Fen bilimleri ile sosyal bilimler arasında sonuçları itibarıyla farklılıklar vardır. Fen bilimlerinde her durumda aynı sonuçlar elde edilir. Örneğin su yüz derecede kaynar, sıfır derecede donar. Sosyal bilimlerde ise bazı koşullarda farklı sonuçlar alınabilir. Örneğin talep azalırsa fiyatlar düşer, artarsa yükselir ekonomi kuralı toplumlara göre aynı sonuçları birebir vermeyebilir. Ancak genel kural olarak bazı ufak farklar olsa da aynı eğilimde sonuçlanır. %3 – 4 gibi farklı sonuçlar vermesi kuralın doğruluğunu ortadan kaldırmaz.
Enflasyon içinde temel kurallar vardır. Piyasaya bol mal sürülerse fiyatlar düşer, tersi durumda ise fiyatlar artar. Aynı şekilde merkez bankası para basarak piyasayı şişirirse yine fiyatlar yükselir ve bu para sürme işlemi enflasyonu tetikler.
Merkez bankasının elektronik veri sistemine girip para arzı incelendiğinde piyasaya çok büyük miktarlarda para sürdüğü görülmektedir.
2020 yılı Şubat ayında piyasada 766 milyar TL dolaşan para ve vadeli mevduat mevcutken, 2022 yılı Şubat ayında bu para hacmi 2 trilyon 100 milyara çıktığı görülmektedir. Yani yaklaşık üç kat para piyasaya sürülmüştür. Peki, üretim üç kat artış sağladı mı? Sağladı diyorsan sorun yok. Ama ne yazık ki bazı ürünlerde bırakın artışı azalmalar bile olmuştur.
Şimdi basit bir örnekle söyleyelim. Piyasada 10 TL varsa ve 10 adette elma üretilmişse bir elmanın fiyatı bir TL olacaktır. Aynı para arzının varlığında elma 20 adet üretilmişse elma fiyatı elli kuruşa düşecektir. Siz piyasaya para arzını üç katına yani 30 TL’ye çıkarırsanız elma üretimi de 10 adette kalırsa bir elma 3 TL olacaktır. İşte basit bir örnekle merkez bankasının para basıp piyasaya sürmesinin enflasyona etkisi böyledir.
Bazı durumlarda piyasaya para sürülmesi zorunlu olabilir. Pandemi döneminde olduğu gibi. Ama asla bizim gibi üç kat arttırılarak değil.
Amerika’da piyasaya pandemide para basarak şişkinlik yarattı. Orada da enflasyon % 2’lerde % 7,5’lara fırladı. Şimdi ne yapıyor. Hem faiz artışına gidiyor, hem de piyasaya sürdüğü tüm paraları en kısa sürede geri çekmeye başladı ve Mart sonuna kadar geri çekecek. Çünkü ekonominin temel kuralları enflasyonlu mücadele için bunları gerektiriyor.
Biz ne yapıyoruz, piyasadan para çekmeyi zaten hiç düşündüğümüzü sanmıyorum. Bu konuda ekonomi yönetimi tarafından hiçbir söylem yok. Faizleri ise tam tersi indirdik. İndirdik de söylenildiği şekilde enflasyon düştü mü? Hayır, daha da arttı. Çünkü ne yazık ki kuralları tersten okuyoruz. Ekonomik kurallarla inatlaşmanın bir faydası yok. Bu tavır sadece topluma acı yaşatıyor.
Kocaeli | Fikret GÖKMEN
