Vergi kanunlarına uyumun esas olarak yasal süreler içinde olması beklenir. Bu aşamada çeşitli nedenlerle uyum sağlanamamışsa, daha sonra çeşitli aşamalarda, çeşitli müesseseler çerçevesinde, vergiye gönüllü veya zorunlu olarak uyum sağlanabilir.
Özetle ifade etmem gerekirse;
- Beyan sonrası bir inceleme veya takdire sevk olmadan gönüllü olarak uyum sağlamayı amaçlayan pişmanlık gibi müesseseler,
- İnceleme veya takdire sevk olmuşsa, bu aşamada uzlaşma gibi müesseseler,
- Daha önceki aşamalarda uyum sağlanamamış ve konu yargıya taşınmışsa, mahkeme kararlarına göre uyum gerçekleşmiş olur.
Her aşamanın ve her müessesenin sonuçları doğal olarak farklı. Bu ve devamında yazmayı planladığım makalelerle her bir aşamayı kısaca özetlemek ve birbiriyle karşılaştırmak istedim. Bugün pişmanlıkla beyandan başlıyorum.
Pişmanlık nedir?
Vergi Usul Kanunu’nun 371. maddesinde ifade edildiği şekliyle pişmanlık ve ıslah, beyana dayanan vergilerde, vergi ziyaı cezasını gerektiren fiilleri işleyen mükelleflerin, kanuna aykırı hareketlerini Vergi İdaresine kendiliğinden haber vermeleri halinde, belli şartlarla vergi ziyaı cezası kesilmemesini öngören bir müessese. Düzenleme esas olarak, vergi kanunlarına aykırı hareket ederek vergi ziyaına yol açan mükelleflere, belli şartlarla vergiye gönüllü uyum sağlama olanağı veriyor. Buna karşılık uygulamadan yararlananlara vergi ziyaı cezası uygulanmıyor.
Pişmanlıktan yararlanmanın koşulları
Pişmanlık hükümlerinden yararlanabilmek için aşağıdaki koşullara uyulması gerekiyor.
1. Daha önce ihbarda bulunulmamış olması. Pişmanlık hükümlerinden yararlanabilmek için, mükellefin vergi ziyaı cezasını gerektiren fiilini vergi dairesine kendisinin haber vermesi gerekir. Fiil daha önce bir muhbir tarafından haber verilmişse, pişmanlık hükümlerinden yararlanma olanağı yok.
2. Daha önce vergi incelemesine başlanmamış veya takdir komisyonuna intikal ettirilmemiş olması. Herhangi bir konu takdir komisyonuna gönderilmişse, bu konuda pişmanlıktan yararlanma olanağı ortadan kalkıyor. Ancak mükellef hakkında herhangi bir konuda başlayan bir vergi incelemesi pişmanlıktan yararlanmaya tamamen engel. Son zamanlarda kısmi incelemelerin yaygınlaşmasına bağlı olarak, özellikle belli bir büyüklüğün üzerindeki işletmelerde her zaman devam eden bir inceleme olduğu söylenebilir. Bu nedenle her incelemenin pişmanlıkla beyana engel olması neredeyse bu müesseseyi bitiriyor. Pişmanlıkla beyanın bugüne kadar olduğu gibi devamı isteniyorsa, kuralın değiştirilmesine ve takdir komisyonuna sevkte olduğu gibi, pişmanlık konusu işlemle ilgili bir inceleme yoksa pişmanlıkla beyanın açık olmasının sağlanmasına ihtiyaç var.
3. Onbeş gün içinde beyanname verilmesi veya düzeltilmesi. Pişmanlıktan yararlanabilmek için, haber verme tarihinden itibaren onbeş gün içinde hiç verilmemiş beyannamenin verilmesi veya daha önce verilen beyannamenin düzeltilmesi gerekiyor.
4. Verginin ve pişmanlık zammının 15 gün içinde ödenmesi. Vergi dairesine bildirilen ve ödeme süresi geçmiş olan vergilerin pişmanlık zammıyla birlikte, haber verme tarihinden itibaren onbeş gün içinde ödenmesi gerekiyor.
Pişmanlıkla verilen beyannamede ödenecek vergi olması şart mıdır?
Pişmanlıkla beyanname verilmesi, vergi ziyaının doğmuş olması halinde mümkün. Dolayısıyla verilecek veya düzeltilecek beyannamede ödenecek verginin bulunmaması halinde, pişmanlık hükümlerinden yararlanılamıyor. Mali İdarenin görüş ve uygulaması bu şekilde. Ancak beyannamenin matrahsız verilmiş olmasının, pişmanlık hükümlerinden yararlanmaya engel olmadığına ilişkin yargı kararları da var. Verginin haksız yere iadesine sebebiyet verilmesi vergi ziya olarak tanımlandığından, haksız vergi iadesi alınması durumunda pişmanlık hükümlerinden yararlanmak mümkün.
Pişmanlık kapsamında olan vergiler
Pişmanlık hükümleri sadece beyana dayanan vergiler için uygulanabiliyor. Dolayısıyla, başta gelir vergisi, kurumlar vergisi, katma değer vergisi ve özel tüketim vergisi olmak üzere beyana dayanan bütün vergilerde pişmanlık hükümlerinden yararlanmak mümkün.
Emlak vergisi için pişmanlık hükümlerinden yararlanmak hukuken mümkün değil.
Pişmanlık zammı
Pişmanlık zammı, ödemenin geciktiği her ay ve kesri için, gecikme zammı oranında hesaplanıyor. Gecikme zammı ve dolayısıyla pişmanlık zammı oranı halen aylık %1.6.
Pişmanlıkta ceza uygulaması
Yukarıda da belirttiğim gibi pişmanlıkta vergi ziyaı cezası kesilmiyor. Ancak pişmanlıkla beyan, usulsüzlük cezalarının kesilmesine engel değil. Bu nedenle beyannamesini yasal süresinde vermeyenlere, bir kat birinci derece usulsüzlük cezası kesiliyor.
Pişmanlık şartlarının ihlali
15 günlük süre içinde vergi aslı ve pişmanlık zammı ödenmezse pişmanlık hükümleri ihlal edilmiş sayılıyor. Bu durumda verilen beyanname kanuni süresinden sonra verilen beyanname olarak kabul ediliyor.
Bu durumda;
- Pişmanlık zammı kaldırılıp, yerine gecikme faizi tahakkuk ettiriliyor.
- Verginin ödeme süresi bir ay olarak değiştiriliyor.
- Elektronik ortamda pişmanlıkla gönderilen beyannameler kanuni süresinden sonra verilen beyanname olarak kabul edildiği için ziyaa uğratılan verginin %50’si oranında vergi ziyaı cezası kesiliyor.
- Elden veya posta yoluyla verilen beyannamelerde ise 1. derece iki kat usulsüzlük cezası ile vergi ziyaı cezasının %50’si kıyaslanarak tutar itibariyle ağır olanı kesiliyor.
Süresinde verilmeyen beyannamenin sonradan pişmanlıkla verilmesi durumunda uygulama özet olarak aşağıdaki tabloda.
Bir sonraki makalenin konusu, kanuni süresinden sonra verilen beyannameler ve her iki uygulamanın karşılaştırılması.
Dünya | Recep BIYIK
