EYT düzenlemesinin hayata geçmesinin üzerinden bir yılı aşkın süre geçti. Bu süre içerisinde emekli sayısındaki artış 2 milyonu aştı. Emekli sayısına eklenen kişilerin büyük bir bölümünün EYT'liler olduğu tahmin ediliyor. Yaklaşık 500 bin kişinin daha EYT kapsamında emekli olması bekleniyor. EYT'li ve emekli sayısındaki artış, azalarak da olsa devam edecek. EYT yalnızca yaş şartını kaldırdığı sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayısı şartı devam ettiği için bu iki şartı tamamlayanlar zamanla bu sayının üzerine eklenecek.
ÖNCE İSTİFA SONRA MAAŞ
EYT'nin hayata geçmesiyle birlikte işçilerin bir bölümü önemli bir karar vermek zorunda kaldı. SGK'dan emekli aylığı talep edebilmek için işverenin işçilerin işten çıkışlarını vermesi gerekiyor.
YARGITAY'IN KARARI
Emekli olmak için gerekli şartları sağlayan işçi istifasını verip daha sonra SGK'dan aylık talep zorunda. Bu istifa sonrası işveren, işçiye kıdem tazminatı ödemek zorunda ancak yeniden işe almak zorunda değil. Hatta işçi ile işveren arasında yeni bir iş sözleşmesi yapılarak ücrette azaltma bile yapılabiliyor.
Bu süreçte bazı işverenler de EYT döneminde işçilerin talebi olmamasına rağmen emekliliği gelenlerin işten çıkartılmasına yönelik karar aldılar. İşte böyle bir karar sonrası işten çıkartılan işçiler için Yargıtay kritik bir karar verdi. Emeklilik için gerekli şartları sağlayan bir belediye işçisi, işveren tarafından işten çıkartılınca işe iade davası açmış. Yargıtay belediyenin personel rejimi çerçevesinde emekliliği gelen bütün işçilerin işten çıkartılması yönündeki gerekçesini geçerli bulmadı ve işçinin işe iadesine karar verdi. Bu karar bu şekilde işinden olmuş tüm işçiler için önemli.
GEÇERLİ FESİH DEĞİL
Yargıtay işveren durumundaki belediyenin, işçiyi personel harcamalarının azaltılması ve personel yaş ortalamasının düşürülmesi gerekçesiyle işten çıkartıldığını ve belediyenin personel harcamalarının azaltılması ve personel yaş ortalamasının düşürülmesine yönelik gerekçesinin geçerli fesih olarak değerlendirilmesinin mümkün olamayacağını ifade etti. Kararda bu durumun hukuken, feshin son çare olma ilkesine de aykırılık teşkil ettiğini belirtildi.
TAZMİNATINI ALMAYAN EYT'LİLER DİKKAT
İşçilerin bir bölümü emekli olduktan sonra aynı işyerinde çalışmaya devam etmek için kıdem tazminatlarını almadı. Bu durumdaki işçiler için emekli aylığı bağlattıktan sonraki ikinci işten çıkış nedeni çok önemli. İlerleyen dönemde işçi kıdem tazminatına hak kazandıracak bir sebeple işten çıkarsa kıdem tazminatını çalıştığı tüm süre üzerinden alabilecek. Ancak kıdem tazminatına hak kazandırmayacak; hırsızlık, kavga, taciz gibi bir nedenle işten çıkartılırlar ya da işveren kıdem tazminatı ödememek için böyle bir iddiada bulunursa bu durumda işçilerin tazminat için mahkeme yoluna gitmesi gerekecek. İşçi hırsızlık, kavga vs. gibi nedenlerle işten işten çıkarılırsa, bu durumda yalnızca emekliliğe kadarki süre için ve o dönemki ücreti üzerinden kıdem tazminatını talep edebilecek. Örneğin 2005-2023 yılı arasında aynı işyerinde çalışan ve bu tarihte işten emeklilik nedeniyle çıkışı yapılıp kıdem tazminatı ödenmeyen bir işçi, 2026'da tazminata hak kazandırmayacak bir nedenle işten çıkartılırsa bu durumda 2005 ila 2023 yılları arasındaki 18 yıllık kıdem tazminatını 2023 yılındaki brüt ücreti üzerinden alabilecektir. Bu tutara mevduata uygulanan en yüksek faiz işletilerek ödeme yapacak. Diğer yandan 5 yıllık zaman aşımı süresi de bu konuda risk taşıyor. Ancak bu sürenin işe yeniden giren işçi için kesileceği kanaatindeyim. Dolayısıyla bazı EYT'li işçiler işlerinden olmamak için kıdem tazminatlarını riske atmış durumdalar.
EMEKLİLİK GEREKÇE DEĞİL
Yargıtay, başka bir kararında "Emekliliğin gelmesi tek başına geçerli fesih nedeni değildir" diyerek bu konudaki kriterlere referans yapmaktadır. Bu noktada önemli olan işçinin yalnızca emekliliği geldiği için değil; yetersizlik, performans düşüklüğü gibi nedenlerinin açıkça ortaya konulması halinde işten çıkartılmasının mümkün olduğudur. Ayrıca işçinin işe girerken imzaladığı belgelerde emekliliği gelen işçilerin işten çıkartılacağına yönelik bir hüküm varsa bu hükmün istisnasız bütün işçiler için uygulanması gerekmektedir. Dolayısıyla EYT'li ya da normal emekli olup sadece emekliliği geldiği için işten çıkartılan işçiler işe iade davası açabilirler.
Akşam | Okan Güray BÜLBÜL
