Pek çok işyerinde bugün yabancı çalışanlar da istihdamda yer alıyor. Ancak işyerinde yabancı uyruklu kişilerin istihdam edilebilmesi için çalışma izni alınması gerekiyor. Ayrıca, bu kişilere ödenecek ücretler de Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından işin niteliği dikkate alınarak belirleniyor. Dahası, Kovid - 19 küresel salgını nedeniyle yabancı uyruklu kişi için çalışma izni alınırken bir taahhütnamenin verilmesi de şart. Bugünkü yazımda konuyu tüm yönleriyle ele almaya çalışacağım.
Çalışma izni mevzuatı
Yabancı uyruklu kişileri çalıştırmak isteyen işverenlerin, her ülkede olduğu gibi mevzuata uygun davranmaları gerekiyor. Ülkemizde yabancıların çalışma izinleri 6735 Sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu’nda düzenlenmiştir.
Uluslararası İşgücü Kanunu’nun kapsamındaki yabancılar şu şekilde:
Türkiye’de çalışmak için başvuruda bulunan veya çalışan yabancılar.
Bir işverenin yanında mesleki eğitim görmek üzere başvuruda bulunan veya eğitim gören yabancılar.
Staj yapmak üzere başvuruda bulunan veya staj yapan yabancılar.
Yabancı çalıştıran veya çalıştırmak üzere başvuruda bulunan kişiler.
Kesinlikle yasak
Kanunla, kapsamdaki yabancıların, çalışma izni olmadan Türkiye’de çalışmaları veya çalıştırılmaları yasaklanmış durumda. Öte yandan, diğer kanunlarda ya da Türkiye’nin taraf olduğu ikili veya çok taraflı anlaşmalar veya uluslararası sözleşmelerde çalışma izni almadan çalışabileceği belirtilen yabancılar, bu kanuna göre çalışma izni almadan çalışabiliyor veya çalıştırılabiliyor.
Başvuru nasıl yapılır?
Yurt içinden başvuruların doğrudan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na, yurtdışından başvuruların ise konsolosluk ve büyükelçiliklere yapılması gerekiyor. Bununla birlikte, çalışma izni veya çalışma izni muafiyeti, ikamet izni yerine de geçiyor. Yani, çalışma izni olan birinin bir de oturma izni alması gerekmiyor. Diğer taraftan, yabancı işçinin, iş sözleşmesi feshedildiğinde çalışma izni de sona eriyor.
Bakanlığa bildirilmeli
Yabancı çalıştıran işverenlerin, çalışma izni kapsamında çalışmanın başlaması ve sona ermesi durumu ile çalışma izninin iptalini gerektirecek hâlleri 15 gün içinde bakanlığa bildirmesi gerekiyor. Bakanlıkça verilmiş bulunan çalışma izinlerinin iptal edilmesine ilişkin işveren başvuruları internetten sistem üzerinden yapılıyor. İptal talebi, işveren veya vekili tarafından imzalanmış dilekçenin sisteme yüklenmesi sonucunda işleme alınıyor ve ayrıca kağıt ortamında bakanlığa gönderilmesi gerekmiyor.
30 gün içinde sigorta
Türkiye’de yabancı çalıştırmak isteyen işverenlerin yabancı çalışanlarına ödeyecekleri taban ücretler bakanlık tarafından belirleniyor ve işin niteliğine göre değişkenlik gösteriyor. Yani, çalışma izni alınacak olan yabancı uyruklu kişiler için ödenecek olan ücretin bakanlık tarafından görev tanımına göre belirlenen minimum tutarlardan daha düşük olması söz konusu değil.
Bu bakımdan, örneğin üst düzey yöneticiler, pilotlar ve ön izin talebinde bulunan mühendis ve mimarlar için asgari ücretin 6.5 katının ödenmesi gerekirken; ev hizmetlerinde çalıştırılacak yabancılar için en az asgari ücret tutarında ödeme yapılması yeterli.
Bununla birlikte, yabancı uyruklu kişi için çalışma izni başlangıç tarihini izleyen 30 gün içinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na sigortalı girişinin, en az bakanlığa beyan edilmiş ücret üzerinden yapılması gerekiyor.
Türk çalışan sayısına dikkat
Yabancı işçi çalıştırmak isteyen işverenlerin Türk uyruklu çalışan sayısına dikkat etmeleri gerekiyor. Bu anlamda, Türk vatandaşlarının istihdamı öncelikli olduğundan, Türk çalışan sayısının en fazla 5’te 1’i kadar yabancı istihdam edilebiliyor. Buna göre, bir yabancı işçi çalıştırmak isteyen işverenin en az 5 Türk vatandaşı işçisi olması şart.
İzin süresi nedir?
Çalışma izni;
İlk başvuruda 1 yıl süreyle veriliyor.
Aynı işveren yanında çalışmak kaydıyla ilk uzatmada 2 yıl, ikinci uzatmada 3 yıl süreyle veriliyor.
İşveren değişmesi durumunda (çalışma izni transferi) yeni çalışma izni 1 yıl süreyle veriliyor.
Süresiz çalışma izni
Türkiye’de uzun dönem ikamet izni veya en az 8 yıl çalışma izni olan yabancılar, süresiz çalışma iznine başvurabiliyor. Süresiz çalışma izni olan yabancıların, Türk vatandaşlarına tanınan haklardan yararlanması söz konusu. Türk soylu olduğu bildirilen, KKTC vatandaşı ve AB üyesi ülke vatandaşları ile bilimsel, kültürel, sanatsal veya sportif amaçla Türkiye’ye gelen başarılı yabancılar, çalışma izni konusunda istisnalardan yararlanabiliyor.
Kovid - 19 taahhütnamesi
Salgından çalışma izni süreci de etkilendi. Bu bakımdan, çalışma izni başvurularının sonuçlandırılabilmesi için işverenlerin, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından belirlenen iş sağlığı ve güvenliği tedbirleri ile Sağlık Bakanlığı Koronavirüs Bilim Kurulu tarafından açıklanan kararlara, tavsiye ve önerilere uymayı taahhüt ettiğine ilişkin ‘Kovid - 19 taahhütnamesi’ni imzalayarak sisteme yüklemeleri gerekiyor.
İdari para cezası var
Uluslararası İşgücü Kanunu’nda, yabancıların yasal düzenlemelere aykırı şekilde, yani çalışma izinleri olmaksızın çalışmaları durumunda uygulanacak idari para cezaları da düzenlenmiş durumda. Buna göre, 2021 yılı itibarıyla uygulanan idari para cezası tutarları şu şekilde:
Çalışma izni olmaksızın bir işverene bağlı olarak çalışan yabancıya 4 bin 716 lira.
Bağımsız çalışan yabancıya 9 bin 438 lira.
Yabancı çalıştıran işveren veya işveren vekiline her bir yabancı için 11 bin 796 lira.
Yukarıda belirtilen fiillerin tekrarı halinde idari para cezaları bir kat artırılarak uygulanıyor. Dahası, çalışma izni bulunmadan çalıştığı tespit edilen yabancılar sınırdışı edilmek üzere İçişleri Bakanlığı’na bildiriliyor. Kaçak yabancı çalıştıran işverenler, ayrıca, yabancının ve varsa eş ve çocuklarının konaklama giderleri ile ülkelerine dönmeleri için gerekli masrafları ve gerektiğinde sağlık harcamalarını karşılamak zorunda.
Milliyet | Cem KILIÇ
