Her ne kadar makalenin başlığında “düzenleme”den söz edilmekte ise de aslında genelgeler yeni bir yasal düzenleme yapan değil, mevcut kanun, yönetmelik, tebliğ vb. mevzuat metinlerinde yer alan düzenlemeleri irdeleyen ve açıklayan mevzuat metinleridir. Bununla birlikte, 30 Haziran 2021 tarihinde yayımlanan Tasarruf Tedbirleri Genelgesi kanun, yönetmelik, tebliğ vb. mevzuat metinlerinde yer almayan hususları da düzenlemektedir.

Genelge hangi kamu kurumlarını kapsıyor?

Genelge;

1- 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu’na ekli (I), (II), (III) ve (IV) sayılı cetveller kapsamındaki kamu idareleri ve bu idarelere bağlı, ilgili ve ilişkili kamu kurum ve kuruluşları,

2- İl özel idareleri, belediyeler ve bunların bağlı kuruluşları ile kurdukları birlik, müessese ve işletmeler,

3- 233 sayılı KHK’ya tabi kamu iktisadi teşebbüsleri ile bunların doğrudan veya dolaylı olarak tek başına veya birlikte ya da ayrı ayrı sermayesinin yarısından fazlasına sahip oldukları her çeşit kuruluş, müessese, birlik, işletme ve şirketler,

4- Özelleştirme kapsam ve programına alınmış hisselerinin yarısından fazlası kamuya ait olan özel hukuk hükümlerine tabi kuruluşlar,

5- Fonlar, döner sermayeler ve diğer tüm kamu kurum ve kuruluşları (Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığı ve TBMM Başkanlığı Genel Sekreterliği hariç),

kapsamaktadır.

Bununla birlikte, belediyelere, belediye bağlı idarelerine ve il özel idarelerine ait şirketler Genelge kapsamında değildir.

5018 sayılı Kanun (Md. 30) sadece merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerinde harcamalarda tasarrufu sağlamaya yönelik idari düzenleme yapılabilmesine imkan vermekle birlikte Genelge merkezi yönetim dışındaki kamu idarelerini de kapsamaktadır.


Genelgede yer alan başlıca düzenlemeler

1- Kamu kurum ve kuruluşları tarafından yurt içinde ve yurt dışında hiçbir surette hizmet binası, lojman, her ne adla olursa olsun memur evi, kamp, kreş, eğitim, dinlenme ve benzeri sosyal tesis ve bunlarla ilgili arsa ve arazi satın alınmayacak, kamulaştırılmayacak, yeni kiralama yapılmayacak ve yeni inşaata başlanmayacaktır.

2- Kamu kurum ve kuruluşlarınca acil ve zorunlu hâller dışında her ne suretle olursa olsun yeni taşıt edinilmeyecektir. Mevcut taşıtlar da ihtiyaç analizleri ve tasarruf anlayışı çerçevesinde yeniden gözden geçirilecek, ihtiyaç fazlası olan veya ekonomik ömrünü tamamlamış taşıtlar ihtiyacı olan kurumlara devredilecek ya da tasfiye edilecektir. Kamu kurum ve kuruluşları 2020 yılındaki taşıt sayılarını 2021 yılından başlamak üzere 2023 yılı sonuna kadar kümülatif olarak en az yüzde 20 oranında azaltacaklardır. İlgili mevzuatında belirtilen makam ve hizmetler ile ambulanslar hariç olmak üzere, hibe dâhil her ne suretle olursa olsun yabancı menşeli taşıt edinilmeyecektir. 237 sayılı Taşıt Kanununa ekli (1) ve (2) sayılı cetvel kapsamındaki hizmetlere ve koruma altına alınanlara tahsis edilen taşıtlar dışında hiçbir makama taşıt tahsis edilmeyecektir. 237 sayılı Kanım hükümlerinin izin verdiği hâller hariç hiçbir makama arazi binek gibi taşıtlar ile yabancı menşeli taşıt, makam aracı olarak tahsis edilmeyecektir.

3- Kamu kurum ve kuruluşlarının şoför ihtiyacı, kadrolu şoför veya hizmet alımı suretiyle taşıt edinimi sözleşmelerine dayalı olarak karşılanmak yerine öncelikle Taşıtları Sürebilecek Kamu Görevlilerinin Belirlenmesine İlişkin Esas ve Usuller çerçevesinde resmî görevi ifa etmek üzere taşıta ihtiyaç duyan kamu görevlilerinin görevlendirilmesi suretiyle karşılanacaktır.

4- Hizmet aracı olarak edinilecek taşıtlarda baz veya standart donanımlı, binek ve station wagon cinsi taşıtlarda 1600 cc ve altındaki motor hacimli, işletme maliyetleri düşük ve ekonomik olan taşıtlar tercih edilecektir. Ayrıca hizmet alımı suretiyle edinilecek taşıtlarda model yılı yeni araçlar yerine ekonomik olması durumunda binek ve station wagon cinsi taşıtlarda 10 yaşını, diğer taşıtlarda 15 yaşını doldurmamış olmak kaydıyla model yılı yeni olmayan araçlara öncelik verilecektir.

5- Bu Genelgenin uygulanması sonucunda atıl kalan taşıtlar ilgili kurumlarca Hazine ve Maliye Bakanlığına bildirilecektir. Bakanlık atıl taşıtları bütün kurumlara duyuracak, taşıt ihtiyacı öncelikle söz konusu taşıtlardan karşılanacaktır.

6- Cep telefonları sadece Cumhurbaşkanı Yardımcısı, bakanlar, yüksek yargı organları başkanları, valiler ve belediye başkanları ile hizmet gereksinimi dikkate alınarak 3 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesine ekli (I) sayılı cetvelde yer alan kadro, pozisyon ve görevlerde bulunanlar ile belediyelerde genel sekreterler ve genel müdürler ile sınırlı olmak üzere bakanlıklar, bağlı, ilgili ve ilişkili kuruluşlarda bakan, belediyelerde belediye başkanı, diğer idarelerde üst yönetici tarafından belirlenen makamlar için tahsis edilebilecektir. Bakanlar, belediye başkanları ve üst yöneticiler tarafından; cep telefonu tahsis edilen makamlar için aylık cep telefonu görüşme ücreti limitleri, 1800 gösterge rakamının memur aylık katsayısıyla çarpımı sonucu bulunacak tutarı geçmeyecektir.

7- Kamu kurum ve kuruluşları, tebligatlarını ilgili mevzuatında istisna tutulan durumlar hariç elektronik tebligat sistemlerini kullanarak yapacaklardır.

8- Kamu kurum ve kuruluşlarının hizmet içi eğitim, konferans, seminer, çalıştay, sempozyum, toplantı, organizasyon ve benzeri her türlü faaliyetlerinin uzaktan erişim yöntemleriyle yapılması esastır. Söz konusu faaliyetlerin yüz yüze yapılmasının zorunluluk arz ettiği durumlarda öncelikli olarak kamu tesislerinin kullanılması, ihtiyacın mümkün olduğunca kamu personeli tarafından karşılanması, görev süresi ve görevli sayısının asgari seviyede tutulması, fiyatların ekonomik olduğu yer ve dönemlerin tercih edilmesi ve zorunluluk durumunun gerekçelerinin belirtilmesi kaydıyla geçici görevlendirmeler yapılabilecektir.

9- Zorunlu hâllerde yapılacak yurt dışı geçici görevlendirmeler, görevin süresi ve görevli sayısı en az seviyede tutularak bakanlıklar, bağlı, ilgili ve ilişkili kuruluşlarda bakan, diğer idarelerde üst yönetici onayı ile yapılacaktır.

10- Kamu kurum ve kuruluşlarının basını izleme ile ilgili birimleri ve kütüphane dokümantasyon merkezleri hariç hiçbir şekilde günlük gazete alımı yapılmayacak, görev alanı ile ilgili olmayan yayınlara abone olunmayacaktır. İdare faaliyetlerini tanıtmaya yönelik rapor, kitap, dergi, bülten ve benzeri yayınlar basılmayacak, bu dokümanların hazırlanması ve paylaşımı elektronik ortamda yapılacaktır. Kamu kurum ve kuruluşları tarafından bastırılması zorunlu görülen dokümanlar ihtiyaç sayısı kadar bastırılacak ve ekonomik malzeme kullanımı tercih edilecektir.

11- Uluslararası toplantılar ile millî bayramlar hariç açılış, konferans, seminer, yıl dönümü ve benzeri kutlama ve organizasyonlara ilişkin faaliyetler nedeniyle gezi, kokteyl, yemek ve benzeri davetler düzenlenmeyecek, hediye verilmeyecek ve diğer adlar altında ödeme yapılmayacaktır. Temsil ve ağırlama ödenekleri, zorunlu haller dışında kullanılmayacaktır. Yılbaşı ve bayram dönemlerinde kamu görevlileri tarafından gönderilecek tebrik, telgraf ve benzeri posta hizmetlerine ilişkin kâğıt, baskı, posta ve benzeri giderler hiçbir şekilde kurum ve kuruluşların bütçesinden ödenmeyecek, mevzuat gerekleri dışında kurum ve kuruluşların tasarrufları altında bulunan kaynaklardan ajanda, takvim, plaket, hatıra, hediye, eşantiyon basım ve dağıtımı türü işler yaptırmayacaktır. Kamu kurum ve kuruluşlarınca mevzuattan kaynaklanan zorunluluklar gereği yapılan veya kurum faaliyetleri ile doğrudan ilgili olan tanıtım giderleri hariç olmak üzere basın ve yayın organlarına ilan-reklam verilmeyecektir.

12- Kamu personeli zorunlu haller dışında fazla mesai ücreti alacak şekilde istihdam edilmeyecektir. Kamu kurum ve kuruluşları, fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma giderlerini asgari seviyede tutmak amacıyla 4857 sayılı İş Kanununda yer alan serbest zaman ve denkleştirme süresi hükümlerini öncelikle uygulayacaktır. 4857 sayılı Kanun kapsamında çalışan işçilerin yıl içerisinde hak kazandıkları yıllık ücretli izin süreleri, ilgili yıl içerisinde kullandırılacaktır. Ayrıca, ilgililerin önceki yıllarda hak kazanıp kullanmadıkları yıllık ücretli izin süreleri, yürütülen hizmetlerde aksamaya sebep olmayacak şekilde azami üç yıl içerisinde kullandırılacaktır.

13- 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 68’inci maddesinin (B) bendine göre yapılacak atamalar sadece yönetici kadroları (şef dâhil) ile sınırlı tutulacak, yönetici kadroları dışındaki kadrolara anılan bent çerçevesinde atama yapılmayacaktır.

14- Doğalgaz ve elektrik enerjisi tedarikinde serbest tüketici kriterlerini sağlayan binalarda ihale usulleri uygulanarak enerji giderlerinin azaltılmasına yönelik gerekli tedbirler alınacaktır.

15- Yeşil alanların sulanmasında mümkün olduğunca şebeke suyu kullanılmayacaktır.

16- Personel servisi hizmetinden fiilen yararlanan kamu personeli sayısının araç kapasitesinin yüzde 70’inin altında olması durumunda ilgili hatta servis sunumu yapılmayacaktır.

17- Mevzuattan kaynaklanan zorunluluklar dışında, mesleki kuruluş veya derneklere üye olunmayacaktır.

18- Zorunlu olmadıkça danışmanlık hizmeti satın alınmayacaktır.
 

Genelge hükümlerine uyulmamasının yaptırımı nedir?
Genelgede yer alan düzenlemelere aykırı harcama yapılması 5018 sayılı Kanun’un 71’inci maddesinde yer alan “Mevzuatında öngörülmediği halde ödeme yapılması” kapsamında kamu zararı olarak değerlendirilir.

Bununla birlikte, kanunlarda düzenlenmemiş olup genelgede yer alan hükümlere uyulmamasının adli (cezai) sorumluluk doğurması yasal olarak mümkün değildir. Zira, Anayasa’ya (Md.38) göre suç ve cezalar genelgeyle değil, ancak kanunla düzenlenebilir.   
 

Değerlendirme ve sonuç

Genelgede yer alan bazı düzenlemeler daha önceki dönemlerde Başbakanlık Tasarruf Tedbirleri Genelgelerinde (örneğin 2007/3 ve 2008/3 sayılı Genelgeler) de yer almakla birlikte bu genelgeleri yürürlükten kaldıran Genelge hem kapsadığı kurum hem de konu bakımından söz konusu genelgelerden daha geniş kapsamlıdır.

Tasarruf Tedbirleri Genelgesi ilgili kanunlarda yer alan düzenlemeleri hatırlatması açısından önemli olmakla birlikte Genelgede yer alan hususlara uyulması halinde sağlanabilecek tasarruf bütçenin ancak %1’i kadar olacaktır. Bu bağlamda, Genelgeye bütçe dengesini sağlamaya yönelik sihirli bir değnek olarak bakılması doğru değildir. Kaldı ki, kamuda asıl mesele tasarruf değil, milyarlarca liralık isabetsiz bazı yatırımlar ve harcamalardan kaynaklanan israftır.

Genelgede kamu personelinin terfi, mesai, hizmet içi eğitim vb. imkanlarının kısıtlanması personelin verimini ve motivasyonunu azaltabilecek mahiyettedir.

Öte yandan, kanunlarda yer almayan hususların Genelgede düzenlenmiş olması ve Genelgenin mahalli idareler dahil tüm kamu kurumlarını kapsaması beraberinde bir takım yasal uyuşmazlıkları da getirebilir.

Dünya | Ahmet ARSLAN