UZUN süre çalışıp emekli aylığı almaya hak kazanan emeklilerin  önemli bir bölümü maalesef ihtiyaçtan dolayı tekrar çalışmaya devam ediyor. Haklı olarak, emekliler iki ana konuda beklenti içerine giriyor. Bunlardan birincisi; emekli olduktan sonra tekrar  çalışmaya başlayanların  hakları ve beklentileri. İkinci konu ise; tekrar  hiç bir yerde çalışmadan  emeklilik hayatlarını  sürdürürken devletten  olan hak ve beklentileri.

Bugün itibariyle, Sosyal Güvenlik Kurumu’nun aylık bağladığı kişi sayısı 12 milyonu geçmiş durumda. Bilindiği gibi, ülkemizde çalışanlar eskiden çok erken yaşta (kırk yaşına gelmeden) emekli olabiliyordu. Dünyada  genç emeklileri  olan ülkeler arasında  üst sıralarda  yer alıyorduk. Sonradan yapılan önemli bir düzenleme ile emeklilik şartları değiştirildi ve kademeli sistemi getirildi; artık emeklilik hakkı altmışlı yaşlara kadar uzayabiliyor. Ayrıca, sosyal güvenlik (Emekli Sandığı, Bağkur ve SSK) tek çatı altında  toplanarak Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) olarak yürütülüyor.

             ÇALIŞMAYA DEVAM EDEN ÜÇ GRUP
                 Emekli olduktan sonra 4/a’lı olarak, yani eski adıyla SSK’lı olarak çalışmaya devam etmek isteyenler için belirleyici olan bu kişilerin ilk kez ne zaman sigortalı olduklarıdır. 1 Ekim 2008 tarihinden  önce çalışmaya başlamış ve emekli olmuş kişiler, emekli olduktan sonra 4/a’lı, yani bir işverene bağlı olarak çalışmaya devam etmek isterlerse iki seçenekleri söz konusudur. Ya emekli aylıklarını kestirirler, ya da sosyal güvenlik destek primine tabi olarak çalışırlar. Sosyal güvenlik destek primi ödeyerek çalışan kişilerin ücretlerinden yüksek prim kesintisi olmakla birlikte, söz konusu kişiler emekli aylıklarını almaya devam ederler. Aylığını kestirip çalışan emekli için ise normal bir sigortalı gibi bütün sigorta kollarına prim ödenmesi gerekiyor.

Genel olarak sigortalı olan emekliler,  emekli olmaları nedeniyle  işverenlerinden çalıştıkları yıllara göre kıdem tazminatlarını alıyor. Bu durumdaki kişi, emekli olduktan sonra yeniden çalışmaya devam ederse  kıdem tazminatını hangi hallerde  alabileceği farklılık gösteriyor. Emekli olduktan  sonra SGDP ödeyerek,  yani aylığını kestirmeden  çalışmaya devam eden bir kişi çalışmasını sonlandırmak istediğinde,  emekli olmak nedeniyle  kıdem tazminatı  talep edemez.  Ancak, SGDP ödemek  yerine aylığını kestirip çalışmaya devam ederse, istediği zaman çalışmasını sonlandırıp işverenden  kıdem tazminatı

                 talep edebiliyor. Dolayısıyla, emekli olup yeniden çalışmaya devam edecek olan kişiler bu tercihi yaparken  kıdem tazminatı konusunu  da dikkate almaları gerekiyor.

                 SGDP ödeyerek  çalışmaya devam eden kişiler, işverenin işten çıkarması halinde  ve bazı durumlarda kıdem tazminatı alabilirler.  Buna karşılık, emekli olmaları sebebiyle istifa edip kıdem tazminatı  almaları söz konusu değildir. Bu kişilerin kıdem tazminatlarını alabilmeleri  için İş Kanunu’nda  belirtilen diğer nedenlerle işten çıkartılmaları veya ayrılmaları gerekiyor.

                 Dolayısıyla emekli olduktan sonra çalışmaya devam edenler üç gruba ayrılıyor. Birinci grubu, emekliliği hak ettikten sonra kıdem tazminatını almadan emekli aylığı bağlatarak sosyal güvenlik destek primi ödemek suretiyle aynı işyerinde çalışmaya devam edenler oluşturuyor. İkinci grupta, o güne kadar hak etmiş olduğu kıdem tazminatını  alıemekli olduktan sonra aynı işyerinde çalışmaya devam edenler. Üçüncü grupta ise kıdem tazminatını alıp emekli olduktan sonra başka bir işyerinde çalışanlar yer alıyor.

               TAZMİNAT ALMA HAKKI OLANLAR

                Halen  yürürlükte  olan 1475 sayılı Kanun’un 14. Maddesi’nin birinci fıkrasının dördüncü bendinde, işçinin bağlı bulunduğu kurum veya sandıktan  yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı yahut toptan  ödeme almak amacıyla ayrılması halinde, kıdem tazminatına hak kazanılabileceği  hükme bağlanmıştır.

                Yasa ile pirim ödeme gün sayısı ile sigortalılık süresini tamamlayan  sigortalıya, kendi isteği ile işten ayrılması halinde, yaşını doldurmasını beklemeden kıdem tazminatı  alma hakkı tanınıyor. Yani kıdem tazminatının alınması için mutlaka emekli aylığının bağlanması gerekmiyor. Dolayısıyla yaşlılık aylığı hak kazanmamakla birlikte, yaşlılık aylığı için yeterli sigortalılık süresi (15 yıl) prim ödeme gün sayısı (3600 gün) tamamlayan  işçiler sözleşmesini fesh ederek  kıdem tazminatı almaya hak kazanabiliyor. Bu haktan  yararlanmak için işçinin Sosyal Güvenlik Müdürlüğü’ne, emekli olmaya hak kazandığını, 1475 sayılı iş kanunun 14. Maddesi  15 yıl sigortalılık süresi ve en az 3600 gün prim ödeme gün sayılarını tamamladığına dair bir yazı alarak işverene ibrazı gerekiyor.

            Talha APAK // Yeminli Mali Müşavir 

            [email protected]