Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) geçtiğimiz hafta Meclis'te yapılan görüşmeler sonrası meraklı bir bekleyişe girdi. Bu yıl içerisinde bu konuda bir düzenleme yapılması bekleniyor. EYT'lerin yaşadıkları çok önemli sorunlar var. Bu durumdaki kişilerin emekli olmak için prim günlerini tamamlamaları sonrası çalışmalarına gerek yok. Ancak aylık bağlama oranlarındaki azalma nedeniyle yaşı bekleyen bir kişi çalışırsa ileride alacağı emekli aylığı azalabiliyor. Diğer yandan yaşı bekleyen bir kişi çalışmazsa sağlık hizmetlerinden de yararlanamama riski doğuyor.
8 eylül 1999 öncesi Meclis'te yürütülen temaslarda EYT'liler için çalışmanın, 3.600 ek gösterge sonrası hızlanacağına dair mesajlar paylaşıldı. Masada bazı formüllerin olduğu bu formüller üzerinde çalışmaların yoğunlaştırılması öngörülüyor. Masada beş formülün olduğuna dair bilgiler kamuoyuyla paylaşıldı. Bu formülleri 8 Eylül 1999'dan önce sigortalı olanlar için hesapladığımızda oluşacak durumları değerlendirmek mümkün olabilir. İşte o formüller:
10 yıl prim ödeyen kadınların 50, erkeklerin 55 yaşında emekli olması:
Bu formül EYT'lilerin yaş şartını ortadan kaldırmadan emeklilik için gerekli prim ödeme gün sayısını azaltarak yaşı gelen ancak çalışması olmayan EYT'liler için avantajlı bir durum oluşturuyor. 8 Eylül 1999 tarihi ve öncesinde ilk kez sigortalı olmuş kişiler aradan geçen sürede çalıştıkları süre azsa yaş şartını yerine getirdiklerinde toplam 3.600 prim günü de varsa emekli aylığı bağlatabilecek.
7.200 primle kadınların ve 9.000 primle erkeklerin emekli olması:
Bu formül yaş şartını kaldırıp çalışma süresini artırarak bir fiil çalışan EYT'liler için avantajlı. 8 Eylül 1999 ve öncesinde sigortalı olmuş bir kadın 20 yıl çalışarak emekli olabilirken, bir erkek 25 yıl çalışarak emekli olabilecek. En geç 8 Eylül 1999'da sigortalı olmuş bir erkek aradan geçen 13 yılın tamamında çalışmış olsa bile düzenleme çıktığında prim gününü doldurmamış olacağı için aylık bağlatamaz.
Kalan süreye göre kesintili aylık bağlanması:
Bu formülde EYT'lilerin aylık bağlatabilmek için kalan yılına orantılı olarak emekli aylığında kesinti yapılması söz konusu. Her yıl için belirlenecek oran kadar kesinti yapılarak aylık ödenmesi sağlanabilir. Örneğin kesinti oranı yıllık yüzde 3 olarak belirlenirse aylık bağlatabilmek için 5 yılı kalan bir kişiye emekli aylığı olması gerekenden yüzde 15 eksik ödenecek. Söz konusu formülde yaşa takılanlar azaltılmış da olsa emekli aylıklarına kavuşabilirler. Ancak kesintinin kalıcı olarak olması nedeniyle EYT'lilerin bu formülü tercih etmeleri çok makul olmayacaktır.
Yaşı bekleyene geçici bir süreyle kesintili aylık bağlanması:
KESİNTİLİ aylık formülünden farklı olarak kişinin aylık bağlatmak için hali hazırdaki yaşa geldiğinde kesintinin sonlanması sağlanıyor. Örneğin yaşa takılan bir kişi normalde 2026'da emekli aylığı bağlatabilecekken kesinti oranını kabul edip 2022'de aylık bağlatırsa 4 yıl emekli aylığını kesintiye alacak ancak 2026 yılına yani yaş şartını tamamladığı tarihe geldiğinde aylığındaki kesinti kaldırılacak.
Prim gününü dolduranlara emekli olabilme hakkı getirilmesi:
İLK kez 8 Eylül 1999 ve öncesinde sigortalı olmuş kişiler 5.000 ila 5.975 prim günüyle emekli olma hakkına sahiptiler. Bu formülde ilk kez sigortalı olduğu tarihte tabi olduğu prim günü şartını yerine getirenlerin emekli olması öngörülüyor. Bu formülle yaşa takılanların pek çoğu aylık bağlatabilecek. 5 formülün de amacı, bunların sosyal güvenlik sisteminin finansal ve aktüeryal dengesini bozmaması da gerekiyor.
Akşam | Okan Güray Bülbül
