ÖNCE İSTİFA SONRA AYLIK
EYT'lilerin düzenlemenin yasalaşması sonrası gerekli şartları sağlamaları halinde ilk yapmaları gereken, işyerlerinden aylık bağlatma gerekçesi ile istifa etmek. İşveren bu noktada kişinin beyanına güvenebileceği gibi 'SGK'dan emekli olabilir' yazısı getirmesini de isteyebilir. İşverenin böyle bir talebi olması halinde işçi bu belgeyi SGK'dan alıp işverene sunmak durumundadır.
İstifa eden işçi, işverenin işten çıkışını yapması sonrası SGK'dan aylık tahsis talebinde bulunabilir. Bu talebin e-Devlet üzerinden yapılabilmesi mümkün. Düzenlemenin 15 Ocak 2023 tarihinde yasalaştığını varsayarsak, 31 Ocak 2023 tarihine kadar yapılacak aylık talepleri için SGK, 1 Şubat 2023 tarihinden itibaren aylık hesaplayacak. 1 Şubat 2023 tarihinden itibaren hesaplanan aylıklar, SGK'nın kişinin başvurusu esnasında kişiye verdiği tahsis numarasının son hanesine göre şubat ayının 17'si ila 24'ü arasında yatırılacak. Bu tarihlere aylığın yetiştirilememesi halinde birikmiş aylıklar kişilere en kısa sürede ödenecektir. Yani aylığın ödenmesindeki gecikme herhangi bir maddi kayıp yaratmayacak.
PEŞİN ÖDEMEK GEREKİYOR
Halihazırda özel sektörde çalışmakta olan EYT'li işçiler, aylık bağlatmak için işyerlerinden istifa ettiklerinde kendilerine kıdem tazminatı ödenmesi gerekiyor. Buradaki tek şart, işçinin aynı işverene bağlı olarak en az bir yıl çalışmasının olması. Bu şartı sağlayan işçilere işverenin makul bir süre içerisinde kıdem tazminatı ödemesi gerekiyor.
Kıdem tazminatı kural olarak işçiye peşin olarak ödenmek zorundadır. Ancak işçinin onayı olursa kıdem tazminatı taksitlendirilebilir. Diğer yandan taksitlendirilmiş kıdem tazminatı için de yazılı bir protokol düzenlenmesi işçinin lehine olur. Örneğin kıdem tazminatının dört eşit taksitle ödenmesi kararlaştırılmış ise bu durumda kıdem tazminatı taksitlerinin hangi tarihlerde ödeneceği protokol ile kayıt altına alınmalıdır. Aksi taktirde işverenin taksitleri geciktirmesi işçiyi mağdur edebilir.
BUNLARI BİLİN!
İşveren işçiyi kıdem tazminatını taksitlendirmeye zorlayabilir mi?
Kıdem tazminatı ancak işçinin onayı ile taksitlendirilebilir. İşçinin onayı olmazsa işveren kıdem tazminatını peşin olarak ödemek zorundadır. İşverenin böyle bir zorlamasının olması halinde işçi önce arabuluculuk sonra mahkeme yoluna giderek kıdem tazminatını talep edebilir.
Aynı işyerinde devam edecek işçiye kıdem tazminatı ödenir mi?
EYT'li işçilerden aylık bağlatmak için istifa eden ancak aynı işyerinde çalışmaya devam edecek işçilerin önünde iki seçenek bulunuyor. İlk seçenekte işverenlerinden kıdem tazminatlarını ödemelerini talep edebilirler ve 2023 yılındaki kıdem tazminatına esas giydirilmiş ücretleri üzerinden ve yine 2023 yılının kıdem tazminatı tavanına tabi olmak kaydıyla kıdem tazminatlarını alabilirler. İkinci seçenek ise 2023 yılındaki istifa tarihinde kıdem tazminatı talep etmeyip aynı işyerinde çalışmaya devam edip birkaç yıl sonra o işyerinden ayrılırken kıdem tazminatı talep etmektir. Bu seçenekte ikinci kez işten ayrılma tarihindeki kıdem tazminatına esas giydirilmiş ücret ve o tarihteki kıdem tazminatı tavanına tabi olarak kıdem tazminatının ödenmesi gerekecektir. İkinci seçenekte hem giydirilmiş ücretin hem de kıdem tazminatı tavanının yükselmiş olması nedeniyle işçi avantajlı olacaktır. Ancak bu durumda ikinci kez işten ayrılma nedeninin de kıdem tazminatına hak kazandıracak bir neden olması zorunluluğu söz konusudur. Bu nedenle EYT'li işçilerin hem de işverene Kredi Garanti Fonu (KGF) desteği sağlandığı bir dönemde tazminatlarını almaları yerinde olacaktır.
Tazminat nasıl hesaplanır?
İşçilerin kıdem tazminatları, çalıştıkları her bir tam yıl için bir aylık giydirilmiş ücretleri tutarındadır. Giydirilmiş ücret; işçiye nakit olarak ödenen ücrete ilave olarak düzenli şekilde sağlanan ayni yardımları da içeren ücrettir. Örneğin işverenin her yıl Ramazan ve Kurban Bayramı'nda ikramiye vermesi halinde bu ikramiyenin aylık tutarı ve işyerinde yemek veriliyorsa yemek bedeli bu tutara ilave edilir. Bu şekilde hesaplanan giydirilmiş ücret üzerinden işçinin çalıştığı her yıl için bir giydirilmiş brüt ücrete göre hesaplanan kıdem tazminatı kendisine ödenir. Bir yıldan az süreler için oranlama yaparak kıdem tazminatı hesaplanır.
Ödenmezse işçi ne yapabilir?
İşverenin işçiye kıdem tazminatını ödememesi halinde işçinin önce arabulucu sonra mahkeme yoluna gitmesi gerekir. Diğer yandan ödenmemiş kıdem tazminatına mevduata uygulanan en yüksek faiz işletilir.
Kıdem tazminatında zaman aşımı kaç yıldır?
Kıdem tazminatında zaman aşımı 5 yıldır. Bu nedenle devam eden çalışmalarda bu riskin alınmaması adına kıdem tazminatının talep edilmesi işçinin lehine olacaktır.
Akşam | Okan Güray BÜLBÜL
