Bilindiği üzere mart ayı  gelir vergisi beyannamelerinin verilmesi gereken ay olması nedeniyle 2 milyon 235 bin kişiyi yakından ilgilendiren önemli bir aydır. 2021 yılında elde edilmiş ve beyanı gereken gelirlere ait yıllık gelir vergisi beyannamelerinin içinde bulunduğumuz mart ayı sonuna kadar düzenlenmesi ve verilmesi gerekiyor.

Gelir İdaresi Başkanlığı teşkilat yapısının oturmasıyla birlikte; Geliri sadece kira, ücret, menkul sermaye iradı veya diğer kazanç ve iratların biri veya birkaçından oluşan mükellefler artık vergi dairesine gitmeden yıllık gelir vergisi beyannamelerini kendileri için önceden hazırlanmış olan Hazır Beyan Sistemi üzerinden kolayca verebiliyorlar.

Özellikle birden fazla gelir türünün elde edildiği durumlarda beyanname verilip verilmeyeceği, beyanname verilmesi gereken durumlarda hangi gelirlerin beyannameye dahil edilip edilmeyeceği hususu önem arzetmekte.

Bugünkü yazımızda, bu konuyla ilgili özellik arz eden bazı hususları sizlerle paylaşacağım.


GENEL KURAL

193 Sayılı GVK 2. Maddesinde belirtilen gelir vergisine tabi kazanç unsurlarının (Ticari Kazançlar, Zirai Kazançlar, Ücretler, Serbest Meslek Kazançları, Gayrimenkul Sermaye İratları, Menkul sermaye İratları, Diğer Kazanç ve İratlar)beyanına ilişkin kurallar aynı kanunun 83-92.maddelerinde açıklanmıştır.

Gelirin toplanması ve beyan esasını düzenleyen GVK 85. Madde hükmü çerçevesinde Vergi Mükellefleri 2’nci maddede yazılı kaynaklardan bir takvim yılı içinde elde ettikleri kazanç ve iratları için bu Kanunda aksine hüküm olmadıkça yıllık beyanname verirler. Bu Kanuna göre beyanı gereken gelirlerin yıllık beyannamede toplanması zorunludur. Tacirlerle serbest meslek erbabı ticari, zirai ve mesleki faaliyetlerinden kazanç temin etmemiş olsalar bile, yıllık beyanname vermek zorundadırlar.


2022 YILINDA BEYANI GEREKEN KAZANÇLARA İLİŞKİN BEYAN SINIRI NEDİR?

GVK’nun  86. Maddesinde ise yıllık beyanname verilmesi gerekmeyen durumlar ile beyanname verilmek zorunda olan gelir unsurları olsa bile beyannameye dahil edilmeyecek gelir unsurları ile ilgili açıklamalar yapılmış ve beyan sınırı kavramı getirilmiştir.

Beyan sınırı mükelleflerce elde edilen gelir unsurlarının yıllık beyanname ile beyan edilip edilmeyeceğinin belirlenmesi sırasında kullanılan parasal sınırdır.

2021 yılı içinde üzerinden vergi kesintisi yapılmış (Stopaja tabi tutulmuş)ücret, işyeri kirası, kâr payı, faiz geliri v.b gelirlerin yıllık beyanname ile beyan edilip edilmeyeceğinin belirlenmesi sırasında kullanılan beyan sınırı (parasal sınır)2021 yılı kazançları için 53 bin TL’dir.

Ücretler konusunda beyan sınırı farklılık göstermekte olup bu sınırlar  650 bin TL ile 53 bin TL olarak belirlenmiştir. Ücretlere ilişkin beyan sınırının hesabında sadece ücret gelirleri dikkate alınır.

Buna göre, 2021 yılına ilişkin, kaç işverenden alınmış olursa olsun toplamı 650 bin TL’yi aşan ücretler 2022 Mart ayında verilecek  yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilmek zorundadır.

Birden fazla işverenden alınan ücretler toplamı 650 bin TL’yi aşmasa bile birinci işverenden sonraki işverenlerden alınan ücretlerin toplamı 53 bin TL’yi aşarsa yine tüm ücretler (ilk işverenden alınan ücretler dahil) beyan edilmek zorundadır.

Ücret gelirleri dışındaki stopaja tabi gelirler için genel beyan sınırı topluca uygulanır. Yani ücret gelirleri dışındaki gelir türleri için ayrı ayrı beyan sınırı hesaplanmaz.


YILLIK BEYANNAME İLE BEYANI GEREKEN ÜCRETLERİN, DİĞER GELİRLERE İLİŞKİN GENEL BEYAN SINIRININ HESABINDA DİKKATE ALINIP ALINMAYACAĞI

Gelir Vergisi Kanunun 86/1-c maddesine göre, ücret dışındaki gelirlerin beyan edilip edilmeyeceği belirlenirken, (b) bendinde belirtilen (yani 650 bin TL’yi aşmayan tek veya birden fazla işverenden alınan ücretlerle, birinciden sonraki işverenlerden alınan ve 53 bin TL’yi aşmayan, dolayısıyla yılık beyanname ile beyanı gerekmeyen ücretler dikkate alınmaz. Beyanı gereken ücretler ise dikkate alınır. Kısaca Ücret gelirleri beyan sınırlarını aştığı için yıllık beyanname ile beyan ediliyorsa, diğer gelirler için de beyan sınırı aşılmış olacağından bunların da kendi tutarlarına bakılmaksızın beyanı gerekir. Yani ücret gelirlerinin beyana tabi olması, işyeri kirası ve kâr payı gibi stopaja tabi gelirlerinin (ücretler hariç) toplamları 53 bin TL’yi aşmasa bile beyannameye dahil edilmelerini gerektirir.


BEYAN SINIRININ HESABINDA GÖZ ÖNÜNDE BULUNDURULMASI GEREKEN DİĞER HUSUSLAR

-Yıllık beyanname ile beyanı gerekmeyen ücret gelirleri genel beyan sınırının hesabında dikkate alınmaz.

– Beyan sınırı hesaplanırken vergiye ve beyana tabi (stopaja tabi tutulmuş olsun olmasın) tüm gelirlerin indirim, istisna ve gider indirimi yapıldıktan sonra kalan, yani beyan edilmesi gereken safi tutarları esas alınır.

– Stopaj oranı yüzde 0 (sıfır) olarak belirlenen kazançlar stopaja tabi tutulmuş sayılır.

– Gelir Vergisi Kanunu’nun geçici 67’nci maddesi uyarınca banka ve aracı kurumlarca stopaja tâbi tutulmuş olan ve yıllık beyanname ile beyanı gerekmeyen gelirler (mevduat faizi vs.) beyan sınırının hesabında dikkate alınmaz.

– Beyan sınırı bir istisna uygulaması olmadığından, beyan sınırının aşılması halinde sadece beyan sınırını aşan kısmın değil, gelirin tamamının beyan edilmesi gerekir

– Kira gelirlerinde mukayeseye esas alınacak tutar ; istisna, gerçek veya götürü gider indirimi yapıldıktan sonra bulunan tutardır.

– Beyan sınırının hesabında stopaja tabi olmayan gelirler de dikkate alınır, ancak beyan sınırı aşılmazsa sadece stopaja tabi tutulmuş gelirler beyan edilmez. Beyan sınırı aşılmasa bile stopaja tabi olmayan gelirlerin beyanı gerekir.


NET KİRA GELİRLERİ BRÜTLEŞTİRİLİRKEN HANGİ ORANIN ESAS ALINACAĞI

Net kira üzerinden anlaşma yapılmışsa, yani stopaj işyerinin kiracısı tarafından üstlenilmişse, tahsil edilen net kira, tahsil edildiği tarihte geçerli olan stopaj oranı kullanılarak brüt kira hesaplanır. Gerçek veya götürü gider indirimine bu şekilde hesaplanan brüt kira esas alınır.

Kirada stopaj oranı yüzde 20’dir. Ancak bu oran 31/07/2020 – 30/09/2021 tarihleri arasında Cumhurbaşkanı kararı ile yüzde 10 olarak uygulanmıştır. Bu nedenle 01/01/2021 – 30/09/2021 tarihleri arasında tahsil edilen kiralar için yüzde 10, 01/10/2021-31/12/2021 tarihleri arasında tahsil edilen kiralarda ise yüzde 20 oranı esas alınarak brüt tutarlar hesaplanmalıdır.


KİRACININ VERGİ DAİRESİNE ÖDENMESİ GEREKEN VERGİ KESİNTİLERİ ÖDENMEMİŞSE BUNLAR  MAHSUP EDİLEBİLİR Mİ?

Kira geliri üzerinden yapılan stopajların yıllık gelir vergisi üzerinde mahsup edilebilmesi için ödenmiş olması şart değildir. Kiracının stopajı beyan etmemesi veya eksik beyan etmesi ya da beyan ettiği vergiyi ödememiş olması beyanname üzerinde mahsuba ve mahsuptan artakalan tutarın iadesine engel değildir. Kiraya verenin kiracının yerine getirmediği bir fiilden dolayı sorumlu tutulması/cezalandırılması düşünülemez. Böyle bir durumda vergi dairesinin kesintiyi beyan etmeyen veya eksik beyan eden kiracıya cezalı tarhiyat yapması, beyan edildiği halde vadesinde ödenmeyen stopajı da gecikme zammı ile tahsil etmesi gerekir. Yani bu durumda konu vergi dairesi ile kiracı arasındadır.

Gelir unsurundan birinde oluşan zarar diğer gelir unsurlarından indirilebilir mi?

Gelir vergisi beyannamesinde tüm gelir unsurları toplanır, gelir unsurlarından biri nedeniyle zarar oluşmuşsa doğan zarar, diğer gelir unsurlarından indirilerek matrah belirlenir. Örneğin ticari kazançtan veya serbest meslek kazancından kaynaklanan zararlar kira veya menkul sermaye iradından indirilebilir. Aynı şekilde, kiradan doğan zararlar da ücret veya diğer beyana tabi gelirlerden indirim konusu yapılabilir.

Genel kural bu olmakla birlikte Gelir Vergisi Kanunu bazı maddelerinde yapılan düzenleme ile bazı durumlarda oluşan zararların diğer gelir unsurlarından indirilemeyeceğine dair özel düzenlemeler yapılmıştır.

Olay | Fatih Acar