​Yazımızın başlığında Suriyeli ve Afgan işçi ifadelerini kullandım, ancak bugünkü yazımızda inceleyeceğimiz husus geçici koruma sağlanan yabancıların tümünün istihdamı ile ilgili. Hiç kuşkusuz ülkemizde bu kişilerin çoğunluğunu Suriyeli ve Afgan göçmenler oluşturuyor.
Geçici koruma, ülkesinden ayrılmaya zorlanmış, ayrıldığı ülkeye geri dönemeyen, acil ve geçici koruma bulmak amacıyla kitlesel olarak veya bu kitlesel akın döneminde bireysel olarak sınırlarımıza gelen veya sınırlarımızı geçen ve uluslararası koruma talebi bireysel olarak değerlendirmeye alınamayan yabancılara sağlanan korumayı ifade ediyor.
Peki bu kişileri çalıştırırken hangi izinlerin nasıl alınması gerekiyor? Bugünkü yazımızda bu hususa 10 soru ile değineceğiz.

1. Geçici koruma sağlanan yabancılar hangi şartları taşımaları halinde bu kişileri çalıştırmak üzere başvuru yapılabilir?
Geçici koruma sağlanan yabancılar, çalışma izni muafiyeti veya çalışma izni olmaksızın Türkiye’de çalışamaz veya çalıştırılamaz.
Öncelikle yabancının geçici koruma kapsamında olduğunu belirten geçici koruma kimlik belgesinin ve yabancı kimlik numarasının olması gerekmektedir. Bunu yanı sıra çalışma izni başvurusunun yapıldığı tarih itibarıyla en az altı aylık geçici koruma süresinin doldurulmuş olması şarttır.
Ayrıca bazı meslekler için ön izin alma şartı bulunmaktadır. Ön izin alma zorunluluğu olan meslekler için, eğitim sektöründe çalışacak geçici koruma sağlanan yabancıların Milli Eğitim Bakanlığından, sağlık sektöründe çalışacakların Sağlık Bakanlığından, akademisyenlerin ise Yükseköğretim Kurulundan ön izin belgesi almış olması gerekmektedir.

2. Çalışma İzni Başvurusunu Kim Yapmalıdır?
Çalışma izni başvurusu, geçici koruma sağlanan yabancıları çalıştıracak işverenler tarafından veya kendi nam ve hesabına çalışacaksa geçici koruma sağlanan yabancı tarafından yapılır.

3. Çalışma İzni Başvurusu Nasıl Yapılır?
Başvuru, e-Devlet Kapısı üzerinden (www.turkiye.gov.tr veya www.csgb.gov.tr/uigm) çevrim içi olarak otomasyon sisteminde geçici koruma sağlanan yabancılar için ayrılan modül seçilerek yapılmaktadır. Bunun için otomasyon sisteminde işveren kaydı olmayanların öncelikle işveren kaydı oluşturması gerekmektedir.
Otomasyon sistemine yabancının kimlik numarası girildikten sonra sorgulama yapılarak yabancıya ait nüfus bilgileri getirilir. İlgili alandaki adres işyeri adresi olacak şekilde değiştirilerek işlem tamamlanır.
Yabancıya ve işverenine ait bilgilerin otomasyon sistemine eksiksiz girilmesi ve gerekli belgelerin yüklenmesi gerekmektedir. Bu aşamada biyometrik fotoğraf yüklenmesi, yabancı ve işveren arasında düzenlenen iş sözleşmesi ile işyeri kaydı oluşturulurken aranan işyeri belgelerinin yüklenmesi gerekmektedir. Çalışma izin başvurusunun otomasyon sistemi üzerinden çevrim içi yapılması yeterli olup Bakanlığa kâğıt ortamında herhangi bir belge gönderilmeyecektir.

4. Geçici koruma statüsündeki yabancılara verilen çalışma izinleri ikamet izni yerine geçer mi?
Geçici koruma statüsündeki yabancılara verilen çalışma izinleri ikamet izni yerine geçmez.

5. Geçici koruma statüsündeki yabancının sigorta işe giriş bildirgesi nasıl verilir?
İşveren, yabancının çalışma izni onay tarihinden veya çalışma izni tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde, bağlı bulunduğu Sosyal Güvenlik Merkezine başvurarak sigortalı işe giriş bildirgesi vermek zorundadır. Ayrıca belirtmek gerekir ki sigorta primlerinde esas alınacak tutar yabancının çalışma izni başvurusunda beyan edilen ücretten daha düşük olamaz.
Aynı işverenliğe ait birden fazla SGK tescil numarası varsa, başvuruda mutlaka yabancının çalışacağı adrese ait numara girilerek işyeri kaydı oluşturulur. Yanlış SGK tescil numarası ile yapılan başvurular reddedilir.

​6. Çalışma izni başvuruları neden reddedilebilir?
Bakanlıkça, çalışma izni başvuruları aşağıda belirtilen hallerde reddedilebilir:
a) Başvurunun, özel kanunları ile yalnızca Türk vatandaşları tarafından icrasına izin verilen iş ve meslekler için yapılmış olması,
b) Sağlık meslek mensupları için Sağlık Bakanlığından, eğitim meslek mensupları için Milli Eğitim Bakanlığından veya Yükseköğretim Kurulu Başkanlığından ön izin alınmaması,
c) Değerlendirme kriterlerinin karşılanmaması,
d) İlgili mercilerin olumsuz görüşünün bulunması.

7. Çalışma izni verilen yabancı farklı illerde çalıştırılabilir mi?
Çalışma izni verilen geçici koruma sağlanan yabancı, işinin gereği olarak farklı bir ilde bulunmasının zorunlu olduğu hallerde, İl Göç İdaresi Müdürlüğüne bu durumu bildirmekle yükümlüdür. İkamet ilinden başka bir il için yapılan başvuruların olumlu değerlendirilmesini müteakip ikamet ili değişikliği için de İl Göç İdaresi Müdürlüğüne başvuru yapılır.

8. Geçici koruma sağlanan yabancılar mesleki kurslara katılabilir mi?
Geçici koruma sağlanan yabancılar, en az altı aylık geçici koruma süresinin doldurulmuş olması koşuluyla, Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü tarafından aktif işgücü hizmetleri kapsamında düzenlenen kurs ve programlara katılabilir ve bu kapsamda bir işyerinde mesleki eğitim ve işbaşı eğitimi alabilirler.
Mesleki eğitimlerini tamamlayan yabancıların eğitim aldıkları işyerinde çalıştırılmak istenmesi durumunda, işverenler tarafından ilgili usul ve esaslar çerçevesinde Bakanlığa başvuruda bulunularak çalışma izni alınması zorunludur. Bu kapsamda yapılan başvurularda istihdam kotası Bakanlıkça farklı uygulanabilir.

9. Çalışma izin belgesi ne kadarlık bir süre için verilir?
Geçici koruma sağlanan yabancılara her seferinde en fazla 1 (bir) yıl süreli çalışma izni ve çalışma izni muafiyeti verilecektir. Geçici koruma sağlanan yabancılar için il dışına yapılacak başvurularda, 3 aylığına farklı ilde çalışması için çalışma izni muafiyet belgesi verilebilmektedir.

​10. Geçici koruma sağlanan yabancının çalışma izninin bulunup bulunmadığı nasıl anlaşılır?
Geçici koruma sağlanan yabancının çalışma izninin bulunup bulunmadığı ile çalışma izni muafiyeti kapsamında olup olmadığı Yabancı Çalışma İzni Sorgulama Sistemi (www.calismaizni.gov.tr) üzerinden yabancı kimlik numarası ve belge numarası girilerek sorgulanabilir.

 
29.11.2021
​​
Dr. Mehmet BULUT
İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı