Mart ayı yaklaşırken birçok mükellefin aklında yıllık gelir vergisi beyannamesini tahakkuk ettirirken hangi tip gelirleri nasıl beyan edeceğinin yanında, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nda yazan ölçüler nazarında hangi indirimlerden nasıl faydalanacağı sorusu da bulunduğunu görmekteyiz.

Bu yazımızda yaklaşan yıllık gelir vergisi beyannamesi dönemi öncesinde mükelleflerin yoğun olarak karşılaştıkları ve soru işareti oluşturan indirim ve gider kalemleri üzerinde durulmuş olup, konuya mevzubahis kalemlerin indirim ya da gider olarak dikkate alınmasında son muktezaların derlendiğini hatırlatarak; gelir vergisi hesabında ve tahakkuk aşamasında mükellefin durumunun, adına harcama yapılan kurumun özelliğinin kesinlikle dikkate alınması gerektiğini yinelemek isteriz.

Aşağıda konumuza ilişkin soru ve yanıtları derleyerek ilerleyebiliriz:

  1. Gelir vergisi kanununun konusu nedir?

Gelir vergisi kanunu bir gerçek kişinin bir takvim yılı içerisinde (1 Ocak – 31 Aralık) elde etmiş olduğu gelir ile ilgilenmektedir.

  1. Gelir vergisinin unsurları nelerdir?

Ticarî kazançlar, ziraî kazançlar, ücretler, serbest meslek kazançları, gayrimenkul sermaye iratları, menkul sermaye iratları, diğer kazanç ve iratlar.

  1. Hangi haller Türkiye’de yerleşme sayılır?

İkametgâhı Türkiye’de bulunanlar ile bir takvim yılı içinde 6 aydan fazla Türkiye’de devamlı olarak oturanlar Türkiye’de yerleşik ve tam mükellef sayılırlar.

  1. Tam mükellefiyette hangi gelirler dikkate alınmalıdır?

Tam mükellefiyette gelir Türkiye’de ya da yurtdışında elde edildiğine bakılmaksızın Türkiye’de vergilendirmeye konu edilir. İlgili beyan yapılırken varsa Türkiye’nin taraf olduğu Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması da dikkate alınır.

  1. Yıllık gelir vergisi beyannamesi ne zaman verilir?

Takvim yılını izleyen yılın Mart ayı 1. İle 31. Günleri arasında tahakkuk ettirilmelidir. Takvim yılı içinde memleketi terk edenlerin beyannameleri memleketi terke takaddüm eden 15 gün, ölüm halinde ölüm tarihinden itibaren 4 ay içinde verilmelidir.

  1. Yıllık gelir vergisi beyannamesi nereye verilir?

Beyannameler adrese dayalı nüfus kayıt sistemine göre bağlı bulunulan vergi dairesine verilir.

  1. Online gelir vergisi beyannamesi nasıl verilir?

Aşağıdaki internet sitelerine kişisel şifreler yardımıyla giriş yapılarak beyanname verilir.

https://intvrg.gib.gov.tr/index_gmsi.jsp

https://hazirbeyan.gib.gov.tr/#/

  1. Gelir vergisi ne zaman ödenir?

Gelir vergisi ve beyannameye ilişkin damga vergisi tahakkuk sonrası tek seferde Mart ayında ödenebileceği gibi; Mart ve Temmuz aylarında iki eşit taksitte ödenebilir.

  1. Gelir vergisinin vaktinde ödenmemesi neye sonuç açar?

Gelir vergisi beyannamesinin Mart ayı içinde tahakkuku sonrasında ilgili verginin zamanında ödenmemesi sonucu idare tarafından aylık 1,6% oranında gecikme faizi gün hesabı yapılarak işletilir.

  1. Yıllık gelir vergisi beyanında her hangi bir uzatma sistemi var mıdır?

Hayır, idare tarafından kabul edilen ve ilan edilen her hangi bir mücbir sebep olmadığı sürece beyannamelerin tahakkuk tarihi en son 31 Mart’tır.

  1. Ücret için yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmesi gerekmekte midir?

Yıllık kümülatif gelir vergisi matrahı 650.000 TL’nin üzerinde olan çalışanlar ve yıl içerisinde işveren değişikliği yapanlardan matrahları 53.000 TL’nin üzerinde olmuş olanlar yıllık gelir vergisi beyannamesini vermesi gerekmektedir.

  1. Gelir vergisi matrahının hesabında indirime konu olacak kalemleri kanunda nerede görebiliriz?

89. maddede diğer indirimler kısmında gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirlerden hangi kalemlerin indirim olarak dikkate alınabileceği ve tüm bunların şartları yazmaktadır.

  1. Uzaktan eğitim için alınan bilgisayar, laptop ve tabletler eğitim gideri olarak dikkate alınabilir mi?

89/2. Madde uyarınca dikkate alınmaması gerekmektedir. En son muktezalar spor kurslarının ücretleri; üniversite ve okullara giriş hazırlığına yönelik dergiler ile mesleki dergiler hariç gazete ve dergi bedelleri; müzik âletleri, bilgisayar, eğitim amaçlı olmayan CD ve disket bedelleri; tiyatro, konser ve sinema giriş ücretleri, yabancı ülkelerdeki eğitim kurumlarına yapılan ödemelerin indirimde kullanılmaması gerektiğini vurgulamaktadır.

  1. Özel eğitim kurumlarına yapılan harcamalar eğitim gideri olarak dikkate alınabilir mi?

Harcamanın Türkiye'de yapılması ve eğitim kurumunun gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunması ön koşuluyla beyan edilen gelirin 10%’nunu aşmaması kaydıyla kendisi, eşi ve küçük çocuklarına ilişkin olarak yapılan eğitim ve sağlık harcamaları dikkate alınabilir.

  1. Eğitim kurumlarındaki yemekhane masrafları eğitim gideri olarak dikkate alınabilir mi?

89/2. Madde uyarınca dikkate alınmaması gerekmektedir. Eğitim bedeli yemek dâhil olarak mükellefe fatura edildiyse eğitim kurumunda yemek tutarlarının ayrıştırılmasına dair döküm temin edilmesi tavsiye olunmaktadır.

  1. Okul üniforma harcamaları eğitim harcaması olarak dikkate alınır mı?

Okul forması ve okul ayakkabısı şeklindeki eğitim harcamalarının indirim konusu yapılabilmesi için, söz konusu okul forma ve ayakkabı harcamalarının, ilgili eğitim kurumu bünyesinde öğrencilerine kullanımı zorunlu kılınmış ihtiyaç kalemleri arasında olması, kurumdan alınan belgeyle tevsik edilmesi ve kurumun gelir/kurumlar vergisi mükellefiyeti olması gerekmektedir.

  1. Okçuluk, dağcılık, meditasyon vb. kurslar eğitim olarak dikkate alınır mı?

Hayır, alınmamaktadır.

  1. Okul çağındaki çocuk için yapılan müzik ve dans okullarına yapılan harcamalar eğitim harcaması olarak dikkate alınır mı?

Evet, eğitim harcaması olarak dikkate alınabilir.

  1. Hangi yaş grubuna kadar olan harcamalar eğitim harcamalarının indirim olarak dikkate alınmasında önem arz eder?

Çocuk" veya "küçük çocuk" tabirinden, mükellefle birlikte oturan veya mükellef tarafından bakılan (nafaka verilenler, evlat edinilenler ile ana veya babasını kaybetmiş torunlardan mükellefle birlikte oturanlar dâhil) 18 yaşını veya tahsilde olup 25 yaşını doldurmamış çocukların anlaşılması gerekiyor.

  1. Eczane fişi sağlık harcaması olarak kabul görür mü?

Özü itibariyle fatura alınması tavsiye olunmaktadır. Perakende satış fişlerinin üzerinde harcamayı yapan kişinin adının net olarak belirtilmemiş olması sebebiyle idarenin sıklıkla bunları reddettiği görülmektedir.

  1. Eğitim ve sağlık harcamalarını indirim olarak dikkate alırken teker teker mi 10%’luk sınırı düşünmeliyim?

Hayır, eğitim ve sağlık harcamalarının toplamı beyan edilen gelirin 10%’u ile sınırlıdır.

  1. Bağış ve yardımlarda belli bir indirim limiti var mıdır?

Evet vardır. Beyan edilen gelirin 5%’i ile sınırlı olmak kaydıyla idare tarafından ilan edilen vergiden muaf dernek ve vakıflara yapılan harcamalar beyan üzerinden indirim olarak dikkate alınabilir. Söz konusu listelere aşağıdaki linklerden de ulaşılabilir:

Dernekler:https://www.siviltoplum.gov.tr/kamu-yararina-calisan-dernekler

Vakıflar:https://www.gib.gov.tr/yardim-ve-kaynaklar/yararli-bilgiler/vergi-muafiyeti-taninan-vakiflarin-listesi

  1. Ülke genelinde başlatılan yardım kampanyalarına yapılan bağışlar indirim konusu olabiliyor mu?

Cumhurbaşkanınca başlatılan yardım kampanyalarına, Yeşilay ve Kızılay’a makbuz karşılığı yapılan ayni ve nakdî bağışların tamamı indirime konu edilebilir.

  1. Kişisel aracımın yakıt, amortisman, bakım, sigorta gibi maliyetlerini beyannamede gider olarak dikkate alabilir miyim?

Hayır, gelirin içeriği itibariyle serbest meslek, ticari kazanç ya da zirai kazanç olmadığı sürece bu tarz maliyet kalemlerinin gider olarak dikkate alınması mümkün değildir.

  1. Sosyal Güvenlik Kurumu’na bordro üzerinden yapılan zorunlu sosyal güvenlik prim ödemeleri beyannamede indirim konusu yapılabilir mi?

Bordro hesabında brüt ücretten gelir vergisi matrahına gelirken zorunlu sosyal sigortada çalışan primleri hesaplamada düşüldüğünden ücret için beyanname verilmesini gerektirecek bir durum olduğundan ayrıca bir daha dikkate alınmaz.

  1. İşveren tarafından ailem ve şahsım için ödenen şahıs sigortaları var ise bunlar beyannamede indirim konusu yapılabilir mi?

Söz konusu bu tarz harcamalar bordro üzerinde dikkate alındığından ayrıca beyannamede indirim olarak dikkate alınamaz.

  1. Yurtdışında aynı gelir için ödenen gelir vergisi var ise bunun beyanname üzerinde mahsubu mümkün müdür?

Mümkündür, ancak, mahsuba konu olabilecek yurtdışında ödenen vergi tutarı, Türkiye’de beyannamede hesaplanan vergiden aynı gelire isabet eden kadardır, aşan kısım mahsup edilemez. Öte yandan yurtdışı vergilerin resmi tüm evraklarının da yurtdışındaki ilgili ülkede bulunan Türk Konsolosluğu’ndaki onaylar sonrası ve Türkiye’deki beyan sonrası 1 yıl içinde vergi dairesine iletilmesi zorunludur.

  1. Beyannamemin girilen indirimler sebebiyle iadeye dönmesi sonrasında yapmam gereken ayrıca bir işlem var mıdır?

Beyannameler tahakkuk ettirildikten sonra otomatik olarak iade süreci işlememektedir. Bunun için önce GEKSIS sistemi üzerinden online başvuru yapılması, akabinde de evrakların üst yazı ile vergi dairesine incelenmek üzere gönderilmesi gerekmektedir.

  1. Vergi iadesi süreci nasıl işlemektedir?

Beyannamenin tahakkuku sonrasındaki GEKSIS üzerinden yapılan başvuru ve evrakların ibrazı sonrasında vergi dairesinin incelemesi sonrasında 50.000 TL’ye kadar olan tutarlar görece daha kısa zaman içinde doğrudan mükellefin belirteceği yönteme göre borca mahsuben yapılabileceği gibi nakit iade olarak belirtilen IBAN’a da yapılabilir.

  1. Vergi iadesi süreci ortalama olarak ne kadar sürmektedir?
     

    Vergi dairesinin yoğunluğuna ve inceleme süresinin detayına bağlı olarak 50.000 TL altı olan iadelerin yaklaşık 3 ile 5 ay içinde neticelendiğini; 50.000 TL üstü iadelerin ise vergi inceleme raporuna göre iade edildiğinden daha uzun sürebileceğini söyleyebiliriz. 

Deloitte |  Barbaros Yeşin