DENETİMİ ÇIKMAZA SOKAN AN VE ASLARIN HAYAL KIRIKLIĞI (BİG FOUR)

GİRİŞ:
14.02.2011 tarihli ve 27846 sayılı Resmi Gazete ‘de yayınlanan, 6102 Sayılı, revize edilen Türk Ticaret Kanunu (TTK), tüm yönleri ile hayatımızın bütününü kapsayacak şekilde ve özellikle ticari hayatımız da ezber bozduracak, yeni değişimleriyle beraberinde hayatımızda önemli değişikliklere temel oluşturmuş, hatta sürecin uygulama safhaların da, eksiklik ve genişlemeler münasebetiyle, yamalara gidilme ihtiyacı doğmuş, temel amacından ara ara uzaklaşması da, bu vesile ile ayrı bir sorunsalı tartışmaya açmıştır.

Dünya, özellikle 21 ‘inci yüz yılın ilk yıllarında sırlandığı yerden ortaya çıkan özellikle kötü verilerin, denetim olgusunu öne çıkararak, önemine binaen bilinçlenmelerin oluşmasına tanıklık etmiştir.
Dolayısı ile, ülkemizde de TTK ‘nu, Üçüncü Bölüm “Denetleme” başlıklı 397‘den başlayarak, 406 ‘ncı maddeleri Bağımsız Denetim ‘in yapı taşlarını oluşturacak şekilde uygulamaya alınmıştır. Tüm bu önemli değişiklikler, vergi dışılığın önüne geçmek maksadı ile, fırtınalı senaryoların var olduğu bir mücadele zinciri içindir.

Denetin her anı ve alanı, gerektiğinde sert rekabetler içinde geçen, profesyonel bir yapılanma mecburiyetindedir. Bilinir ki, bu dış denetim alanı boşluğu sevmez…
Dolayısı ile, 26.12. 2012 tarihli ve 28509 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Bağımsız Denetim Yönetmeliği ile, yasal zeminde olan veya olabilecek açıklarının kapatılması hedef alınmıştır.

Şimdiye kadar, hep olumsuzluklar üzerinden hareketle, aslında ne olması gerektiği hususunda elle tutulu bir öneriler zinciri oluşturulamamıştır. Bun da elbet paydaş olan ve-veya olabilecek tüm kurum ve kuruluşların kendi çıkarlarına hizmet edecek taraftan bakmalarını da gösterebiliriz.
Statüko anlayışından kurtularak, daha bir gerçekliği olan zemini oturtmaya gayret edelim ki, gelecek avuçlarımızdan kayıp gitmesin.
Bunlardan biri, ortak payda da buluştuğumuza kanaat ettiğim, bürokratik temsilcilerin ya emekli olması veya istifa etmesi ile, sahaya uygulamaya inerek oluşan haksız rekabet.(!)

Şimdi var olan bu ve bunun gibi tutum ve davranışlar terkedilmediği veya düzenleme yapılmadığı müddetçe, Anayasa ‘mızın 48. Maddesi muğlak ve ifadesiz kalmaktadır.

Bu vesile ile, belirtmeden geçmek istemediğim diğer bir konuda, 28537 No'lu Resmi Gazete'de yayınlanan, 2012/4213 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile, 6102 Sayılı TTK’nun 398 inci maddesi kapsamında açıklanan, denetime tabi olacak şirketlere ilişkin usul ve esasların belirlenmesidir.

Yani, hemen aslında gözümüzün önünde olan ve fakat siyasi erklerin set çektiği için bir türlü kangren olmuş, Anonim ve Limited Şirketlerin denetimleri ile alakalı standardın halen Resmi Gazete ‘de yayınlanarak yürürlüğe girmemiş olmasıdır. Bağımsız Denetim sürecinde var olan denetçi insanlarının, sukut-ı hayale uğradığı ilk an bu andır.

Hayalleri düştü… Yıkıldılar.(!)

Bakanlar Kurulu Kararı, Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu(KGK) tarafından sicile girerek ruhsatını alan Bağımsız Denetçileri değil, aynı zamanda Ülkemizde büyük emelleri olan Denetimin Aslarını da (Big Four) çöküntüye uğratarak, komaya sokmuştur.(!)
Bilerek bu tabiri kullanmamın sebebi ise, Bakanlar Kurulu Kararı ‘nın yukarda bahsini ettiğimiz biçimi ile, Avrupa Birliği(AB) kriterlerine göre çıkacağı beklentisinin, aksine çok üzerinde, tabana hitap etmeyen limitlerin yüksekliğinde olmasıdır. İşbu konuma göre öngörülerini hazırlayan Denetimin Asları, denetçi sözleşmelerini ve dahi büro standartlarını hazırlayarak, epeyce bir külfetin altına da girmişlerdi. Tüm bu hazırlıklar devam ederken, Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavir meslek insanları, ilgili kanunun geçici 1. Maddesi ile müktesep hakların saklı kalmasından dolayı, eğitimleri sonucunda, aldıkları yeni denetçi ünvanı ile başka boyutlara geçerek gördükleri rüyaları gerçekliğine dönüştürebilmek için, şevkle hareketlenerek uyanış heyecanını yaşadılar.

TTK ilk yasalaştığı şekli ile revizyona uğrayarak, bloklamalar yapılmasa idi, kanaatim odur ki, tüm sermaye şirketleri bağımsız denetime tabi tutulacaktı. Kabul edelim ki, taraf olan kim varsa biraz hazırlıksız yakalanmış ve sermaye şirketlerinin denetimleri hatta hukuksal anlamda boşluğa uğratılmıştır. Geriye dönük olarak dahi bu imkan, Kurumun aldığı Kurul Kararlarında belirsizlik düzeyinde kalmıştır.
Oysa, hali hazırda bu “statutory audit” diye ifade edilen yasal denetim zorunluluğunu, Türkiye düzleminde kanunun ilk yasalaşması ile uygulamaya almış olsaydık, vergi dışılık ile mücadele de çok büyük bir aşama katetmiş olacağımız inkar edilemezdi.

Bu konu, oldukça ucu açık ve üzerinde çok konuşulması gereken bir önemi addetmekle beraber, uygulayıcı ülkelerin neden denetim sahasında bizden ilerde ve denetçi bazında sayısal olarak bizden çok yukarda olmalarını da anlamış oluruz. Yukarda bahsi geçen statutory audit yani firmaların denetim zorunluluğu ve
“statutory auditor” yani kanuni denetçi ifadelerine odaklanarak esastan anlamaya çalışmalıyız.

Konu oldukça detaylı ve sorgulanabilir olması hasabi ile, bu hizmet sektörünün en büyükleri hususuna özet halinde girmeye çalışalım…
Sektörün başını çeken, bir yerde “dış denetim” denildiği vakit akla gelen, dört büyükler, – ki başlığımıza da aldığımız DENETİMİN ASLARI - bir diğer tanınma söylevleri ise küresel ismi ile BIG-FOUR…
Price Waterhouse Coopers, Ernst&Young, Deloitte, KPMG.

Dünya da ve Türkiye de, denetimin kare ası bu firmaların, kuruluşlarından bu yana, ortak paydasında şu özelliklere rastlamak olağandır…

- Denetim bir hizmet sektörü vasfı ile, devamlı sürekli eğitim halinde, çıkan her türlü yasalar ve global dünya ile iletişimleri çerçevesinde dinamik bir yapılanma ve aktif sürecin parçası olarak okul olma özelliğini taşırlar.

- İyi analiz edecek olursak, aslında hepsinin mazisinde öyle ya da böyle küçük muhasebe ofisleri olduğunu unutmayalım.

- Diğer ülkelerdeki yapılanmaları biraz daha eskiye gitmekle beraber, Türkiye de var oluş ve tutunmaya başlamaları 1980 ‘dir. Ne yazık ki, varlıklarından bi haber olan muhasebe ve finans camiası, son 5 yıldır, bu dörtlünün adı ile yatar, kalkar olmuştur.

- Hatırı sayılır bir ciroyu yönettikleri gibi, hedef kitle olarak öngördükleri küçük ve orta ölçekli işletmeler ki, şimdilerde artık büyük ve orta boy işletmeler ile beraber, finansal yönelimlerinde büyük rol oynayarak, etkilerini devamlı hissettirmekteler.

- Her ülkede olduğu gibi, Ülkemizde de açılan ve açılacak ofislere franchising vererek, kurucu ortak bulunduruyorlar. Tabi olarak kuruluş ve örgütlenmelerinde farklılıkları da görmemek mümkün değil elbet. Şöyle ki; kuruluşta yer olan bu ortaklar ve atadıkları yöneticiler, rotasyon kurallarına uyarken, en önemlisi de ayrılma, emeklilik, veya ölüm halinde devreden bir pay hissesi mevcut olmamaktadır.

İşte bu yüzdendir ki, dünyanın her tarafında uygulama yapan bu dört büyükler, ne anlaşmazlık ve ne de miras yüzünden dağılma tehlikesine girmiyorlar…

Dünyanın her tarafında, bir şekilde zamanında oluşturulan tüme varım, gerçekleştiği andan itibaren artık tümden varım metodu ile en güçlü yapısında, bağımsız denetim ve diğer finansal her türlü işte görmemize sebep olmaktadır.

Sonuç olarak, Big Four veya Denetimin Asları, an itibari ile bir çok ülkede network oluşturarak, sahada olan diğer kuruluşları kıskandırmaya devam etmekte.
Öyle ki, Bağımsız Denetim üzerinden, ekonominin sınırlı imkanlarında, sınırsız olarak artarak devam eden ihtiyaçları, o sahaya ait yeteneklerin, tolera edilmiş demokratik ortamında karşılanması maksadına da havi olarak.

Bize nasip olan her nimet (!) bir borç doğurur elbet. Lakin yolumuzda yürürken ayaklarımıza bakarak dolanacağımıza, yola bakmasını öğrenerek, global markalar yaratmamız geleceğinde buluşmak üzere…
04 Eylül 2017

Saygılarımla…

Selahattin İPEK
Bağımsız Denetçi
[email protected]

Big Four firmaları, 2016 Mali Yılı büyüklüklerini gösterir tablo ve dünya üzerinde hangi ülkelerde nasıl bir networkleri oluşmuş, fikir vermesi açısından en son kamuya açık verileriyle birlikte aşağıda gösterilmiştir.

Diğer büyükler BDO , RSM , Grant Thornton , Baker Tilly ve Crowe Horwath .

Kaynak:
* https://en.wikipedia.org/wiki/Big_Four_accounting_firms
* Salsa yapan vergi uzmanları - Eyüp Can
5 Ocak 2008
* 4 büyükleri komaya sokan yasa! - paralimani.com
25 Ocak 2013