<p style="text-align: justify;">Doğal afetler, dünya genelinde ciddi ekonomik kayıplara neden olabilmekte ve mağduriyetlere yol açabilmektedir. Bu nedenle, birçok ülke, doğal afetlere hazırlıklı olmak veya hasarları onarmak için ilave ekonomik kaynaklara ihtiyaç duymaktadır. Bu amaçla, yaşanan büyük doğal afetler sonrası Türkiye gibi birçok ülke çeşitli doğal afet vergileri uygulamaktadır.</p> <p style="text-align: justify;">Türkiye, özellikle coğrafi konumu nedeniyle sık sık doğal afetlerle karşı karşıya kalan bir ülkedir. Bu nedenle, doğal afetlerin neden olduğu hasarların onarımı ve mağduriyetlerin giderilmesi için ilave ekonomik kaynaklara ihtiyaç duyabilmektedir.</p> <p style="text-align: justify;">Bu amaçla, Türkiye'de çeşitli doğal afet vergileri uygulanmakta olup bunlardan en sonuncusu 2023 yılı Ocak ayında meydana gelen deprem felaketleri sebebiyle 7440 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun 9 Mart 2023 tarihinde TBMM Genel Kurulu’nda görüşülerek kabul edilmiş ve 12 Mart 2023 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.</p> <p style="text-align: justify;">Bu kapsamda, 7440 Sayılı Kanun ile kurum kazancının tespitinde istisna ve indirimden yararlanan kurumlar vergisi mükelleflerine yönelik getirilen “ek vergi” ye ilişkin düzenlemeleri 10 soruda açıklayalım.<br /> <br /> <br /> <br /> <strong>1- Ek verginin mükellefleri kimlerdir?</strong></p> <p style="text-align: justify;">Ek verginin mükellefi kurumlar vergisi mükellefleri olup gelir vergisi mükellefleri ek vergisi mükellefi değildir.<br /> <br /> <br /> <br /> <strong>2-Ek vergi nasıl hesaplanacak?</strong></p> <p style="text-align: justify;">7440 Sayılı Kanun’un 10. maddesi kapsamında 2022 yılı kurumlar vergisi hesabında;</p> <p style="text-align: justify;">· Kurumlar Vergisi Kanunu ve diğer kanunlarda yer alan düzenlemeler uyarınca kurum kazancından indirim konusu yapılan istisna ve indirim tutarları ile Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 32/A maddesi kapsamında indirimli kurumlar vergisine tabi matrahlar üzerinden, dönem kazancıyla ilişkilendirilmeksizin %10 oranında,</p> <p style="text-align: justify;">· Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 5/1-a maddesinde düzenlenen iştirak kazancı istisnasına konu kazançlar ile yurt dışından elde edilip en az %15 oranında vergi yükü taşıdığı tevsik edilen istisna kazanç üzerinden %5 oranında ek vergi hesaplanacaktır.<br /> <br /> <br /> <br /> <strong>3-Hangi istisna ve indirimler üzerinden ek vergi hesaplanmayacak?</strong></p> <p style="text-align: justify;">7440 Sayılı Kanun kapsamında aşağıdaki indirim ve istisnalar ek vergiden müstesnadır.</p> <p style="text-align: justify;">· Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 5. maddesinin birinci fıkrasının (d) bendi kapsamında kurumlar vergisinden müstesna tutulan yatırım fon ve ortaklık kazançları</p> <p style="text-align: justify;">· Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 5. maddesinin birinci fıkrasının (i) bendi kapsamında kurumlar vergisinden müstesna tutulan kooperatiflerin risturn istisnası kapsamında olan kazançları</p> <p style="text-align: justify;">· Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 5. maddesinin birinci fıkrasının (j) bendi kapsamında kurumlar vergisinden müstesna tutulan sat-kirala-geri al işlemlerinden doğan istisna kazançlar</p> <p style="text-align: justify;">· Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 5. maddesinin birinci fıkrasının (k) bendi kapsamında kurumlar vergisinden müstesna tutulan, her türlü varlık ve hakların, kaynak kuruluşlarca, kira sertifikası ihracı amacıyla ve sözleşme sonunda geri alınması şartıyla varlık kiralama şirketlerine satışı ile varlık kiralama şirketlerince bu varlıkların devralındığı kuruma satışından doğan kazançlar</p> <p style="text-align: justify;">· Kurumlar Vergisi Kanunu’nun geçici 14. maddesi kapsamında kurumlar vergisinden müstesna tutulan kur korumalı mevduat kaynaklı kazançlar</p> <p style="text-align: justify;">· Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10. maddesinin (b), (c), (ç), (d), (e) ve (f) bentleri kapsamında kurum kazancından indirim konusu yapılabilen bağışlar ve sponsorluk giderleri</p> <p style="text-align: justify;">· Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10. maddesinin (g) bendi kapsamında kurum kazancından indirim konusu yapılabilen girişim sermayesi fonu</p> <p style="text-align: justify;">· Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10. maddesinin (h) bendi kapsamında kurum kazancından indirim konusu yapılabilen, korumalı işyerlerinde istihdam edilen ve iş gücü piyasasına kazandırılmaları güç olan zihinsel veya ruhsal engelli çalışanlar için diğer kişi ve kurumlarca karşılanan tutar dâhil yapılan ücret ödemelerinin yıllık brüt tutarının %100'ü oranında korumalı işyeri indirimi</p> <p style="text-align: justify;">· Gelir Vergisi Kanunu’nun geçici 61. maddesi kapsamında tevkifata tabi yatırım indirimi istisnası</p> <p style="text-align: justify;">· İlgili Kanunları uyarınca kurum kazancından indirilebilen bağış ve yardımlar</p> <p style="text-align: justify;">· 10.07.2018 tarihli ve 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 407. maddesi kapsamında tanımlanan mikro ve küçük işletmelerin teknoloji geliştirme bölgeleri ile Ar-Ge ve tasarım merkezlerinden elde ettikleri istisnaya ve indirime konu kazançları.<br /> <br /> </p> <p style="text-align: justify;"><strong>4-Emisyon primi istisnası ek vergiye tabi olacak?</strong></p> <p style="text-align: justify;">7440 sayılı Kanunun 2022 yılı Kurumlar Vergisi Beyannamesi üzerinde gösterilen, istisna ve indirim tutarlarına %10 ek deprem vergisi gelmiş olup yine aynı kanun kapsamında emisyon prim istisnası ek vergiden muaf olan istisna ve indirimler arasında sayılmadığından emisyon primi istisnası %10 oranında ek vergiye tabi olacaktır.</p> <p style="text-align: justify;">Fakat her ne kadar bahse konu kanun kapsamında emisyon prim istisnası ek vergiden muaf olan istisna ve indirimler arasında sayılmamış olsa da özü itibariyle emisyon primlerinin mahiyetinin aslında bir çeşit gelirden ziyade quasi equity (öz varlığın bir unsuru) mahiyetinde olması sebebiyle emisyon primlerinin çıkacak genel tebliğ’de ek vergiye tabi olmama ihtimali bulunmaktadır. Bu bağlamda halka açık şirketlerde ve halka arz süreçlerinde primli sermaye artırım modelinin oldukça sık tercih edildiğini dikkate aldığımızda mükelleflerin konu ile ilgili olası gelişmeleri yakinen takip etmelerinde fayda olacağını değerlendirmekteyim.</p> <p style="text-align: justify;"><strong>5-İştirak kazanç istisnası ek vergiye tabi olacak?</strong></p> <p style="text-align: justify;">Emisyon prim istisnasında olduğu gibi 7440 sayılı Kanunun kapsamında 2022 yılı Kurumlar Vergisi Beyannamesi üzerinde yer alacak iştirak kazanç istisnaları ek vergiye tabi olacak olup Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 5. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde düzenlenen iştirak kazançları istisnası üzerinden %5 oranında ek vergi hesaplanacaktır.</p> <p style="text-align: justify;">Fakat özellikle iştirak kazanç istisnası ile mükerrer vergilemenin önlenmesinin amaçlandığını ve istisnaya konu kazancın, esas itibariyle kazancın elde edildiği ilk kurumda kurumlar vergisine tabi tutulduğunu dikkate aldığımızda bahse konu iştirak kazanç istinasının ek vergiye tabi olmasının mükerrer vergilemeye neden olması muhtemeldir.</p> <p style="text-align: justify;"><strong>6-Ek vergi hangi dönemin beyannamesi ile beyan edilecek ve ne zaman ödenecek?</strong></p> <p style="text-align: justify;">Ek vergi 2022 Kurumlar Vergisi Beyannamesi ile beyan edilip verginin ilk taksiti kurumlar vergisinin ödeme süresi içinde, ikinci taksiti ise bu süreyi takip eden dördüncü ayda ödenecektir.<br /> <br /> <br /> <br /> <strong>7-Özel hesap dönemi mükellefleri için beyan ve ödeme süreçleri nasıl işleyecek?</strong></p> <p style="text-align: justify;">Özel hesap dönemi tayin edilen mükelleflerde bahse konu ek vergi, 2023 yılı içinde sona eren hesap dönemi için verilmesi gereken beyannamelerde gösterilmek suretiyle uygulanacak olup ilk taksiti kurumlar vergisinin ödeme süresi içinde, ikinci taksiti ise bu süreyi takip eden dördüncü ayda ödenecektir.<br /> <br /> <br /> <br /> <strong>8-Deprem bölgesinde yer alan mükellefler kapsam dahilinde mi?</strong></p> <p style="text-align: justify;">Yapılan düzenleme uyarınca, afetten etkilenen bölgede 6/2/2023 tarihi itibarıyla, Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Elazığ, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Osmaniye ve Şanlıurfa İlleri ile Sivas İlinin Gürün İlçesinde kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunanlar ek vergiden muaf tutulmakta olup kapsam dahili bölgelerde üretim tesisleri vs. olmasına rağmen merkezleri bölge dışında olan kurumlar farklı bir düzenleme gelmemesi durumunda şu aşamada kapsam dahilindedir.<br /> <br /> <br /> <br /> <strong>9-2022 yılı kurumlar vergisi beyannamesinde zarar çıkması veya geçmiş yıl zararının mahsubu nedeniyle matrah oluşmaması durumunda yine de ek vergi ödenmesi gerekecek mi?</strong></p> <p style="text-align: justify;">Evet, 7440 sayılı Kanun kapsamında kurumlar vergisi mükelleflerine yönelik getirilen “ek vergi” dönem kazancı ile ilişkilendirilmeksin ödeneceği öngörüldüğünden, beyannamede zarar çıksa veya geçmiş yıl zararının mahsubu nedeniyle matrah oluşmasa bile hesaplanıp ödenmesi gerekecektir.<br /> <br /> <br /> <br /> <strong>10-Ek vergi kapsamında ödenecek vergi gider veya indirim olarak dikkate alınabilecek mi?</strong></p> <p style="text-align: justify;">Hayır, bahse konu kanun kapsamında yapılacak ek vergi ödemesi gider ve indirim olarak dikkate alınamayacağı gibi herhangi bir vergiden de mahsup edilemeyecektir.<br /> <br /> <br /> <br /> <b>Sonuç</b></p> <p style="text-align: justify;">Sonuç olarak henüz Genel Tebliğ’in yayımlanmamış olduğunu dikkate aldığımızda ek vergi ile ilgili aksiyon almadan önce ikincil düzenlemenin beklenmesinin sağlıklı olacağını değerlendirmekle beraber ek vergi düzenlemesinin anayasamızda güvence altına alınmış olan verginin kanuniliği, öngörülebilirlik ve geriye yürümezlik ilkeleri açısından hemde Çifte Vergilemeyi Önleme Anlaşmaları açısından tartışmaya açık olduğundan mükelleflerin beyanlarını ihtirazi kayıtla gerçekleştirerek dava seçeneğini değerlendirebileceklerini hatırlatmak isteriz.</p> <p style="text-align: justify;">Mehmet Gültekin<br /> KPMG | Vergi Bölümü, Kıdemli Müdür<br /> </p>