Ulusal bayramlarda işyerlerinin açık olması halinde işverenlerin dikkat etmesi gereken bazı hususlar bulunuyor. Bu hafta Perşembe ve Cuma günleri kutlayacağımız Cumhuriyet Bayramı da bu özel ve kutlu günlerimizden birisi. Burada çalışanların ve işverenlerin bilmesi gereken nokta, Cumhuriyet Bayramı’nın bir gün öncesi yani 28 Ekim’de (Perşembe) yarım gün ve 29 Ekim’de (Cuma) tam gün tatil olması. Nitekim Cumhuriyet Bayramı 28 Ekim saat 13:00’de başlıyor. Dolayısıyla bir buçuk gün tatil söz konusu.
İşverenler işçilerine bayram günlerinde çalışmayı zorunlu tutamıyor. Eğer çalıştırmak isterlerse de işçinin onayını almak zorundalar. Yani işçi bayram günlerinde çalışmayı reddedebilir. İşçinin bu beyanı üzerine işverenin işçiyi işten çıkarması da söz konusu olamaz.
Ancak;

  • İşçi ile işveren arasında yapılmış olan iş sözleşmesinde genel tatil günlerinde çalışmaları gerektiği belirtilmişse veya
  • Toplu iş sözleşmesinde genel tatil günlerinde çalışılacağı belirtilmişse işçilerin çalıştırılması mümkün.


Cumhuriyet Bayramı’nda Ücretler Nasıl Hesaplanmalı?
Bayramda işyerinin açık olması ve işçi çalıştırılması halinde işverenler çalışan işçilerine normal ücretlerinin yanı sıra ekstra bir ödeme yapmak zorunda. Yapılacak ekstra ödemenin tutarı ise normal ücretin bir katı olmalı. Yani bayramda ödenen ücretler %100 zamlı olacak.
Bir örnek vermek gerekirse; günlük ücreti 100 TL olan bir işçi 29 Ekim’de çalışması halinde günlük 200 TL ücret alacak. Ayrıca 28 Ekim için yarım günlük çalışmanın karşılığında da işçiye yarım günlük ücreti tutarında genel tatil ücreti ödenmesi gerekiyor. Dolayısıyla bu işçi 28 Ekim’de de tüm gün çalışmışsa yarım gün tatili kullanmadığı için ekstra 50 TL daha ücrete hak kazanacak.
İşçi bayramda çalışmaması halinde ise işveren tarafından işçiye o günün ücreti tam olarak ödenmek zorunda.  Yani bayramda çalışmayan işçinin ücretinden kesintiye gidilmesi mümkün değil.

Ücret Yerine İzin Mümkün mü?
Bazen işverenler bayramda çalıştırdıkları işçilere zamlı ücret ödememek için müteakip günlerde izin kullandırma yoluna başvurabiliyorlar. Ancak bayramda çalışan işçiye müteakip günlerde izin kullandırılarak ilave ücret ödenmemesi de mümkün değil. Bu tür uygulamalar kanuna aykırı. Bayramda yapılan fazla çalışma olmayıp bu çalışmaların denkleştirilmesi veya serbest zaman kullandırılması söz konusu değil.
Nitekim Yargıtay da bir kararında; 4857 sayılı İş Kanunu’ndaki serbest zamanın fazla mesai çalışması için öngörüldüğünü, işçi tatil günleri çalışmış ise bunun karşılığı ücretinin ödenmesinin gerektiğini, bu çalışma sonrası karşılığında izin kullandırılmasının işçinin tatil ücretine hak kazanamayacağını göstermeyeceğini, zira tatil çalışmaları karşılığı serbest zaman veya izin verilmesinin yasaya uygun olmadığını belirtmiştir.( Yargıtay 9. HD., E. 2015/26859, K. 2018/84) 

Ücreti Eksik Ödeyene Ceza 
İşverenler belirttiğimiz hususlara dikkat etmezlerse bazı cezalarla karşı karşıya kalabilirler.

  • Bayramda çalıştırdıkları işçiye zamlı ücret ödenmemesi halinde eksik ücret ödenen işçi başına 2021 yılı için 315 TL idari para cezası söz konusu.
  • Ayrıca, eksik ödenen ücret nedeniyle gelir vergisi ve buna bağlı bir kat vergi ziyaı cezası var.
  • Bununla birlikte, eksik ödenen ücret nedeniyle geçmişe dönük verilmesi muhtemel ek prim belgeleri nedeniyle SGK’ya da idari para cezası ödenmesi söz konusu.


​Çocukların Çalıştırılması Yasak
Bayramların en önemli özelliklerinden birisi çocuklarla ilgili. Nitekim bu günlerde çocuk ve genç işçilerin çalıştırılması ile ilgili özel düzenlemeler var.
Çocuk işçiler (14 yaşını bitirmiş, 15 yaşını doldurmamış ve ilköğretimini tamamlamış işçiler) ve genç işçilerin (15 yaşını tamamlamış, ancak 18 yaşını tamamlamamış işçilerin) ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalıştırılmaları yasak. Bu günlerde çalıştırılmayan çocuk ve genç işçilere de normal ücretleri tam olarak ödenmesi zorunlu.

25.10.2021
​​

Dr. Mehmet BULUT
İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı