'ye Çıkarıldı ve 500.000 TL'yi Aşan Sporcu Ücretleri İçin Yıllık Beyanname Verme Zorunluluğu Getirildi

 Değişiklik öncesinde 31.12.2019 tarihine kadar sporculara yapılan ücret ve ücret sayılan ödemelerden;

  • En üst ligdekiler için % 15,
  • En üst altı ligdekiler için % 10,
  • Diğer liglerdekiler ve lig usulüne tabi olmayan spor dallarındaki sporculara yapılan ödemeler ile milli sporculara uluslararası müsabakalara katılmaları karşılığında yapılan ödemelerden % 5

oranında vergi kesintisi yapılıyordu. Kesinti yapılan tutarlar spor kulüplerince beyan edilerek ilgili ay muhtasar beyannamesi ile ödeniyordu. Sporcular açısından ise elde edilen bu ücretler için herhangi bir sınırlama olmaksızın beyanname verme zorunluluğu bulunmuyordu.

Yeni düzenleme ile 31.12.2019 tarihine kadar geçerli olan uygulamanın süresi 31.12.2023 tarihine kadar uzatılmış olup, en üst ligler için geçerli olan %15'lik vergi oranı %20 olarak belirlenmiştir. Sporcu açısından ise elde edilen gelirlerin 500.000 TL'yi aşması durumunda yıllık beyanname verme zorunluluğu getirilmiştir. 500.000 TL'yi aşan bu gelirler %40 üzerinden vergiye tabi tutulacak ve spor kulüplerince kaynakta kesinti yapılan vergilerin ödenmiş olması şartıyla söz konusu vergiler hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilebilecektir.

Söz konusu uygulama 01.01.2020 tarihinden itibaren elde edilen gelirlere uygulanacaktır. Ancak kanuna eklenen özel hüküm ile uygulama 01.11.2019 tarihinden önce imzalanarak geçerlilik kazanan sporcu sözleşmeleri için uygulanmayacak olup, bu sözleşmeler kapsamında elde edilen gelirler için değişiklik öncesi hükümler uygulanacaktır.
 

Ticari Faaliyet ile Serbest Meslek Faaliyetinde Kullanılan ve Kiralama Yoluyla Edinilen Binek Otomobillerin Giderlerine Kısıtlama Getirildi

Değişiklik öncesinde serbest meslek faaliyeti ile işletmelerin ticari faaliyetlerinde kullandığı ve kiralama yoluyla edindiği binek otomobillere ilişkin tüm giderler kazancın tespitinde indirim olarak dikkate alınabilmekteydi. Bunun yanında binek otomobillerin ilk iktisabında katlanılan özel tüketim vergisi ve katma değer vergisi tutarlarının maliyete eklenmesi veya gider olarak dikkate alınması mükellefin seçimine bırakılmıştı.

7194 Sayılı Kanun ile yapılan yeni düzenleme ile faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere;

  • Binek otomobillerin her birine ilişkin aylık kira bedelinin 5.500 TL'ye kadar olan kısmı,
  • Binek otomobillerin iktisabına ilişkin özel tüketim ve katma değer vergisi toplamının en fazla 115.000 TL'ye kadar olan kısmı,
  • Binek otomobillere ilişkin giderlerin en fazla %70'lik kısmı,
  • Özel Tüketim Vergisi ile Katma Değer Vergisi hariç ilk iktisap bedeli 135.000 TL olan ve bu vergilerin maliyete eklendiği veya ikinci el olarak iktisap edildiği hallerde amortismana tabi tutarı 250.000 Türk Lirası'nı aşan otomobillerin her birine ayrılan amortisman tutarının 135.000 TL'ye kadar olan kısmı gider olarak dikkate alınabilecek, bu tutarları aşan kısım ise kazançtan indirilemeyecektir.

Yeni düzenleme 01.01.2020 tarihinden itibaren başlayan vergileme dönemleri için uygulanacaktır.

Bu doğrultuda 2019 yılı sonuna kadar binek otomobillere ilişkin kira bedellerinin tamamı gider olarak dikkate alınabilecek, 2020 yılı başından itibaren ise binek otomobillere ilişkin kira bedellerinin en fazla 5.500 TL'si gider yazılabilecektir. Bunun yanında işletmelerin 2019 yılı sonuna kadar satın alacağı araçlar için ödemiş olduğu KDV ve ÖTV tutarları için herhangi bir gider kısıtlaması olmayacaktır.
 

500.000 TL'yi Aşan Diğer Serbest Meslek Kazançları İstisnadan Faydalanamayacak

Değişiklik öncesinde Gelir Vergisi Kanunu'nun 18. maddesinde sayılan ve temel olarak telif haklarına dayanan diğer serbest meslek kazançları tevkif suretiyle %17 oranında vergiye tabi tutulmaktaydı. Söz konusu gelirler için ayrıca yıllık beyanname verilme zorunluluğu bulunmuyordu.

Yeni düzenleme ile 01.01.2020 tarihinden sonra elde edilen ve toplamı gelir vergisi tarifesinin dördüncü dilimini (2019 yılı için 500.000 TL) aşan diğer serbest meslek gelirleri bu kapsamda değerlendirilmeyecektir. Söz konusu gelirler tevkif suretiyle vergilendirilmeyecek olup, yıllık beyanname ile beyan edilerek %15 ile %40 oranında artan oranlı vergiye tabi olacaktır.

Toplamı 500.000 TL'yi aşmayacak olan diğer serbest meslek gelirleri ise daha önceki uygulamada olduğu gibi yıllık beyana tabi olmayacak ve tevkif suretiyle %17 oranında vergilendirilecektir.
 

İşverenlerce Çalışanlara Verilen ve Günlük 10 TL'yi Aşmayan Ulaşım Bedelleri Gelir Vergisinden İstisna Olacak

Gelir Vergisi Kanunu'na göre çalışanların işyerlerine toplu olarak gidip gelmeleri amacıyla işverenler tarafından katlanılan taşıma giderleri gelir vergisinden istisna tutuluyor. Ancak çalışanlara doğrudan verilen yol yardımları ise ücret olarak değerlendiriliyor. Yapılan değişiklik ile işverenlerce taşıma hizmeti verilmeyen durumlarda çalışanlara günlük 10 TL'ye kadar yapılan yol yardımları, ödemenin toplu taşıma kartı, taşıma bileti veya bu amaçla kullanılan ödeme araçları vasıtasıyla yapılması şartıyla vergiden istisna edilmiştir.

Değişiklik 1 Ocak 2020 tarihi itibarıyla geçerli olacaktır.
 

Amatör Spor Yarışmaları Dışındaki Yarışmaları Yöneten Hakemlere Ödenen Ücretler Gelir Vergisine Tabi Olacak

Gelir Vergisi Kanunu md. 29/4'e göre spor yarışmalarını yöneten hakemlere ödenen ücretler gelir vergisinden istisna edilmiştir. 7194 Sayılı Kanun ile ilgili maddede yapılan değişiklikle birlikte 1 Ocak 2020 itibariyle sadece amatör spor yarışmalarını yöneten hakemlere ödenen ücretler (basketbol ve voleybol spor dallarının en üst liglerinde görev alanlar hariç) istisna kapsamına alınmıştır.

İcra İflas Kanunu ve Avukatlık Kanunu Uyarınca Karşı Tarafa Yükletilen Vekalet Ücretleri Tevkifat Kapsamına Alındı

Gelir Vergisi Kanunu'nun 94.maddesi vergi tevkifatına tabi olan ödemeleri ve tevkifat yapmakla sorumlu olanları düzenlemektedir. Ayrıca aynı madde ile Cumhurbaşkanı'na maddede yer alan tevkifat oranları konusunda düzenleme yapma yetkisi verilmiştir.

7194 Sayılı Kanun ile ilgili maddede yapılan düzenlemeyle İcra İflas Kanunu ve Avukatlık Kanunu uyarınca karşı tarafa yükletilen vekalet ücretini ödeyenlere (icra ve iflas müdürlüklerine yatırılanlar dahil) tevkifat yapma yükümlülüğü getirilmiştir.

Düzenleme kanunun yayım tarihi olan 7 Aralık 2019 itibariyle geçerli olacaktır. Tevkifat oranı Cumhurbaşkanı tarafından belirlenecektir.

Vergiye Uyumlu Mükelleflere Sağlanan %5'lik Vergi İndirimi Uygulaması Kapsamında Ödeme Şartının Ne Olacağı Konusuna Açıklık Getirildi

Gelir Vergisi Kanunu'nun mükerrer 121. maddesine göre, belli şartları taşıyan gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerine beyannameleri üzerinden hesaplanan verginin %5'i oranında vergi indirimi uygulanması öngörülmüştür. Bu indirime ilişkin şartlardan birisi de son 3 yıla ilişkin (indirimin hesaplanacağı beyannamenin ait olduğu yıl dahil) vergi beyannamelerinin kanuni süresi içerisinde verilmiş ve ödenmiş olmasıdır.

Önceki uygulamada kanuni süresinde verilmesi ve ödenmesi gereken vergi beyannamelerinin hangi beyannameler olacağı konusunda bir kesinlik bulunmamaktaydı. Beyan edilecek bir vergi bulunmaması halinde beyanname verilme zorunluluğu olmayan damga vergisi beyannameleri açısından %5'lik indirimin uygulamasında çeşitli sorunlar oluşuyordu.

Yeni düzenleme ile kanuni süresinde verilmesi ve ödenmesi gereken beyannamelerin kapsamı netlik kazanmıştır. Buna göre bu beyannamelerden anlaşılması yıllık gelir ve kurumlar vergisi beyannamesi, geçici vergi beyannameleri, muhtasar, muhtasar-prim hizmet beyannameleri, katma değer vergisi ve özel tüketim vergisi beyannameleridir. Sayılanlar dışındaki beyannameler bu kapsamda değerlendirilmeyecektir.

İade alacakları sebebiyle mahsuben ödenen ya da tecil-terkin yoluyla ödenen vergiler uygulamada ödeme olarak sayılmakla birlikte, kanun metninde buna ilişkin bir ibare bulunmamış olması sebebiyle bu işlemlerin ödeme olarak sayılıp sayılmayacağı tartışma konusu bir husustu.

7194 Sayılı Kanun ile mükerrer 121. maddede yapılan düzenleme ile mahsup yoluyla ödenen veya tecil edilerek şartların gerçekleşmesine bağlı olarak terkin edilen vergiler de ödeme olarak kabul edilmiştir.

Bunun yanında indirimden yararlandıktan sonra;

  • İade sebebiyle mahsuben talep edilen tutarın asıl vergi tutarının altında gerçekleşmesi ve bu tutarın ana tutarın %10'unu aşmaması
  • Tecil edilerek belirtilen şartların gerçekleşmesine bağlı olarak terkin edilecek vergilerin şartların sağlanamaması halinde tecil süresinin sonunu takip eden 15. günün bitimine kadar ödenmesi,

hallerinde de indirim şartları sağlanmış olacaktır.
 

Sorumlu Vergicilik Bakışıyla…

Gelir Vergisi yönünden kapsamlı düzenlemeleri içeren 7194 Sayılı Kanun, mükellefler yönünden ek mali yükümlülükler ortaya çıkaracaktır. Bunun yanında kanun, yürürlüğe girmesi ile birlikte uygulamadaki birçok tartışmayı da beraberinde getirecektir. Özellikle 2019 yılına ilişkin vergi tarifesinde yapılan geriye dönük düzenlemeler "verginin geriye yürümezliği" ilkesi çerçevesinde çelişkiler barındırıyor. Bunun yanında binek otomobiller için yapılan gider kısıtlamasına ilişkin düzenlemelerden amortisman uygulamasının nasıl yapılacağı konusunda belirsizlikler ortaya çıkacaktır. Bu sebeple kanun ile yürürlüğe giren uygulamalar hakkında bir tebliğ yayımlanarak detaylar ve kapsamın belirlenmesi önem arz ediyor.

Serhat ÇETİN | KPMG