<p style="text-align: justify;">5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun ve 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu’nda 7263 sayılı Kanun ile fon ayırma ve ayrılan fonu yatırıma dönüştürme noktasında bazı yükümlülükler getiren düzenlemeler yapılmıştır. Ar-Ge İndiriminden ya da Teknokent İstisnasından yararlanan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin herhangi bir vergisel yaptırımla karşılaşmamaları adına bu makalemiz kaleme alınmıştır.</p> <p style="text-align: justify;"><br /> <b>Fon Ayırma ve Ayrılan Fonu Yatırma Dönüştürme Yükümlülüğü Kimleri Kapsıyor?</b></p> <p style="text-align: justify;">Fon ayırma ve ayrılan fonu yatırıma dönüştürme yükümlülüğü, yıllık beyanlarında 1.000.000 TL ve üzerinde Ar-Ge indiriminden yararlanan <b>kurumlar</b> vergisi mükellefleri ile yıllık beyanname üzerinden istisna edilen Teknokent kazanç tutarı 1.000.000 Türk lirası ve üzerinde olan <b>gelir ve kurumlar</b> vergisi mükelleflerini kapsamaktadır.</p> <p style="text-align: justify;"><br /> <b>Yükümlülük Hangi Yıldan İtibaren Başlamaktadır?</b></p> <p style="text-align: justify;">Ayrılacak ve yatırıma kanalize edilecek olan fon tutarı <b>1/1/2022 tarihinden itibaren verilen</b> beyannameler üzerinden belirlenmektedir. Bu nedenle söz konusu yükümlülük, <b>ilk kez 2021</b> hesap dönemi kazançlarına ilişkin verilen yıllık beyanlar üzerinden hesaplanacaktır.</p> <p style="text-align: justify;"><b>Örneğin;</b> Teknokent’te faaliyette bulunan Çınar A.Ş., 2021 hesap dönemi kazançlarına ilişkin 2022 yılında verdiği Kurumlar Vergisi beyanında 1.000.000-TL ve üzerinde Teknokent istisnasından yararlanmış ise fon ayırmak ve bu fonu yatırıma dönüştürmekle yükümlüdür.</p> <p style="text-align: justify;"><b>Örneğin;</b> bünyesinde Ar-Ge merkezi bulunan ve 2021 yılı kazançlarına ilişkin 2022 yılında verdiği Kurumlar Vergisi Beyanında 1.000.000-TL ve üzerinde Ar-Ge indiriminden yararlanan Poyraz A.Ş., yararlandığı Ar-Ge indirimi tutarı üzerinden fon ayırmak ve ayırdığı fonu yatırıma dönüştürmek zorundadır.</p> <p style="text-align: justify;"><br /> <b>Ayrılması ve Yatırıma Kanalize Edilmesi Gereken Fon Tutarında Sınır veya Oran Var Mıdır?</b></p> <p style="text-align: justify;">2021 yılı kazançlarına uygulanmak üzere; 2022 yılında verilen yıllık beyanname üzerinde yararlanılan Ar-Ge indirimi ya da Teknokent istisnasının 1.000.000 TL ve üzerinde olması halinde indirilen ya da istisna edilen tutarın <b>%2’</b>si nispetinde fon ayrılmalıdır. Ancak ayrılan fon tutarı yıllık bazda <b>20.000.000 TL</b> ile sınırlıdır.</p> <p style="text-align: justify;"><b>Örneğin;</b> Teknokentte faaliyette bulunan Çınar A.Ş., 2021 hesap dönemi kazançlarına ilişkin 2022 yılında verdiği Kurumlar Vergisi beyanında 3.000.000 TL tutarındaki kazanç istisnasından yararlanmıştır. Dolayısıyla, Çınar A.Ş. yararlandığı Teknokent kazanç istisnası üzerinden (3.000.000 x %2=) 60.000 TL fon ayırmakla mükelleftir.</p> <p style="text-align: justify;"><b>Örneğin;</b> bünyesinde Ar-Ge merkezi bulunan ve 2021 yılı kazançlarına ilişkin 2022 yılında verdiği Kurumlar Vergisi Beyanında 5.000.000 TL Ar-Ge indiriminden yararlanan Poyraz A.Ş., ise yararlandığı Ar-Ge indirimi üzerinden (5.000.000 x %2=) 100.000 TL fon ayırmakla yükümlüdür.</p> <p style="text-align: justify;"><br /> <b>Ayrılan Fon Tutarı Ne Zamana Kadar Yatırıma Kanalize Edilmelidir?</b></p> <p style="text-align: justify;">Ayrılan fon tutarı, geçici hesabın oluştuğu yılın sonuna kadar yatırıma kanalize edilmelidir.</p> <p style="text-align: justify;">Yukarıda Çınar A.Ş.’nin Teknokent istisnasına bağlı olarak 60.000 TL; Poyraz A.Ş.’nin ise yararlandığı Ar-Ge indirime bağlı olarak 100.000 TL tutarında 2022 yılında fon ayırdığını belirtmiştik. Dolayısıyla, ayrılan fon tutarlarının her iki şirket tarafından da 2022 yılı sonuna kadar yatırıma kanalize edilmesi gerekmektedir.</p> <p style="text-align: justify;"><br /> <b>Ayrılan Fon Tutarları ile Yatırım Yapılmaz ise Müeyyidesi Var Mıdır?</b></p> <p style="text-align: justify;">Ayrılan fon tutarı, ayrıldığı yılın sonuna kadar yatırıma aktarılmaz ise, yıllık beyanname üzerinden indirim ya da istisnaya konu edilen tutarın <b>yüzde yirmisi</b>, ilgili yılda yararlanılan Ar-Ge indirimine ya da Teknokent istisnasına konu edilemez. Bu tutar nedeniyle zamanında alınmayan vergiler <b>vergi ziyaı cezası uygulanmaksızın tarh edilir</b>.</p> <p style="text-align: justify;"><b>Örneğin;</b> Teknokentte faaliyette bulunan Çınar A.Ş., ayırdığı 60.000 TL tutarındaki fon ile 2022 yılı sonuna kadar yatırım yapmaz ise (3.000.000 x %20=) 600.000 TL tutarındaki Teknokent istisnasından yararlanamayacak ve söz konusu tutar üzerinden hesaplanan (600.000 x %25=) 150.000 TL kurumlar vergisi tarhiyatı ve buna ilişkin gecikme faizi riski ile karşı karşıya kalacaktır.</p> <p style="text-align: justify;"><b>Örneğin;</b> yararlandığı Ar-Ge indirime bağlı olarak 100.000 TL fon ayıran Poyraz A.Ş., ayırdığı fonu 2022 yılı sonuna kadar Kanunda belirtilen şekilde yatırıma yönlendirmez ise (5.000.000 x %20=) 1.000.000 TL tutarındaki Ar-Ge indiriminden yararlanamayacak ve söz konusu tutar üzerinden hesaplanan (1.000.000 x %25=) 250.000 TL kurumlar vergisi tarhiyatı ve buna ilişkin gecikme faizi riski ile karşı karşıya kalacaktır.</p> <p style="text-align: justify;"><b>Peki Ayrılan Fon Tutarı İle Nelere Yatırım Yapılmalıdır?</b></p> <p style="text-align: justify;">Ayrılan fon tutarı, ayrıldığı yılın sonuna kadar aşağıda belirtilen şekilde değerlendirilmelidir:</p> <p style="text-align: justify;">v Türkiye’de yerleşik girişimcilere yatırım yapmak üzere kurulmuş <b>girişim sermayesi yatırım fonu</b> paylarının satın alınması,</p> <p style="text-align: justify;">v <b>Girişim sermayesi yatırım ortaklıklarına sermaye</b> olarak konulması,</p> <p style="text-align: justify;">v 4691 sayılı Kanun kapsamındaki <b>kuluçka merkezlerinde faaliyette bulunan girişimcilere</b> sermaye olarak konulması,</p> <p style="text-align: justify;"><br /> <b>Girişim Sermayesi Yatırım Fonları Nedir ve Kimler Bu Fonlara Yatırım Yapabilir?</b></p> <p style="text-align: justify;">Sermaye Piyasası Kanununun 54. maddesi kapsamında “III-52.4 sayılı Girişim Sermayesi Yatırım Fonlarına İlişkin Esaslar Tebliğine” göre faaliyette bulunan girişim sermayesi fonları (GSYF), Türkiye’deki büyüme ve katma değer üretme potansiyeline sahip veya bir projenin gerçekleştirilmesi için faaliyet gösteren girişim şirketlerine yatırım yapmaktadırlar.</p> <p style="text-align: justify;">Söz konusu GSYF’ler sadece nitelikli yatırımcılar arasında alınıp satılabilen yatırım araçları olduğu için Borsaya kote fonlardan değildir. Dolayısıyla, GSYF’lere yatırım yapılabilmesi için nitelikli yatırımcı sıfatına haiz olunması gerekmektedir. SPK mevzuatına göre <b>nitelikli yatırımcı</b> kısaca aşağıdaki şekilde tanımlanmıştır.</p> <p style="text-align: justify;"><b>a)</b> Aktif toplamı 50.000.000 TL, yıllık net hâsılatı 90.000.000 TL, özsermayesi 5.000.000 TL ve üzerinde olması kıstaslarından en az ikisini taşıyan kuruluşlar,</p> <p style="text-align: justify;"><b>b) </b>İşlem yapılması talep edilen piyasalarda son 1 yıl içinde, her 3 aylık dönemde en az 500.000 TL hacminde ve en az 10 adet işlem gerçekleştirmiş ve nakit mevduatlarının ve sahip olduğu sermaye piyasası araçlarının da dâhil olduğu finansal varlıkları toplamı 1.000.000 TL’yi aşan şirketler,</p> <p style="text-align: justify;">Sadece (a) veya (b) kategorisine giren şirketler girişim sermayesi fonu satın alabilmektedir. Öte yandan, girişim sermayesi fonu satın alınması ve fona iadesi farklı prosedürlere tabidir.</p> <p style="text-align: justify;">Kanun kapsamında yatırım yapma yükümlülüğünün yerine getirilmesi noktasında, Sermaye Piyasası Kurulu’nun sitesinde yer alan GSYF’lerin listesine aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz.</p> <p style="text-align: justify;">https://spk.gov.tr/kurumlar/fonlar/yatirim-fonlari/girisim-sermayesi-yatirim-fonlari/ihrac-belgesi-onaylanan-girisim-sermayesi-yatirim-fonlari</p> <p style="text-align: justify;"><br /> <b>Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıklarına Yatırım Yapılabilir Mi?</b></p> <p style="text-align: justify;">Gerek 4691 gerekse 5746 sayılı Kanun’da, ayrılan fon tutarlarının GSYO’lara <b>“sermaye olarak konulması”</b> şartı bulunmaktadır. Sermaye olarak konulması ifadesi, GSYO’nun kuruluşunda yer alınması ya da GSYO tarafından mevcut ortakların ön alım hakkı kısıtlanarak yapılan bedelli sermaye artırımına iştirak edilmesi şeklinde değerlendirilmektedir. Dolayısıyla, borsaya kote olan ve BİST’te işlem gören GSYO’ların hisse senetlerinin borsadan satın alınmasının, “sermaye koyma” olarak değerlendirilmeyeceği kanaatindeyiz. </p> <p style="text-align: justify;"><br /> <b>Kuluçka Merkezinde Faaliyette Bulunan Girişimcilere Yatırım Yapılabilir Mi?</b></p> <p style="text-align: justify;">GSYO’larda olduğu gibi ayrılan %2’lik fonun, Teknokent kuluçka merkezinde faaliyette bulunan bu şirketlere de <b>“sermaye olarak konulma”</b> şartı bulunmaktadır. Dolayısıyla, bu şirketlerin ya doğrudan kuruluşuna iştirak edilerek ya da bu şirketler tarafından yapılan bedelli sermaye artırıma katılarak sermaye koyma şartının yerine getirilebileceği düşünülmektedir.<br /> <br /> <b>Sonuç</b></p> <p style="text-align: justify;">2021 kazançları üzerinden yararlandıkları Ar-Ge indirimi ve Teknokent istisnası tutarı 1.000.000 TL ve üzerinde olanların, yararlandıkları Ar-Ge indirimi ya da Teknokent istisnası tutarı üzerinden 2022 yılında ayırdıkları fonu, herhangi bir vergisel yükümlülükle karşılaşmamaları adına 2022 yılı sonuna kadar 4691 ve 5746 sayılı Kanunlar’da belirtilen ve yukarıda açıklanan yatırım unsurlarına kanalize etmelerinde fayda olduğu kanaatindeyiz. </p> <p style="text-align: justify;">KPMG | Şaban Atuçuran</p>