EYT'lilerin emeklilik için başvuru süreci başladı, koşulları sağlayanlar nisan ayında ilk maaşlarını alabilecek. Ancak Bağ-Kur'lu EYT'liler için prim günü ve son dönemde çalışılan 1261 gün faktörü gibi farklılıklar söz konusu. İşte kafaların karıştığı Bağ-kur'lunun emekliliği ile ilgili yol gösterici ayrıntılar... Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) ile ilgili düzenleme 3 Mart'ta yürürlüğe girdi. EYT'liler 20 yılı aşkın sürenin sonunda yaş şartına tabi olmadan emekli aylığı bağlatma hakkına kavuştu. EYT'li SSK'lılar kadınsa 20 yıl sigortalılık süresi ve en fazla 5975 prim günü, erkekse 25 yıl sigortalılık süresi ve yine en fazla 5975 prim günüyle emekli olabiliyorken, EYT'li Bağ-Kur'lular için prim şartı ise kadınlarda 7200 erkeklerde 9000. SSK'lılar ve Bağ-Kur'lular arasında emekli olmak için gerekli prim gün sayısı şartındaki bu büyük fark, Bağ-Kur'luları farklı arayışlara itiyor. Ayrıca 20 yıl SSK'lı olup son 3.5 yıldır (1261 gün) Bağ-Kur'lu çalışan da SSK'lı gibi emekli olamıyor. SİGORTALILIK SÜRESİ İlk kez 8 Eylül 1999 ve öncesinde Bağ-Kur'lu olmuş bir erkek 9000 prim günü, kadın ise 7200 prim günüyle emekli olabiliyor. Bağ-Kur'lular için sigortalılık süresi bir anlam ifade etmiyor. Çünkü Bağ-Kur'lunun zorunlu Bağ-Kur'luluğu durmuşsa, zaten prim ödenmiyor ve prim gün sayısı artmıyor. 25 yıl sigortalılık süresinin tamamında prim ödenmesi gereken Bağ-Kur'lu bu nedenle erkekse 9000 günü, kadınsa 7200 günü doldurmadan emekli olamıyor. Dolayısıyla Bağ-Kur'lular için sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayısı aynı şeyi ifade ediyor. Bağ-Kur'lu bir erkek 25 yıl, bir kadınsa 20 yıl primle emekliliğe hak kazanabilirken, SSK'lı bir erkek veya kadın en fazla 16 yıl, 7 ay ve 5 gün primle emekli olabiliyor. PRİMİNİ KENDİ ÖDÜYOR SSK'lı ve Bağ-Kur'lu arasındaki temel fark, SSK'lının priminin işveren tarafından ödenmesiyken Bağ-Kur'lunun primini kendisinin ödemesidir. SSK'lı bir işçinin brüt ücretinden hesaplanan sigorta primi işçi hissesi kesilip işçiye net ücreti ödenirken, kesilen primler işveren tarafından SGK'ya aktarılıyor. Bağ-Kur'lu ise ay sonunda gelir ve giderlerden elinde kalan tutarla kendi primini ödüyor. Genellikle de Bağ-Kur'lular en alt düzeyden yani asgari ücret üzerinden kendi primlerini ödüyorlar. Bu nedenle de Bağ-Kur'luların aylıkları daha düşük oluyor. NEDEN FARKLILIK VAR? SSK'lılar ile Bağ-Kur'lular arasında emeklilik için gerekli prim gün sayısının farklı olmasının temel nedeni, SSK'lıların işsizlik riskiyle karşı karşıya olmasıdır. Bağ-Kur'lu ise küçük esnaf veya şirket ortağı olarak işsizlik riskine değil, işyerlerini kapanması riskine maruz kalır ve kendi sermayesi ile iş yapar. SON 1261 GÜN BOZUYOR İlk kez 8 Eylül 1999 ve öncesinde sigortalı olmuş kişilerin eğer birden çok sigortalılık statüsünde çalışması varsa, hangi statüden emekli olacakları emeklilik öncesi son 7 yılda hangi statüde daha fazla çalışıldığına göre belirleniyor. Dolayısıyla emekli olmadan önceki son 1261 günde kişinin hangi statüde prim ödemesi varsa, emeklilik şartları da o statüye göre belirleniyor. Örneğin; kişi 1 Ocak 1999 tarihinde sigortalı olmuş, 1 Ocak 2020 tarihine kadar 15 yıl SSK'lı olarak çalışmış ve 1 Ocak 2020 tarihinde kendi işyerini açıp Bağ-Kur'lu olmuşsa, bu durumda Bağ-Kur'lu kaydıyla emekli olmak durumundadır. Bağ-Kur şartlarına göre de 9000 prim gününe ihtiyacı olan kişi son 1261 gündeki statüsü nedeniyle 5975 prim günüyle emekli olabilecekken, 1 Nisan 2023 tarihi itibarıyla 6570 prim günü olmasına rağmen Bağ-Kur için gerekli 9000 günü tamamlayamadığı için aylık bağlatamaz. Bu kişinin 6 yıl 9 ay daha prim ödedikten sonra aylık bağlatmaya hak kazanması mümkün olabilecektir. SSK'LI OLMANIN AVANTAJI: ÇALIŞMANIZI ÖNE ÇEKEBİLİRSİNİZ Bu durumdaki pek çok kişi için Bağ-Kur'dan emeklilik için gereken 9000 prim günü şartından kaçmanın yolu, 1261 gün yani 3.5 yıl SSK'lı olarak çalışmak. Bu durumda kişinin SSK'lı olarak emekli olması mümkün oluyor. Ancak bu tüm Bağ-Kur'lular için kolaylıkla izlenebilecek bir yol değil. Çünkü limited şirketlerin bütün ortaklarının, anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi ortaklarının ve kendi nam ve hesabına çalışanların Bağ-Kur'luluğunu sonlandırmaları halinde, gelir elde etmek ve hukuken bu süreçte elde edilecek kazançlardan mahrum kalmaları riski söz konusu. Diğer yandan işyerini devretmek her durumda kolay bir işlem de değil. DEĞİŞTİRMENİN YARARI VAR MI? Bağ-Kur'lu olup emeklilik için gerekli 9000 ya da 7200 prim gününü doldurmasına 3.5 yıldan fazla süre olan kişiler, Bağ-Kur'luluklarını sonlandırıp SSK'lı olarak çalışırlarsa, SSK'dan daha erken emekli olabilir. Örneğin; 1 Ocak 1998 tarihinde Bağ-Kur kaydı olan ve 1 Nisan 2023 tarihine kadar Bağ-Kur'dan toplam 4000 prim günü bulanan bir erkek Bağ-Kur'dan emekli olabilmek için 5000 gün daha prim ödemek durumunda. Ancak kişi 1 Nisan 2023 tarihi itibarıyla Bağ-Kur'unu sonlandırır ve SSK'lı olarak çalışmaya başlarsa, bu durumda 1261 gün SSK'lı çalışarak emekli aylığı bağlatabilir. Böylece 10 yıl 4 ay 19 gün daha erken emekli olur. Ancak bu durumda kişinin Bağ-Kur'luluğunun sonlanması ve SSK'lılığının fiili çalışmaya dayanması, Bağ-Kur'luluğu devam ediyorsa kendi ya da ortağı olduğu şirketten olmaması ve bir gün bile prim gününde kesinti olmaması gerekiyor. KENDİ İŞYERİNDE SSK'LI OLUNMAZ Bağ-Kur'luların kendi ya da ortağı oldukları işyerlerinde SSK'lı gösterilmesi de mümkün olmadığı için Bağ-Kur'lular ne yazık ki prim günü şartından kaçamıyor. Ancak Bağ-Kur'luluklarını sonlandırmadan başka bir işyerinde SSK'lı çalışarak prim şartını aşmaları mümkün olabiliyor. ÖRNEKLERLE HAKLAR 1- ÇALIŞANIM OLUYOR, BEN OLAMIYORUM Soru: 15 yıldır kendi işyerim var. Ben 9000 günle emekli olabiliyorum, yanımda çalıştırdığım kişi 5000 günle emekli oluyor. Bu durum adil mi? Şahin Yılmaz Cevap: Bağ-Kur'lular kendi nam ve hesabına çalışan kişilerdir. SSK'lılar ise bağımlı çalışırlar ve işsizlik riskine maruz kalırlar. Bu nedenle emeklilik koşullarında böyle bir farklılık söz konusu. Diğer yandan 1 Ekim 2008 sonrasında bu makas kapandı. 1 Ekim 2008 sonrasında ilk kez sigortalı olan SSK'lılar, 7200 prim günüyle emekli olabiliyor. 2- ÖNÜNÜZDE İKİ SEÇENEK BULUNUYOR Soru: 1 Kasım 1998'de sigortalı oldum. 15 yıl SSK'lı çalıştım. 15 yıl 3600 günle tazminatımı alıp işten ayrıldım. 4 yıl önce bir şirkete göstermelik ortak oldum. Şimdi 9000 günle emekli olabilirmişim. 15 yıl SSK'lılığım boşa mı gitti? Özcan Bulut Cevap: Şirket ortağı olarak 2160 gün daha prim ödeyip Bağ-Kur'lu şartarıyla emekli olabileceğiniz gibi ortaklığınızı sonlandırıp 1261 gün SSK'lı çalışıp SSK'lı olarak aylık bağlatmanız da mümkün. 3- HANGİ PRİM GÜNÜ BENİM İÇİN FAYDALI? Soru: 1 Ocak 1996 tarihinde SSK'lı girişim var. 10 yıl çalıştım. Geçen yıl küçük bir işyeri açtım. Bir yıldır Bağ-Kur'luyum. 7200 günle mi yoksa 5825 günle mi emekli olabilirim? Ayşegül Sarı Cevap: 1 Nisan 2023 itibarıyla prim ödenen son 7 yılın çoğunda yani 1261 gününde SSK'lı olduğunuz için halen SSK'dan emekli olabilirsiniz. Ancak Bağ-Kur'luluğunuzu sonlandırmanız gerekiyor. 1261 gün olmadan Bağ-Kur'u sonlandırıp 5 yıl 2 ay 5 gün SSK'lı çalışıp prim eksiğinizi tamamlamalısınız. Akşam | Okan Güray BÜLBÜL