10 Temmuz 2011, Maliye Bakanlığı bünyesinde vergi denetimi görevini yapanlarla geçmişte bu görevi yapmış kişilerin unutamayacağı bir gündür. Bu tarih itibariyle köklü kurumlar olan Hesap Uzmanları Kurulu ve Maliye Teftiş Kurulu kapatılmış, Gelir İdaresi Başkanlığı bünyesinde vergi incelemesi ile görevli gelirler kontrolörleri ve vergi denetmenleri ile birlikte tüm denetim birimleri doğrudan bakana bağlı olarak kurulan Vergi Denetim Kurulu (VDK) çatısı altında toplanmıştır. Bu değişikliğin vergi denetiminde etkinlik ve yeknesaklık sağlamak amacıyla yapıldığı açıklanmıştır.

Yeni sistemde tüm vergi denetim elemanları "vergi başmüfettişi", "vergi müfettişi" veya "vergi müfettiş yardımcısı" unvanı ile görev yapıyor.

Gelir İdaresi Başkanlığında ise vergi denetim kadrosu yok, yani Gelir İdaresinin çok sınırlı bir inceleme gücü var. Halen ilin en büyük mal memuru veya vergi dairesi müdürleri ile Gelir İdaresi Başkanlığının merkez ve taşra teşkilatında müdür kadrolarında görev yapanlar vergi inceleme yetkisine sahip. Ancak uygulamada bu yetki pek kullanılmıyor. Vergi denetiminde etkinliği artırabilmek için vergi daireleri bünyesinde çalışan bazı kişilere, vergi dairesi müdürüne ilaveten inceleme yetkisi verilmesi değerlendirilebilir.

2012 sonu itibarıyla toplam 4.758 olan vergi müfettişi sayısı, şu anda Hazine ve Maliye Bakanlığının web sayfasına göre 8.143'e yükselmiş bulunuyor. Yani müfettiş sayısı yüzde 70'in üzerinde artmış. Bakanlığın web sayfasında en son 2018 yılı faaliyet raporu yer alıyor. Bu rapora göre, vergi müfettişlerinin yarısından fazlasının kıdemi 0-5 yıl arasında. Bu büyüklükteki bir vergi denetim kadrosunu eğitmek ve standart iş yaptırmak gerçekten zor.

Standardı sağlamada rapor değerlendirme komisyonlarının önemli bir işlev üstleneceği öngörülmüştü, ancak Merkezi Rapor Değerlendirme Komisyonu dışındaki komisyonlar beklentileri maalesef karşılayamıyor. Bunu mükellef tarafından bakarak söylüyorum. RDK süreci tam bir formaliteye/vakit kaybına dönüştü. Esasen rapor değerlendirme komisyonları, mükellef haklarının korunması açısından son derece önemli.

Vergi Denetim Kurulu (VDK) belki de rapor değerlendirme komisyonlarının etkin çalışmasını sağlayamadığından çareyi Danışma Komisyonu kurmakta buldu.

18 Nisan 2020'da yayımlanan 60 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile idari yapı değiştirilip grup başkanlıklarından daire başkanlıklarına geçiş yapıldı. Ayrıca, vergi incelemelerinde uygulama birliğini sağlamak ve mevzuat hükümlerinin uygulanmasına ilişkin ortaya çıkan tereddütlü hususları gidermek amacıyla, Vergi Denetim Kurulu Başkanlığına görüş bildirmek üzere Danışma Komisyonu kurulabileceği ve bu Komisyonun oluşturulması ile çalışma usul ve esaslarının yönetmelikle belirleneceği düzenlendi.

6 Nisan 2021 tarihinde yayımlanan Vergi Denetim Kurulu Danışma Komisyonu Yönetmeliği ile Danışma Komisyonu oluşturuldu ve bu Komisyonun çalışma usul ve esasları belirlendi.
 

Hesap Uzmanları Kurulu Danışma Komisyonundan esinlenildi

VDK Danışma Komisyonu fikrinin, geçmişte çok başarılı kararlar almış ve halen de vergi uygulamaları için önemli bir kaynak teşkil eden Hesap Uzmanları Kurulu (HUK) Danışma Komisyonu'ndan ilham alındığı anlaşılıyor. Hesap Uzmanları Dermeği tarafından yayımlanan Danışma Komisyonu kararlarına kitapçılardan ulaşmak mümkün.

1970 yılında yayımlanan mülga Maliye Bakanlığı Hesap Uzmanları Yönetmeliğine göre Danışma Komisyonunun kurulmasındaki amaç, vergi hukukunda ve vergi incelemelerinde karşılaşılan prensip meseleleri hakkında mütalâa beyan etmek, pratikte hesap uzmanları arasında görüş birliğini sağlamak ve Bakanlığın bu konulardaki uygulamalara yön vermesine yardımcı olmaktı. Komisyon Başkanını HUK Başkanı seçmekteydi.

Komisyona konular, HUK Başkanı veya hesap uzmanları tarafından getirilmekteydi. Hesap uzmanları, HUK Başkanının onayladığı kararlara uymak zorundaydı. Bu kararlar Maliye Bakanı onayına bağlandığında tüm Bakanlık için uyma zorunluluğu vardı.
 

VDK Danışma Komisyonu, birçok açıdan HUK Danışma Komisyonuna benziyor

Komisyon, 1 başkan ile 10 asıl ve 5 yedek üyeden oluşacak. Başkan ve üyeler ile Başkanın yokluğunda Başkan yerine görev yapacak olan ve üyeler arasından seçilecek olan Başkan vekili, Kurul Başkanı tarafından belirlenecek.

Komisyon Başkanı ve üyeleri vergi müfettişliği mesleğinde en az 8 yıl hizmeti bulunanlar arasından belirlenecek. Komisyon Başkanının önerisi üzerine Kurul Başkanı onayı ile vergi müfettişliği mesleğinde en az 6 yıl hizmeti bulunanlar arasından yeterli sayıda raportör görevlendirilecek.

Komisyonun görevi, vergi incelemelerinde mevzuat hükümlerinin uygulanmasına ilişkin olarak ortaya çıkan tereddütlü hususları, Kurul Başkanlığının talebi üzerine gündeme alarak görüşmek ve ortaya çıkan çoğunluk görüşünü karara dönüştürerek Kurul Başkanlığına bildirmek.

HUK Danışma Komisyonundan farklı olarak vergi müfettişlerinin Komisyona konu önerme imkânları yok. Sadece Kurul Başkanı gündeme alınacak konuları belirlemeye yetkili. Vergi mükellefleri ve sorumluları ile daire başkanlıkları ve vergi müfettişlerinin Komisyondan görüş talep etmeleri mümkün değil. Bence vergi müfettişlerine de gündeme konu taşıma hakkı verilmelidir.

Komisyonda görüşülüp karara bağlanan konular, mevzuatta değişiklik olmadığı sürece tekrar Komisyona getirilemeyecek. Ancak, Kurul Başkanlığınca gerekli görülen hallerde, evvelce karara bağlanmış olan konular Komisyonda yeniden incelenebilecek. HUK Danışma Komisyonunda da HUK Başkanının kararları yeniden inceletme yetkisi vardı. Komisyonun aldığı kararlara bu şekilde müdahale edilmesini doğru bulmuyorum.

Komisyon Başkanı, görüşülen konuya ilişkin uzmanlığı olan üyeleri, vergi müfettişlerini veya konuyla ilgili uzmanlığı bulunan diğer kişileri "gözlemci" sıfatıyla toplantıya davet edebilir. Toplantıya dışarıdan gözlemci olarak katılan bu kişiler oy kullanamayacaklar. Dışarıdan uzman katkısını da olumlu buluyorum. Bu kapsamda mesleki örgütlerin ve sivil toplum kuruluşlarının da görüşleri alınabilir.
 

Komisyon kararlarına müfettişler uyma zorunda…

Kurul Başkanı tarafından onaylanan kararlar, onaylandığı veya onayda belirtilen tarihte yürürlüğe girecek. VDK bünyesinde kurulan komisyonlar ve vergi müfettişleri, onaylanan kararlar doğrultusunda işlem tesis etmek zorundalar.
 

Kurul Başkanı istediği kararları Bakan onayına sunabilecek

Kurul Başkanı tarafından gerekli görülen kararlar Bakan onayına sunulabilecek. Yönetmelikte bu şekilde Bakan onayına sunulan ve Bakan tarafından uygun bulunan kararların bağlayıcılığı hakkında bir düzenleme yapılmamış, ancak Bakanın onayladığı bir karara tüm Bakanlık çalışanlarının uyması gerektiği anlaşılıyor.
 

Erken eleştiriler…

Başarılı bir uygulamadan esinlenilerek oluşturulan Danışma Komisyonu'na, özellikle Kurul Başkanına tanınan çok geniş yetkiler dolayısıyla eleştiriler yapılıyor. Bu eleştirileri anlamakla birlikte biraz erken buluyorum. Komisyon uygulama performansına bakılarak değerlendirilmeli. Bence standardı sağlamak için böyle bir Komisyonun oluşturulması fikir bazında olumlu, ancak uygulama önemli!

Bakalım, HUK Danışma Komisyonunun başarısına ulaşılabilecek mi?

T24 | Erdoğan SAĞLAM