Yeni ekonomik programda, önümüzdeki üç yıl için sosyal güvenlik ve istihdam politikalarına yönelik temel hedefler belirlendi. Bu çerçevede, 2018 ve 2019 yılları Sosyal Güvenlik bütçe gerçekleşme ve tahminlerini analiz etmek son derece faydalı olacaktır.  
 

2018 Yıl Sonu Sosyal Güvenlik Gelir-Gider Dengesi Nasıl Gerçekleşecek?
Genel bütçenin yaklaşık yüzde 45'ini oluşturan sosyal güvenlik bütçesinin, 2018 yılı sonunda 350 milyar Türk lirasını aşacağı anlaşılıyor. Sosyal Güvenlik Kurumu'nun verilerine göre, 2018 yılının ilk sekiz ayında 259 Milyar TL'lik harcama yapıldı. 2017 yılının ilk sekiz ayı ile karşılaştırdığımızda, %25,7'lik bir artış olduğunu görüyoruz. Bu devasa bütçenin en önemli kalemi olan emekli aylığı ödemelerinin, 2018 yılı sonu itibarıyla yaklaşık 250 milyar TL'yi bulması bekleniyor.1 Emeklilik giderlerini, 2018 yılı sonu itibarıyla yaklaşık 90 milyar TL ile sağlık harcamaları takip edecek. Sağlık harcamaları içinde, tedavi harcamaları daha önceki yıllarda olduğu gibi ilaç harcamalarının yaklaşık 2 katı olarak gerçekleşecektir.2
Bu bakımdan, Sosyal Güvenlik Bütçesinin 2018 yıl sonu gerçekleşme beklentisinde sürprizler olmayacaktır. 2018 yılı sonunda, SGK'nın kendi görev alanıyla ilgili finansman açığı 25 milyar TL'yi bulacak, sosyal güvenlik sitemine yapılan toplam transferle birlikte SGK'ya yapılan transferler 135 milyar liraya ulaşacaktır.3

2019'da Ne Olacak?
2019 yılında daha düşük bir büyüme beklentisi var. Doğal olarak istihdam bir önceki yıla göre daha az artması muhtemel görünüyor. Artış hızındaki azalışla birlikte;
Hizmet akdiyle çalışan sigortalı sayısının (eski SSK'lı) %2 artacağı,

  • Bağ-kur aktif sigortalı sayısının ekonomik büyümenin yavaşlamasından dolayı sabit kalacağı,
     
  • Geçmiş yıl verilerini dikkate aldığımızda, Emekli SSK'lı sayısı artışının %4,33 olacağı, Bağ-kur emekli sayısı artış oranın %3 olacağı, Emekli sandığı emekli artışının ise %2 olacağı,
     
  • 2018 yılına göre Asgari ücret artışının %20,
     
  • Tahakkuk tahsilat oranının ise %90 olacağını varsaydığımızda,
     

Emekli aylığı ödemelerinin 315 milyar TL'ye, sağlık harcamalarının yaklaşık 115 milyar TL'ye ulaşacağı tahmin ediliyor. Hazine ve Maliye Bakanı tarafından açıklanan Yeni Ekonomi Programı'nda sosyal güvenlik harcamalarında yapılması öngörülen 10 milyar TL'lik tasarrufu da dikkate alırsak yaklaşık 65 milyar TL sosyal güvenlik finansman açığı gerçekleşeceği beklentileri mevcut. Sosyal güvenlik açığının Gayri Safi Yurt İçi Hasılaya oranının ise bir önceki yıla göre artarak %1,8'i bulacağı öngörülüyor. (2017 yılında bu oran %0,7 idi.)
 

İlaç Giderleri Artacak            

Kurdaki yükseliş dikkate alındığında ilaç harcamalarında 2019 yılında dikkate değer bir artış olma ihtimali oldukça yüksek görünüyor. Önceki yıllarda güncellenmeyen ilaç fiyatlarının sağlık sektörü üzerinde baskı oluşturduğu muhakkak, dolayısıyla, Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı ve Ekonomi Politikaları Kurulunun bu konuda önemli değerlendirmelerde bulunabilir.
 

Emekli Harcamaları Artacak

Emeklilik giderlerinde ilk altı aylık dönemde %10, ikinci altı ayda ise bu oranın biraz altında bir zam yapılacağı tahmininden hareketle, emekli maaş ödemelerinin 315 milyar TL'yi bulması muhtemel görünüyor.  
 

Bütçe Açığı Tasarrufla Dengelenmeye Çalışılacak

2019 yılında beklenen prim gelirlerindeki artış, gerek emeklilik giderleri gerekse de sağlık harcamalarındaki artışı maalesef dengelemeye yetmeyecektir. Yeni Ekonomik Programda öngörülen Sosyal Güvenlik Bütçesindeki 10 milyar TL'lik tasarruf planı gerçekleşirse, 2019 yılsonu sosyal güvenlik açığının 65 milyar TL'yi bulma ihtimali yüksek görünüyor.
 

Ücret Desteklemeleri ve Prim Teşvikleri Kritik

2019 yılında gerek ücret gerekse prim destekleri daha da önemli hale gelecek.

Bu kapsamda;

  • Mevcut istihdama yönelik ücret desteklemelerinin artırılarak devam etmesi,  (İstihdama yönelik verilen hali hazırdaki on iki prim teşvikinden özellikle 6111, 7103, 6645 sayılı kanunlarla getirilen teşviklerin destek süre ve miktarlarının artırılması)
     
  • İş-Kur aktif iş gücü programları çerçevesinde yürütülen (İş başı eğitim teşvikleri gibi) teşviklerde kapsam ve sürelerin artırılması,
     
  • Ayrıca ilave istihdama sektörel bazlı yeni ücret ve prim desteklemelerinin uygulanması,

Son derece faydalı olacaktır.

Yeni Ekonomik Program çerçevesinde ilave teşvik uygulamalarının istihdamda artışa katkı sağlaması durumunda, SGK' ya kayıtlı sigortalı artış hızının bir önceki yıla göre yaklaşık %2.5 artacağı düşünülebilir. Bu durumda sosyal güvenlik açığı 65 milyar TL seviyesinden 50 milyar TL seviyesine gerileyecektir.

Özetle, 2019 yılı sosyal güvenlik bütçe dengeleri açısından oldukça zor geçeceğe benziyor. Aktif arz yönlü politikalarla işverenlere getirilecek istihdam maliyet avantajları bu durumu bir ölçüde dengeleyecek olsa da, işverenlerimize düşen mevcut ve yeni uygulanmaya başlanacak teşviklerden, fırsatlardan maksimum seviyede yararlanmak olacaktır.

1 Ayrıca belirtmek gerekir ki, emeklilere 2018 yılında bu rakama ilave yaklaşık 21 milyar TL ikramiye ödemesi yapılmıştı.
 

2 Genel Sağlık Sigortası prim gelirleriyle sağlık harcamalarının finansman oranı yüzde yüzlerde seyrediyor, yani sağlık yönüyle finansman açığı bulunmuyor. Şu an için sağlık harcamalarının finansmanında açık olmasa da, hızla yaşlanan nüfus yapısı ilerisi için risk oluşturuyor.
 

3 SGK'nın aracılık ettiği başkaca ödemeler de mevcut. SGK bu ödemeleri diğer bakanlıklar adına gerçekleştirir. Hazine bu giderleri ayrıca finanse ediyor.

KPMG | İsmail Sevinç