Hazine ve Maliye Bakanlığı, Aralık 2023 Merkezi Yönetim Bütçe Gerçekleşmeleri Raporu’nu internet sitesinde yayımladı. Buna göre, 2023 yılı Aralık ayında merkezi yönetim bütçe giderleri 1 trilyon 392.5 milyar TL, bütçe gelirleri 549.9 milyar TL ve bütçe açığı 842.5 milyar TL olarak gerçekleşti. 2023 yılı Ocak-Aralık dönemine baktığımızda; merkezi yönetim bütçe giderleri 6 trilyon 585.5 milyar TL, bütçe gelirleri 5 trilyon 210.5 milyar TL ve bütçe açığı 1 trilyon 375 milyar TL olarak gerçekleşti.
2022 yılı Aralık ayında 122 milyar 211 milyon TL açık veren merkezi yönetim bütçesinin 2023 yılı Aralık ayında verdiği açık ise 842 milyar 532 milyon TL oldu.
ARALIK AYINDA 1 TRİLYON 392 MİLYAR 477 MİLYON TL GİDER
Geçen yıl aralık ayında bütçeden 375 milyar 143 milyon TL harcama yapılmıştı. Aralık ayı bütçe giderleri geçen yılın aynı ayına göre %271.2 oranında artarak, 1 trilyon 392 milyar 477 milyon TL olarak gerçekleşmiştir.
2023 yılı Ocak-Aralık döneminde merkezi yönetim bütçe giderleri geçen yılın aynı dönemine (2 trilyon 942 milyar 748 milyon TL) göre %123.8 oranında artarak 6 trilyon 585 milyar 456 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Faiz harcamaları 674 milyar 615 milyon TL, faiz hariç harcamalar ise 5 trilyon 910 milyar 841 milyon TL olarak gerçekleşmiştir.
Merkezi yönetim bütçesi 2022 yılı Ocak-Aralık döneminde 142 milyar 660 milyon TL açık vermişti. 2023 yılı Bütçe Kanunu’nda 659 milyar 421 milyon TL bütçe açığı öngörülmüş ancak Orta Vadeli Plan ile bütçe açığı hedefi revize edilerek 1 trilyon 633 milyar TL’ye çıkartılmıştı. Bütçe açığı 2023 yılı Ocak-Aralık döneminde önceki yıla göre %864 oranında artarak 1 trilyon 374 milyar 968 milyon TL oldu. Bütçe açığının GSYH oranı Orta Vadeli Program’da öngörülen oranın (%6.4) altında %5.4 olarak gerçekleşti.
2023 yılı bütçe giderleri içerisinde en büyük yeri tutan cari transferler kalemi yıllık bazda %110.7 artarak 2 trilyon 373 milyar 641 milyon TL oldu.
Cari transferler altında yer alan sağlık, emeklilik ve sosyal yardım giderleri %192.7 artışla 502.8 milyar TL ve personel giderleri %115.3 artışla 1.3 trilyon TL oldu. Harcama kalemleri arasında sosyal güvenlik transferleri %46 reel artışla 875 milyar TL olurken, görev zararları %251 artışla 261.6 milyar TL, KİT görevi zararları %497.6 artışla 179.6 milyar TL olarak gerçekleşti.
2023 yılında BOTAŞ’a yapılan toplam transfer 74 milyar TL olurken, Elektrik Üretim AŞ’ye 77.6 milyar TL ve Kur Korumalı Mevduat (KKM) için 59.5 milyar TL aktarıldı.
ARALIK AYINDA NE OLDU?
2023 Kasım ayı bütçe gideri 671.2 milyar TL iken, aralık ayında bu rakam 1.393 milyar TL olarak gerçekleşti. Yani kasım ayının 2 katı, Ocak 2023 rakamı olan 381.3 milyar TL’ye göre 4 kat artış söz konusu.
Yılın son ayında gerçekleşen 640 milyar TL sermaye transferi bütün dengeleri değiştirdi. Aralık ayında bir önceki aya göre; cari transfer %168 ve yatırım harcamaları ise %606 arttı. Deprem altyapı harcamalarını içeren yatırım kalemi 2023 yılında önceki yılın 4.3 katına çıkarak faiz dışı harcamaların %24’ünü oluşturdu. Sermaye transferleri içinde “sınıflandırmaya girmeyen diğer kurum, işletme va hanehalkına yapılan sermaye transferi” aralık ayında 623 milyar TL ve 2023 yılında ise toplam 802 milyar TL bütçelendi.
Merkezi yönetim bütçe dengesi aralık ayında 842.5 milyar TL açık verdi. Bütçe açığı, daha önce 197 milyar TL olarak açıklanan aralık ayı Hazine nakit açığının hayli üzerinde gerçekleşti. Aradaki büyük fark, deprem bölgesine yönelik harcamaların büyük kısmının aralık ayında tahakkuk ettirildiği ancak ödemelerin sonraki dönemde yapılacağı anlamına geliyor. Böylece 2024 yılının ilk çeyreğinde seçim öncesinde ertelenen ödemelerin yapılması ile büyük ve hızlı bir mali genişleme yaratılacak, büyüme desteklenecek ve makro dengeler zorlanacak gibi görünüyor. Depremle ilgili harcamaların, yer aldıkları bütçe kalemlerine bakarak, aralık ayında yaklaşık 620 milyar TL, yıl genelinde de yaklaşık 800 milyar TL’ye ulaştığını tahmin ediyorum. OVP’de 2023 yılında deprem harcamaları için bütçeden 752 milyar TL ayrıldığı belirtilmişti.
Sonuç olarak; 2023 yılında bütçenin gelir tarafında yer alan vergi gelirleri ve bütçe gelirlerinde bütün rekorlar kırılarak hedefler aşılmasına rağmen, durdurulamayan harcamalar, israflar ve 674 milyar 615 milyon TL’ye çıkan faiz giderleri bu devasa bütçe açığını yarattı.
