Gelir Vergisi Kanunu’nun (GVK) mükerrer 20. maddesinde “ticari, zirai veya serbest meslek faaliyeti nedeniyle adına ilk defa gelir vergisi mükellefiyeti tesis edenlerden, mükellefiyetin başlangıç tarihi itibarıyla 29 yaşını doldurmamış olan tam mükellef gerçek kişilerin” yararlanabilecekleri bir istisna yer almaktadır. Bu istisnanın koşullarını daha önce ayrıntıları ile yazmıştım, özetle tekrar aktarayım.
Bu istisnadan yararlanılabilmek için işe başlama bildiriminin kanuni süresi içinde verilmesi gerekmektedir. İstisnadan yararlanacak olanlar için aranan bir diğer koşul, işte bilfiil çalışmak ya da işi bizzat sevk ve idare etmektir. Burada “sevk ve idarenin bizzat yapılması”, işin sevk ve idaresinin mükellefin elinde tutulması, işin yürütülmesiyle ilgili kararların alınması, planlanması veya denetiminin yapılması gibi durumları ifade etmektedir.
Faaliyete adi ortaklık, şahıs şirketi veya avukatlık ortaklığı şeklinde başlanılması halinde de bütün ortakların koşulları taşıması kaydıyla bu istisnadan yararlanmak yine mümkündür. Bir işletmenin veya mesleki faaliyetin devralınması halinde ise, istisnadan yararlanılabilmesi için işletmenin ya da mesleki faaliyetin devralındığı kişinin eş veya üçüncü dereceye kadar (bu derece dâhil) kan veya kayın hısımlarından olmaması gerekmektedir. Ölüm dolayısıyla eş ve çocuklar tarafından işletmenin veya mesleki faaliyetin devralınması halinde devralan eş veya çocuklar, istisnaya ilişkin şartların tamamını taşımaları kaydıyla, ölen mükellefin istisnadan faydalanıp faydalanmadığına bakılmaksızın üç vergilendirme dönemi boyunca istisnadan yararlanabileceklerdir. Mükelleflerin mevcut bir işletmeye veya mesleki faaliyete sonradan ortak olma durumunda ise diğer bütün koşullar mevcut olsa dahi ortaklar için istisnadan yararlanmak mümkün olmayacaktır.
İstisna, üç vergilendirme dönemi için ve her vergilendirme döneminde kazancın 75 bin Türk Lirası olarak uygulanmaktadır. Bu tutar beyannamede kazançtan düşülecektir. Kazancın istisna tutarının altında olması halinde de beyanname verilecek ve kazancın tamamı istisnadan yararlanmış olacaktır. Ancak kazanç yetersizliği sebebiyle yararlanılamayan istisna tutarı izleyen yıla devretmeyecektir.
7143 sayılı Kanun’la 5510 sayılı Kanunu’nun 81. maddesinin birinci fıkrasına eklenen bendiyle de; “Gelir Vergisi Kanunu’nun mükerrer 20. maddesi kapsamında genç girişimcilerde kazanç istisnasından faydalanan ve mükellefiyet başlangıç tarihi itibarıyla 18 yaşını doldurmuş ve 29 yaşını doldurmamış olanlardan, ticari veya serbest meslek faaliyeti dolayısıyla ilk defa sigortalı sayılan gerçek kişilerin primleri, 1 yıl süreyle (82. madde uyarınca belirlenen) prime esas kazanç alt sınır üzerinden Hazine’ce karşılanacağı” hükme bağlanmıştır.
5510 sayılı Kanun’un atfı dolayısıyla, GVK’nın genç girişimci istisnası için aranan koşulları, SGK prim teşviki açısından da geçerlidir. Ancak gelir vergisindeki düzenlemeden farklı olarak SGK teşvikinden yararlanmada, mükellefiyet tesisinde yaş sınırı bakımından bir alt sınır getirilmiş ve adi ortaklıklar ve şahıs şirketlerinde sadece bir ortağın bu teşvikten yararlandırılması öngörülmüştür. SGK prim teşvik süresi de, bir yıl olarak düzenlenmiştir.
GVK kapsamında genç girişimcilerde kazanç istisnasından faydalanan ve 5510 sayılı Kanun’un 4’üncü maddesinin 1. fıkrasının (b) bendinin (1) numaralı alt bendi (eski adı ile BAĞ-KUR sigortalıları) kapsamında ilk defa sigortalı sayılan gerçek kişiler ile adi ortaklıklar ve şahıs şirket ortaklıklarında sadece bir ortak (en genç olanı) söz konusu teşvikten yararlanma olanağına sahiptir. Ancak faaliyetin adi ortaklık veya şahıs şirketi bünyesinde yapılması hâlinde, prim teşvikinden faydalanabilmek için tüm ortakların bütün teşvik şartlarını taşımaları gerekmektedir.
Konuya ilişkin SGK yorumu 19.7.2018 tarih ve 2018/28 sayılı Genelge ile açıklanmıştır. Genelgede, sigortalının işe başlamasını vergi idaresine kanuni süresinde bildirmiş olmasına rağmen, vergi idaresinin geç bildirimi nedeniyle SGK tarafından sonradan geriye dönük tescil işlemi yapılması durumunda, sigortalının vergi kaydının başladığı tarih itibariyle prim teşvikinden faydalandırılacağı açıklanmıştır. Yine anılan genelgeye göre; prim teşvikinden yararlanmak isteyen sigortalıların, genç girişimcilerde kazanç istisnasından faydalandığına dair sorgulamanın normal koşullarda idareler arası karşılıklı veri transferi aracılığı ile internet üzerinden yapılması gerekmektedir. Ancak mümkün olmadığında, bu kazanç istisnasından faydalandığına dair bir belgenin vergi dairesinden alınarak sosyal güvenlik merkezine iletilmesi gerekmektedir.
Prim teşvikinden yararlanmakta iken sigortalılıkları sona erenlerden bir yıllık süre içinde sigortalılığı tekrar başlatılanların kalan aylar için prim teşvikinden yararlanması mümkün değildir. Ancak sigortalılığın 5510 sayılı Kanun’un 53. maddesi kapsamında başka bir işverenin yanında hizmet akdiyle çalışılmaya başlanması nedeniyle sona erdiği durumlarda, bir yıllık süre içinde hizmet akdiyle olan çalışmanın sona ermesi ve 4’üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendinin (1) numaralı alt bendi kapsamındaki sigortalılığın tekrar başlatılması halinde kalan aylar için prim teşvikinden yararlanmak mümkündür.
Dünya | Bumin DOĞRUSÖZ
