Son yıllarda yapılan vergi incelemelerinde, en çok eleştiri konusu yapılan ve ceza kesilen hususlardan birisi de, Şirketlerin hem mal/ hizmet satın aldığı hem de mal/hizmet sattığı gerçek veya tüzel kişilerin carisini tek hesapta izlemeleridir. Örneğin (B) Şirketinden mal/hizmet satın alıyorsak ya da (B) Şirketine mal/hizmet satıyorsak cari hesaplar ya tek başına 120-Alıclar Hesabında ya da 320-Satıcılar Hesabında takip edilmektedir. Ceza kesilmesinin nedeni ise, tek düzen hesap planı ve muhasebe sistemine uyulmaması iddiasıdır. Denetim elemanlarına göre, bu tür alış ve satışların kişi bazlı olarak tek bir hesapta değil, ayrı ayrı hesaplarda izlenmesi gerekmektedir.  

 

Tek Düzen Hesap Planı ve muhasebe sisteminde ise, “Cari Hesap” adı altında bir hesap bulunmamaktadır. Muhasebede “cari hesap” kavramından; Alıcılar, Satıcılar, Ortaklardan Alacaklar Hesapları gibi ilişkilere ait hesaplar anlaşılacaktır. Bir kişi veya kurumun hem alıcı, hem de satıcı olması durumunda, her ne kadar satışlardan doğan alacaklar ile alışlardan doğan borçlar ayrı hesaplarda izlense bile genellikle bu hesaplar ödeme veya tahsilat ile kapanmayacaktır. Çünkü pratikte böyle bir durumda tarafların tahsilat ve ödeme yapmaları söz konusu olmayacak, taraflar aralarında mutabakat sağladıktan sonra hesap kalanları aynı ise birbirleriyle karşılaştırılarak kapatılacak veya bakiye varsa borçlu tarafından ödenecek veya bakiye tek bir hesaba aktarılacak ve bilançoya yansıtılacaktır.

Ancak, müşteri carilerini tek bir hesapta izleyen/izlemekte ısrar eden mükelleflerin bu tür eleştirilerden ve dolayısıyla cezalardan kurtulmaları için önlerinde tek bir yol kalıyor: O da,

Cari Hesap Sözleşmesi.

Cari hesap sözleşmesi; iki kişinin para, mal veya hizmetten doğan, birbirlerinden olan alacaklarından vazgeçerek, bunları her biri ayrı bir kalem oluşturacak biçimde borç ve alacak şekline sokarak aradaki farkı isteyebileceklerine dair yaptıkları sözleşmedir. TTK.ya göre cari hesap ise sözleşmeyle oluşturulmuş özel bir takas müessesesidir. Cari hesapta taraflar hem alacaklı hem de borçlu durumundadırlar. Alacaklarını karşılıklı olarak istemekten vazgeçip sonuçta çıkan bakiyeyi isteyebilirler. Bunun için, yazılı bir sözleşmenin varlığı şarttır. Muhasebe yönünden cari hesap ise, borçlu veya alacaklı olan kişilerin izlendiği şahıs hesaplarıdır. Bu hesaplarda bakiyeler birlikte veya ayrı ayrı izlenerek sonuçta bakiye tespit edilir.

Cari hesap, TTK’nın 89 ve izleyen maddelerinde düzenlenmiş olup, aynen aşağıdadır:

“Cari Hesap

A) Tanım ve şekil

MADDE 89 - (1) İki kişinin herhangi bir hukuki sebep veya ilişkiden doğan alacaklarını teker teker ve ayrı ayrı istemekten karşılıklı olarak vazgeçip bunları kalem kalem alacak ve borç şekline çevirerek hesabın kesilmesinden sonra çıkacak artan tutarı isteyebileceklerine ilişkin sözleşme cari hesap sözleşmesidir.

(2) Bu sözleşme yazılı yapılmadıkça geçerli olmaz.

B) Hükümleri

I - Genel olarak

MADDE 90 - (1) Türk Borçlar Kanununun 134 üncü maddesiyle 143 üncü maddesinin ikinci fıkrası hükümleri saklı kalmak üzere cari hesap sözleşmesinin hükümleri şunlardır:

a) Aksi kararlaştırılmadıkça, cari hesaba alacak veya borç kaydedilmesi, tarafların, alacağı veya borcu doğuran sözleşme veya işleme ilişkin dava ve savunma haklarını düşürmez. Sözleşme veya işlem iptal edilirse bunlardan kaynaklanan kalemler hesaptan çıkarılır.

b) Cari hesap sözleşmesinin yapılmasından önce doğmuş bulunan bir alacak, tarafların onayıyla cari hesaba kaydedilirse, aksi kararlaştırılmamışsa bu alacak yenilenmiş olmaz.

c) Bir ticari senedin cari hesaba kaydı, bedelinin alınmış olması hâlinde geçerli olmak şartıyla yapılmış sayılır.

d) Her hesap devresi sonunda alacak ve borcu oluşturan tutarlar birbirinden çıkarıldıktan sonra tanınan veya hükmen belirlene n bakiye, yeni hesap devresine ait bir kalem olmak üzere hesaba geçirilir; sözleşme sona ermiş veya artan tutar haczedilmiş ise onun ödenmesi gerekir.

e) Cari hesabın alacak sütununa yazılan tutarlar için, sözleşme veya ticari teamüller gereğince, kaydolundukları tarihten itibaren faiz işler.

II - Özel durumlar

1. Ticari senetler

MADDE 91 - (1) 90 ıncı maddede öngörüldüğü şekilde cari hesaba yazılan ancak bedeli alınamayan ticari senet sahibine geri verilerek, cari hesaptan kaydı silinir.

2. Ücret ve giderler

MADDE 92 - (1) Taraflar arasında cari hesap sözleşmesinin bulunması, komisyon sözleşmesinden kaynaklanan ücretin ve her türlü giderin istenmesine engel oluşturmaz.

3. Hesap dışında kalan alacaklar

MADDE 93 - (1) Takas edilemeyen alacaklarla, belirli b ir amaca harcanmak veya ayrıca emre hazır tutulmak üzere teslim olunan para ve mallardan doğan alacaklar cari hesaba geçirilemez.

III - Bakiye

1. Belirlenmesi

MADDE 94 - (1) Sözleşme veya ticari teamül uyarınca, belirli hesap devreleri sonunda devre hesabı kapatılır ve alacak ile borç kalemleri arasındaki fark belirlenir.

(2) Hesap devresi hakkında sözleşme veya ticari teamül yoksa, her takvim yılının son günü taraflarca hesabın kapatılması günü olarak kabul edilmiş sayılır. Saptanan artan tutarı gösteren cetveli alan taraf, aldığı tarihten itibaren bir ay içinde, noter aracılığıyla, taahhütlü mektupla, telgrafla veya güvenli elektronik imza içeren bir yazıyla itirazda bulunmamışsa, bakiyeyi kabul etmiş sayılır.

2. Faiz

MADDE 95 - (1) 8 inci maddedeki şartla rın varlığı hâlinde, alacak ile borç kalemlerinin birbirinden çıkarılması sonucunda bulunan bakiyeye, belirlenip hesaba kaydedildiği tarihten itibaren faiz işler; bileşik faize yol açabilecek uygulama yapılamaz; bu hükme aykırı sözleşme öngörülemez.

3. Bileşik faiz ve sözleşme ile belirlenebilecek hükümler

MADDE 96 - (1) Taraflar, üç aydan aşağı olmamak şartıyla, diledikleri andan başlamak üzere faizlerin ana paraya eklenmesini kararlaştırabilecekleri gibi hesap devreleri ile faiz ve komisyon miktarlarını da sözleşme ile belirleyebilirler.

(2) 8 inci maddenin ikinci ve üçüncü fıkra hükümleri saklıdır.

IV - Bütünlük ilkesi

MADDE 97 - (1) Cari hesaba geçirilen alacak ve borç kalemleri ayrılmaz bir bütün oluşturur. Cari hesabın kesilmesinden önce taraflar dan hiçbiri, alacaklı veya borçlu sayılamaz. Tarafların hukuki durumunu ancak sözleşmenin sonundaki hesabın kesilmesi belirler.

C) Cari hesabın sona ermesi

I - Genel olarak

MADDE 98 - (1) Cari hesap sözleşmesi;

a) Kararlaştırılan sürenin sona ermesi,

b) Bir süre kararlaştırılmadığı takdirde taraflardan birinin fesih ihbarında bulunması,

c) Taraflardan birinin iflas etmesi,

hâllerinde sona erer.

II - Ölüm ve kısıtlılık hâlleri

MADDE 99 - (1) Sözleşme süreli olup da taraflardan biri bu süre içinde ölür ve ya kısıtlanırsa her iki taraf ve kanuni temsilcileriyle halefleri on gün önceden haber vermek şartıyla cari hesap sözleşmesini feshedebilir. Ancak, artan tutarın ödenmesi, hesabın 94 üncü maddeye göre kapatılması gereken tarihte istenebilir.

D) Bakiyenin h aczi

MADDE 100 - (1) Taraflardan birinin alacaklısının ona ait artan tutarı haczettirdiği gün hesap kapatılarak artan tutar saptanır.

(2) Bu hâlde, borcundan dolayı haciz tebliğ edilen taraf, onbeş gün içinde haczi kaldırtmazsa, diğer taraf sözleşmeyi feshedebilir; etmezse haciz ettiren kimsenin durumu cari hesaba yeni kalemler geçirilmek suretiyle ağırlaştırılamaz. Meğerki, hesaba geçirilen kalemler haciz tarihinden önce doğmuş bulunan hukuki bir ilişkiden kaynaklansın.

(3) Haciz ettiren alacaklı bakiyeden, kendi alacağını karşılayan kısmının ödenmesini ancak hesabın 94 üncü maddeye göre kapatılması gereken anda isteyebilir.

E) Zamanaşımı

MADDE 101 - (1) Cari hesabın tasfiyesine, kabul edilen veya mahkeme kararıyla saptanan artan tutara ya da faiz alacaklarına, hesap hata ve yanılmalarına, cari hesabın dışında tutulması gereken veya haksız olarak cari hesaba geçirilmiş olan kalemlere veya tekrarlanan kayıtlara ilişkin bulunan davalar, cari hesap sözleşmesinin sona ermesinden itibaren beş yıl geçmekle zamanaşımına uğrarlar.”

Yapılacak denetimlerde cari hesap yönünden eleştiri yapılmaması ve tek düzen hesap planına uymamaktan ceza yenmemesi için firmaların kendi aralarında cari hesap sözleşmesi yapması tarafımdan önerilmektedir.

Saygılarımla.
                                       

CARİ HESAP SÖZLEŞMESİ

Bir tarafta …………… adresinde mukim ………………LTD. ŞTİ. (bundan böyle …… olarak anılacaktır), diğer tarafta …….. adresinde muhkim……….. LTD. ŞTİ. (bundan böyle…..olarak anılacaktır) aşağıdaki şekilde anlaşmaya varmışlardır:

1. Taraflar ticari ilişkilerinde karşılıklı olarak birbirlerine mal ve hizmet satmakta ve mal ve hizmet almaktadırlar. Taraflar aralarındaki ticari ilişkinin tek cari hesap kaydında tutulması, tek carinin hem alım hem satım işlemlerinde kullanılmasında mutabıktırlar.


2. Taraflar yıl içinde, cari hesapta fatura bazlı mahsuplaşma yapılacağını, mahsup yöntemi ile cari hesabın düzenleneceğini, mahsup işlemi için yazılı imzalı beyan yahut virman yahut başkaca bir kabul onay beyanının ayrıca gerekli olmadığını kabul ve beyan ederler.

İş bu protokol …….. tarihinde 2 madde, 1 sayfa ve 2 nüsha olarak tanzim edilmiş ve birer nüshaları taraflara teslim edilmiştir. İş bu protokolden kaynaklı ihtilaflarda …… Mahkeme ve İcra Daireleri yetkilidir.

  • LTD. ŞTİ. ……………..………LTD. ŞTİ.

Kaynak: www.bdTurkey.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)