Küresel ölçekte, özellikle 2012 sonrası arka arkaya yaşanan ekonomik daralma ve krizler, ülkeleri ve ulusal üstü politika yapıcıları kaçınılmaz olarak vergi gelirlerinde azalmanın neden ve sonuçlarını aramaya yöneltti. Vergisel açıdan geçmişi çok daha eski olmakla beraber, bilgi değişimi - diğer başlıklarla birlikte- şeffaflık politikalarının bir sonucu olarak ülke vergi politikası ajandalarında üst sırada yer almaya başladı. Bununla uyumlu olarak, vergisel amaçlı bilgi değişimi çok araçlı ve katmanlı biçimde küresel ölçekte yükselen bir ivme kazandı.
Bilgi değişiminin temel araçları
Mükellefler bakımından sınır ötesi uygulama araçları şunlardır; vergi anlaşmaları, bilgi değişimi anlaşmaları, idari yardım sözleşmesi, çok taraflı yetkili makam anlaşması ve ABD ile yetkili makam düzenlemesi.
Otomatik bilgi değişimine ilişkin sayılar oldukça yüksek
Finansal hesap bilgilerinin otomatik değişimi açısından en çok takip edilen ülke hiç şüphesiz İsviçre’ydi. Federal Vergi İdaresi tarafından yapılan Ekim 2022 tarihli açıklamaya göre, 101 ülke ile finansal hesap bilgileri paylaşılırken, 3,4 milyon finansal hesap hakkında bilgi gönderildi ve yaklaşık 2,9 milyon finansal hesap hakkında da karşı ülkelerden bilgi alındı*.
Finansal Hesap Bilgilerinin Vergisel Amaçlı Otomatik Bilgi Değişimi Standardı çerçevesinde (AEOI), 110 ülke, 111 milyon hesap bilgisini birbiriyle paylaşmış durumda. Bilgi değişimine konu hesapların varlık değeri ise 11 trilyon Euro **.
Türkiye verileri
Türkiye’nin otomatik bilgi değişimi yaptığı ülkelerin sayısına 2018 itibarıyla ulaşmak mümkün. Buna göre, 2018 yılında 1, 2019 yılında 1, 2020 yılında 34, 2021 yılında 55, 2022 yılında 73 ülke ile bilgi paylaşıldı. Paylaşılan dataların bir önceki takvim yılına ilişkin olduğunu belirtmek gerekli***.
Vergi anlaşmalarında bilgi değişimi
OECD Modeli 26’ıncı maddesinde “Bilgi Değişimi” konusu ele alındı. Türkiye’nin imza ettiği vergi anlaşmalarının madde metinleri genel içerik olarak OECD modeli ile uyumlu. Buna göre, en yalın biçimde, Akit Devletlerin yetkili makamları, anlaşma hükümlerinin yürütülmesi ile veya anlaşma ile uyumsuzluk göstermediği sürece, Akit Devletler adına vergilerle ilgili iç mevzuat hükümlerinin uygulanması veya idaresi ile ilgili olduğu düşünülen bilgileri değişime tabi tutacaklar.
Maddede getirilen sınırlamalara uyma zorunluluğu var
Akit Devlete bilgi vermek bakımından getirilen koşullar; a)Kendisinin veya diğer Akit Devletin mevzuatına ve idari uygulamalarına aykırı idari önlemler alma; b)Kendisinin veya diğer Akit Devletin mevzuatı veya normal idari işlemleri çerçevesinde elde edilemeyen bilgileri sunma; c)Herhangi bir ticaret, iş, sınai, ticari, mesleki sırrı veya ticari işlemi aleni hale getiren bilgileri veya aleniyeti kamu düzenine aykırı düşen bilgileri verme yükümlülüğü altına sokacak şekilde yorumlanamayacak. (26/3)
Türk hukuku bakımından zamanaşımı gerçekleştiyse anlaşma hükmü işletilemez
Türkiye’nin taraf olduğu bir vergi anlaşması kapsamında bilgi değişimi maddesinin işletilmesi pek tabii ki mümkün. Bununla birlikte, madde de geçen sınırlamalar hem gelir idaresi hem de mükellef tarafından her olay özelinde değerlendirilmek durumunda. Sınırlama içeriğine girecek yaşam pratikleri çoklu olasılık içerse de temel bir örnek olarak zamanaşımını verebiliriz. Zamanaşımı her ülke uygulaması bakımından farklı kurallara tabiidir. Türkiye’den daha uzun zamanaşımı süresine tabii olan bir ülkeden gelen bilgi isteme talebinde Türk hukuku açısından tarh/tahsil zamanaşımı gerçekleşmiş ise anlaşmanın 26’ncı maddesi işletilemeyecek.
* Bu konuda bkz. www.estv.admin.ch
** Bu konuda bkz. OECD (2022), Peer Review of the Automatic Exchange of Financial Account Information 2022, s. 8.
*** Peer Review, s.14.
Dünya | Doç. Dr. Ayhan Selçuk ÖZGENÇ
