Anonim Şirketin kendi hisselerini satınalma konusu gerek TTK ve gerekse TMS açısından ayrı birer yazıda incelemiş ve muhasebesinin bir başka yazı konusu olduğunu belirtmiştik.

Tekdüzen muhasebe sisteminde anonim şirketlerin kendi hisselerini satınalması halinde hangi hesapların kullanılacağı konusunda henüz bir açıklama yapılmamıştır veya bugüne kadar ben böyle bir açıklamaya rastlayamadım.,

Bu sebeple muhtelif çalışmaları inceledim, araştırdım ve bu yazıyı hazırladım. Bu yazımız, Çankırı Karatekin Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisinin 2014/4/1 sayısının 283-298 inci sayısındaki Sayın Fikret Otlu, İsmail Bekçi ve Özlem Nilüfer Karataş’ın çalışmalarından yararlanarak hazırlanmıştır. Bu konuda yaptığım araştırmalarda benim muhasebe düşünceme en uygun yazı ve çalışma olduğu için bu makaleden yararlandım.


1.. İktisap Edilen Payların Muhasebeleştirilmesi

Tekdüzen hesap planında bir düzenleme yapılmadığından Çankırı Üniversitesinde yapılan çalışmada olduğu gibi 51 no.lu Geri Alınan Hisse Senetleri hesabı kullanılmıştır. Paylar satınalma bedeli üzerinden yani maliyet bedeli üzerinden kaydedilecektir.

1.00.000 TL. sermayeli bir A.Ş. 1 TL. nominal değerindeki 5.000 payını tanesi 4 TL.dan 20.000 TL. na satınalmıştır. (Bunlar için yılsonunda bu kadar tutarda yedek akçe ayrılmalıdır.) Bunun muhasebe kaydı:

________________ / / 2015________________________

514 Geri Satın Alınan Paylar 20.000

                                               102 Bankalar 20.000

Payların geri satın alınması
__________________ / / 2015_______________________

590 Dönem Net Karı 20.000

                                              540 Yasal Yedekler 20.000

Geri alınan paylar için yıl sonunda yedek akçe ayrılması
________________ _________________________________



2. İktisap Edilen Payların Elden Çıkarılmasının Muhasebeleştirilmesi

Örnek: Nominal değeri 1 TL olan ve daha önceki bir tarihte tanesi 4 TL’den satın alınan 10.000 adet pay, 2015 yılında, tanesi 6 TL’den satılarak elden çıkarılmıştır. Satış işlemi banka aracılığı ile yapılmıştır.

________________ / / 2015 _______________________

102 Bankalar 60.000

                                                   514 Geri Satın Alınan Paylar 40.000

                                                   520 Hisse senedi ihraç primi 20.000

Geri alınan payların satış kaydı

_________________ / / 2015_________________________

540 Yasal Yedekler 40.000

                                                   570 Geçmiş Yıllar Karları 40.000

Geri alınan hisse senetleri satıldığından yedeklerin Ortaklara dağıtılabilmesi için
__________________ __________________________

a. Bu satıştan sonra, Yasal yedeklerde kalan tutar ya ortaklara dağıtılır veya sermaye artırım kararı alınarak sermayeye ilave edilebilir. Sermayeye ilave kayıtlarını burada göstermeye lüzum görmüyorum.

b. Örnekteki geri alınan payları karlı satmıştık. Zararlı satsa idik bu defa hisse senedi ihraç primleri borçlu olarak çalışıp borç bakiye verecekti.


3. İktisap Edilen Paylar Nedeniyle Sermayenin Azaltılması

Anonim şirketin iktisap ettiği payları 3 yıl içinde elden çıkaramaması halinde sermaye

Örnek: llk örnekteki 5.000 Pay her biri 4 TL. den 20.000 TL. ye alınmıştı. Zamanında elden çıkarılamadığı için sermaye azaltılması yoluyla yok edilecektir.

Bu durumda önce payların alış bedeli ile payların üzerinde yazılı nominal değerler karşılaştırılıp azalacak sermaye ve fark bulunacaktır. Bulunan fark daha önce ayrılmış olan yedeklerden mahsup edilecektir.

Payların alış bedeli = (5.000x4 = 20.000 TL.

Payların nominal değeri = 5.000x1=5.000 TL.

Azaltılacak sermaye tutarı = 5.000 TL.

Fark = 20.000 – 5.000 = 15.000 (Yedeklerden Mahsup edilecek tutar)
Muhasebe kaydına gelelim.

_____________________ / / 2015 ____________________

500 Sermaye 5.000

540 Yasal Yedekler 15.000

                                           514 Geri Satınalınan paylar 20.000

Elden çıkarılamayan paylar sebebiyle sermayenin azaltılması

Ve aradaki farkın yasal yedeklerden karşılanması
______________________ ___________________________


540 Yasal Yedekler 5.000

                                                570 Geçmiş yıllar karları 5.000

Satılan paylar sebebiyle serbest kalan yedeklerin ortaklara Dağıtılabilmesi için geçmiş yıllar karları hesabına devri
------------------------------------- -----------------------------------------------

570 Geçmiş yıllar karları 5.000

                                                331 Ortaklara Borçlar 5.000

Geçmiş yıllar karlarına devredilen yedeklerin ortaklara dağıtılması
______________________ ___________________________

Kayıtlar bu şekilde yapılabilir, kullanılacak hesaplar yasal yedekler veya olağanüstü yedekler olabilir.


Cevdet Akcakoca
YMM – BD.