Maluliyet, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamındaki sigortalılar için çalışma gücünün veya iş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünün en az %60’ını (c) bendi kapsamındaki sigortalılar için çalışma gücünün en az % 60’ını veya vazifelerini yapamayacak şekilde meslekte kazanma gücünü kaybetme halidir.
Maluliyetin belirlenmesinde kullanılan ölçütler sigortalının durumuna göre farklılık arz etmektedir. Bu kapsamda, sigortalının durumuna göre çalışma gücü kaybının tespit edilmesinde maluliyetin belirlenmesini sağlar.
Sigortalılık Çeşidine Göre Çalışma Gücü Kaybının Tespiti
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa göre sigortalı sayılanlar ve bunların bakmakla yükümlü oldukları veya hak sahibi çocuklarının maluliyetinin tespitine ilişkin usul ve esasları düzenlemek üzere, 03.08.2013 tarih ve 28727 sayılı Resmi Gazete’de Maluliyet Tespiti İşlemleri Yönetmeliği yayınlamıştır.
5510 Sayılı Kanunun 4’üncü Maddesinin Birinci Fıkrasının (a) ve (b) Bentleri Kapsamındaki Sigortalıların Çalışma Gücü Kaybı Tespiti
(a) ve (b) bentleri kapsamındaki sigortalıların malul sayılabilmeleri için çalışma gücünün veya iş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünün en az %60’ını kaybetmiş olmaları gerekir.
Öncelikle sigortalıların çalışma gücünün en az %60’ını kaybedip kaybetmediklerinin tespitinde, yukarıda anılan yönetmeliğin ekinde yer alan hastalık listesi (nöroloji, hematoloji, göz hastalıkları v.s.) esas alınır. Daha ayrıntılı bir ifadeyle belirtecek olursak; 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamındaki sigortalıların, sigortalılık süresi içinde;
- a) Hastalık listesinde belirtilen hastalıkların meydana geldiği,
- b) Eski ve çalışmaya engel olmayan bir hastalığın, hastalık listesinde belirtilen seviyelere yükseldiği,
- c) Çalışma gücünün en az %60’ını kaybetmiş haliyle ilk defa çalışmaya başlayan, ancak daha sonra ortaya çıkan farklı bir hastalık nedeniyle bu Yönetmelik hükümlerine göre çalışma gücünün en az %60’ını kaybettiği,
- ç) İş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünün en az %60’ını kaybettiği,Sosyal Güvenlik Kurumu sağlık kurulunca tespit edilen sigortalı malul sayılır.
Öte yandan, sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihten önce sigortalının çalışma gücünün en az %60’ını kaybettiği önceden veya sonradan tespit edilirse sigortalı bu hastalık veya engeli sebebiyle malullük aylığından yararlanamaz. Sağlık kurulu raporlarında birden fazla hastalık mevcut ise çalışma gücünün en az %60’ını kaybedip kaybetmediğine dair değerlendirmede en ağır sekel bulgu dikkate alınır ve Balthazard Formülü 1 uygulanmaz. Ancak, birden fazla hastalığın bir arada olduğu ve tedaviye rağmen çalışma olanağı vermediğine Kurum sağlık kurulunca karar verilenler malul sayılır.
5510 Sayılı Kanunun 4’üncü Maddesinin Birinci Fıkrasının (c) Bendindeki Sigortalıların Çalışma Gücü Kaybı Tespiti
İlk defa çalışmaya başladığı tarihten sonra vücutlarında oluşan ve tedavi edilemeyen hastalıkları nedeniyle, çalışma gücünün en az %60’ını veya vazifelerini yapamayacak şekilde meslekte kazanma gücünü kaybettiği Sosyal Güvenlik Kurumu sağlık kurulunca tespit edilen sigortalı malul sayılır. Ancak sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihten önce çalışma gücünün en az %60’ını veya vazifesini yapamayacak derecede meslekte kazanma gücünü kaybettiği önceden veya sonradan tespit edilirse sigortalı bu hastalık veya engeli sebebiyle malullük aylığından yararlanamaz.
Maluliyet kararı verilirken esas alınacak hususlar;
- Sigortalıların çalışma gücünün en az %60’ını kaybedip kaybetmediklerinin tespitinde hastalık listesi,
- Türk Silahlı Kuvvetleri bünyesinde çalışan askeri ve sivil personel ile askerlik görevi ile yükümlüleri için, 08.10.1986 tarihli ve 86/11092 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla yürürlüğe konulan Türk Silahlı Kuvvetleri Sağlık Yeteneği Yönetmeliği,
- İçişleri Bakanlığı Emniyet Genel Müdürlüğü bünyesinde çalışan personel için, 04.08.2003 tarihli ve 25189 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Emniyet Teşkilatı Sağlık Şartları Yönetmeliği,
- 10.06.2004 tarihli ve 5188 sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun kapsamında çalışan ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa tabi Koruma Güvenlik Görevlileri için belirlenen ve 07.10.2004 tarihli ve 25606 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanunun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelikte belirtilen sağlık şartları,
Vazife malullüğü halinde ise, 13.07.1953 tarihli ve 4/1053 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla yürürlüğe konulan Vazife Malullüklerinin Nevileri ile Dereceleri Hakkında Nizamname.
Özetle maluliyet, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamındaki sigortalılar için çalışma gücünün veya iş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünün en az %60’ını, (c) bendi kapsamındaki sigortalılar için çalışma gücünün en az %60’ını veya vazifelerini yapamayacak şekilde meslekte kazanma gücünü kaybetme halidir. Maluliyetin belirlenmesi kapsamında çalışma gücünün kaybı tespit edilmelidir. Söz konusu tespit yukarıda açıklandığı üzere, sigortalının durumuna göre farklılaşmaktadır. Son olarak belirtmek gerekir ki, hastalık listesinde belirtilen hastalıkların meydana geldiği tespit edilen sigortalının hak sahibi veya bakmakla yükümlü olduğu çocuğu da malul sayılır.
Nevzat ERDAĞ
