<p style="text-align: justify;">Bugünkü yazımızda eurobondların vergilendirmesinde 2023 yılı için geçerli beyan sınırı ve hadler ile 2022 yılında elde edilen gelirler açısından beyan durumunu ele alacağız.</p> <p style="text-align: justify;">Bilindiği üzere döviz cinsi getirileri sebebiyle gerek T.C. Hazinesi ve gerekse Türkiye’deki bankalar ile diğer şirketlerce yurt dışında ihraç edilen eurobondlar, yabancıların yanı sıra Türkiye’de yerleşik tasarruf sahiplerince de yatırım amaçlı iktisap edilmektedir.</p> <p style="text-align: justify;">Yurt dışında ihraç edilen bu bonolar yurt dışında işlem görmekte ve saklamaları yine yurt dışındaki kurumlarca yapılmaktadır. Bankaların yurt dışı ihraçlı sermaye benzeri bonolarının da eurobondlarla aynı esasa tabi olduğunu belirtelim.</p> <p style="text-align: justify;">Tabii eurobond ne zaman alınır? Eurobondun kupon faizi, vadeye kadarki getirisi (yield) ve bunların yansıra; Türkiye’nin CDS’i, alımdaki USD kuru, Amerikan Hazine bonoları faizlerindeki gelişme trendi gibi konular bu çerçevede öncelikle dikkate alınması gereken hususlar. Tavsiyeler ise tabii ki konunun uzmanı finans danışmalarından. Biz bu gelirlerin vergi durumuna bakacağız.</p> <p style="text-align: justify;">Türkiye’deki yerleşik gerçek kişiler prensip olarak “yıllık esasta” beyanname vermek suretiyle gelir vergisine tabidirler. İkametgâhı Türkiye'de bulunanlar veya bir takvim yılı içinde Türkiye'de devamlı olarak altı aydan fazla oturanlar Türkiye'de yerleşmiş sayılırlar. Bu kişiler Türk vergi mevzuatı açısından “tam mükellef” statüsündedir.</p> <p style="text-align: justify;">Eurobond gelirleri ya “faiz tahsilatı” veya “satış kazancı” şeklinde elde edilir. Faiz geliri mevzuatımız açısından “Menkul Sermaye İradı”, satış kazancı ise “Değer Artış Kazancı” olarak vergilendirilmektedir.</p> <p style="text-align: justify;">Elde edilen gelirlerin stopaj kapsamında olmaması sebebiyle vergileme yıllık vergi beyannamesi usulüyle yapılır. Çünkü bu kıymetler yurt dışında işlem gördüklerinden G.V.K.’nun Geç 67. maddesindeki stopaj rejimi kapsamı dışındadır. Dolayısıyla 2022 yılında gelir elde eden kişilerin önümüzdeki Mart ayında aşağıdaki açıklamalar çerçevesinde yıllık gelir vergisi beyannamesi vermeleri gerekmektedir.</p> <p style="text-align: justify;">Türkiye’de ikametgâhı bulunmayan ve bir yıl içinde de Türkiye’de 6 aydan fazla bulunmayan kişiler[1] ise “dar mükellef” statüsünde oldukları için Türkiye’de vergiye muhatap değildirler. Örneğin; yurt dışında yerleşik Türk vatandaşlarının bu anlamda “dar mükellef” konumunda olduğunu belirtmek gerekir. Belli ve geçici görev veya iş için Türkiye'ye gelen iş, ilim ve fen adamları, uzmanlar, memurlar, basın veya yayın muhabirleri ve durumları bunlara benzeyen diğer kimselerle tahsil ya da tedavi veya istirahat veya seyahat maksadıyla gelenler; tutukluluk, hükümlülük veya hastalık gibi elde olmayan sebeplerle Türkiye'de alıkonulmuş veya kalmış olanlar bir takvim yılı içinde Türkiye'de 6 aydan fazla otursalar dahi Türkiye'de yerleşmiş sayılmazlar. Örneğin; bir kontrat gereği belli bir süre Türkiye’de görev yapmak durumunda kalan profesyonel yöneticiler, spor adamları, v.b. gibi. Dar mükellefler açısından genel ilke bu olmakla beraber eurobond özelinde ayrıca bir düzenleme daha vardır ki; burada Türkiye’de bir vergileme yapılmayacağı net bir şekilde hükme bağlanmıştır. Buna göre yabancılar açısından yurt dışında ihraç edilmiş Eurobondlar Türkiye’deki bir bankadan satın alınmış olsa dahi “münferit veya özel beyanname” ile Türkiye’de herhangi bir vergileme yapılması söz konusu değildir. (5527 s. Kanun ve 258 nolu genel tebliğ).</p> <p style="text-align: justify;"><strong>Eurobond faiz gelirleri:</strong></p> <p style="text-align: justify;">Eurobond’ta faiz gelirleri iki şekilde elde edilir:</p> <p style="text-align: justify;">i. Kupon tahsilatları ile veya</p> <p style="text-align: justify;">ii. İskontolu ihraçta tahvilin itfa tarihinde (vadede) elde edilen tahsilat ile.</p> <p style="text-align: justify;">Bu gelirler Gelir Vergisi Kanunu açısından “Menkul Sermaye İradı” olarak kabul edilirler.</p> <p style="text-align: justify;">Eurobond faiz gelirleri G.V.K. geçici 67. maddedeki stopaj rejimine tabi olmadığı için, yıllık esasta gelir vergisi beyanına konu olur. Başka gelirler (Örneğin; yurt dışı faiz, temettü, gayrimenkul satış karı, kira vb gibi) nedeniyle beyan yapıldığında da bu beyana eklenirler.</p> <p style="text-align: justify;">Burada önemli husus yıl bazında elde edilen faiz geliri tutarının her yıl için açıklanan yıllık beyan haddini aşıp aşmadığıdır. Eğer bu sınırın altında gelir elde edilmişse beyan yapılmaz, sınır aşıldığında ise gelirin tamamı için gelir vergisi beyannamesi verilir. Yıllık beyan haddi 2023 yılı için 150.000 TL’sıdır. Beyan haddinin aşılıp aşılmadığının tespitinde; beyana tabi diğer gelir unsurlarının da (ücret geliri hariç[2]) dikkate alınması gerekir. (2022 yılı için 70.000 TL).</p> <p style="text-align: justify;">Vergiye tabi “faiz gelirinin” tespitinde göz önünde bulundurulacak hususlar şunlardır:</p> <p style="text-align: justify;">1- Faiz geliri için beyan zorunluluğu, yıllık beyan sınırının aşılması halinde söz konusudur. 2023 yılı için geçerli olan beyan haddi aşıldığında, 150.000 TL’yı aşan kısım için değil, elde edilen faiz gelirinin tamamı için gelir vergisi beyannamesi verilir veya bu tutar diğer gelirler için verilen beyannamedeki matraha eklenir. Beyana tabi gelirler toplamı 150.000 TL’yi geçmiyorsa hiç beyan yapılmaz. (2022 yılı için 70.000 TL)</p> <p style="text-align: justify;">2- Yıllık beyan haddinin aşılıp aşılmadığının tespitinde; beyana tabi diğer gelir unsurlarının da (ücret geliri hariç) dikkate alınması gerekir. Başka deyişle beyana tabi gelir toplamına bakılır. Örneğin; “gayrimenkul sermaye iratları(kira geliri)”, “5 yıl içinde gerçekleşen gayrimenkul satış karı”, “beyana tabi A.Ş. hissesi temettü geliri” “yurt dışı faiz gelirleri” vb gibi. Ancak GVK geçici 67 kapsamında olan gelirler bu hesaplamada her hâlükârda dikkate alınmaz. Mevduat faizi, yatırım fonu geliri, BİST hisse senedi satış kazancı, varant, Viop gelirleri, yurt içi bono faiz ve satış karları gibi.</p> <p style="text-align: justify;">Tabii burada 1.900.000 TL’dan daha fazla ücret gelirleri sebebiyle yıllık beyanname vermek zorunda olanların durumunu da belirtmek gerekir (2022 yılı için 880.000 TL). 2023 yılı içinde 1.900.000 TL’yı geçen ücretler sebebiyle verilecek yıllık beyannamede, eğer yıllık eurobond faiz geliri 150.000 TL’dan az ise beyana dahil edilmez, fazla ise beyan edilir. Beyana dahil edildiğinde de %40 oranında vergilenir. Zira yıllık beyandaki ücret sebebiyle eurobond faiz geliri en üst orandan vergilenmiş olur. Başka deyişle vergi oranları yönünden bir dezavantaj söz konusu olur.</p> <p style="text-align: justify;"><strong>Örnek:1</strong></p> <p style="text-align: justify;">- Stopaja Tabi İşyeri Kirası : 96.000 TL</p> <p style="text-align: justify;">- Eurobond Faiz Geliri : 60.000 TL</p> <p style="text-align: justify;">- Beyan Edilecek Gelir : 156.000 TL</p> <p style="text-align: justify;">Yukarıdaki örnekte; her bir gelir unsuru tek başına 150.000 TL’nin altında kalmakla birlikte, beyan sınırının belirlenmesinde her iki gelir unsuru toplanır. Toplam gelir 150.000 TL’yi aştığından gelirin tamamı Mart/2024’te beyan edilir. Beyan sınırını aşan 6.000 TL’lık kısım değil, 156.000 TL’nın tamamı vergi matrahı olarak beyan edilir. Tabii her bir gelir unsuru net kazanç üzerinden dikkate alınır, başka deyişle giderler indirildikten sonraki kısımlar esastır.</p> <p style="text-align: justify;"><strong>Örnek:2</strong></p> <p style="text-align: justify;">- Ücret Geliri : 1.950.000 TL</p> <p style="text-align: justify;">- Eurobond Faiz Geliri : 108.000 TL</p> <p style="text-align: justify;">- Beyan Edilecek Gelir : 1.950.000 TL</p> <p style="text-align: justify;">Ücret geliri 150.000 TL’lık beyan haddinin hesabında dikkate alınmadığı için Eurobond Faiz Geliri yıllık beyannameye dahil edilmez. Sadece ücret beyan edilir.</p> <p style="text-align: justify;">3-Faiz kupon tahsilatlarındaki “gelir” olarak; döviz cinsinden hesaba geçen tutarların o tarih için geçerli TCMB döviz alış kuru (TCMB’ce 1 gün önce açıklanan kur) ile bulunan TL tutarı esas alınır.</p> <p style="text-align: justify;">4- İktisaptan sonraki ilk kuponun faiz gelirinin hesabında, alış sırasında ödenen “temiz fiyat-kirli fiyat farkı” işlemiş faiz olarak düşülür ve kalan tutar “faiz geliri” olarak dikkate alınır. Başka deyişle işlemiş faizin bulunması halinde işlemiş faiz tutarı kupon alış bedeli olarak, temiz işlem fiyatı (Temiz Fiyat=Sözleşme fiyatı-İşlemiş faiz) ise tahvilin alış bedeli olarak kabul edilir. (G.V.K. 257 Seri No'lu Gelir Vergisi Genel Tebliği)</p> <p style="text-align: justify;"><strong>Örnek:3</strong></p> <p style="text-align: justify;">- Eurobond nominal bedel : 100.000 USD</p> <p style="text-align: justify;">- Eurobond alış fiyatı (kirli fiyat) : 104.843 USD</p> <p style="text-align: justify;">- İşlemiş faiz tutarı : 3.114 USD</p> <p style="text-align: justify;">- Eurobond temiz alış fiyatı : 101.729 USD</p> <p style="text-align: justify;">Yıllık %7,375 faizli olan (2 kupon ile toplamda yıllık 7.375 USD faiz tahsilatı) bu kıymetin 05.02.2022 tarihindeki ilk kupon faiz tahsilinde alınan 3.687,5 USD’lık tutardan alışta ödenmiş olan 3.114 USD düşülür ve ilk kupon faiz geliri olarak 573,5 USD dikkate alınır. Dolayısıyla yılda toplamda 573,5+3.687,5= 4.261 USD faiz geliri elde edilmiş olur.</p> <p style="text-align: justify;">5- Primli alışta ödenen prim tutarı (işlemiş faiz değil) eurobond’un bu tarihten sonraki kupon faiz tahsilatlarına paylaştırılarak elde edilen faiz gelirinin tespitinde düşülebilir. Temiz fiyat ile nominal bedel arasındaki fark prim veya iskonto tutarıdır. Kuponlu bir tahvilin satın alınmasında, satın alma bedelinin itfa bedeli ile varsa işlemiş faiz tutarının üzerinde olması halinde, başka bir deyişle temiz fiyatın itfa bedelini aşması durumunda fazla olan kısım izleyen dönemlere ilişkin faiz kuponlarının maliyeti (alış bedeli) olarak dikkate alınır(G.V.K. 257 Seri No'lu Gelir Vergisi Genel Tebliği, 2.4.1.7. Tahvil alış bedelinin itfa bedeli ve işlemiş faiz tutarının üzerinde olması).</p> <p style="text-align: justify;">Eurobond YP cinsi menkul kıymet olduğundan konuya yabancı para (YP: dolar veya euro) olarak bakmak gerekir. 257 seri nolu G.V.K. genel tebliğindeki örneklerde ödeme tarihindeki TL tutardan hareket edilmiş, ama bu örnekler TL bazlı hazine bonosu üzerinden verilmiştir. Dolayısıyla eurobondlar YP menkul kıymet olduğundan hakkaniyet açısından YP olarak ödenmiş prim tutarının da YP olarak gelecek faiz kuponlarına paylaştırılması uygun olur.</p> <p style="text-align: justify;">6- Eurobond ’un itfa’daki (vadede) anapara kur farkı vergiye tabi değildir. Kanun’daki madde hükmü gereğince; alışta nominal bedeli için 100.000 USD ödenen Eurobond ’un vadesinde yine 100.000 USD tahsil edildiğinden bu itfa işlemi TL bazlı olarak değerlendirilmez. (G.V.K. Madde: 75/5).</p> <p style="text-align: justify;">7-. Bononun itfasındaki iskonto tutarı da vergi mevzuatı yönünde "faiz" geliri olarak kabul edilmektedir.</p> <p style="text-align: justify;">Örneğin; nominal tutarı 1.000.000 USD olan bono 982.000 USD alış maliyeti ile iktisap edilmişse vadede 18.000 USD gelir söz konusu olacaktır. İtfa tarihindeki TCMB döviz alış kurunu 20,00 TL olarak varsayarsak 360.000 TL faiz geliri elde edilmiş olmaktadır.</p> <p style="text-align: justify;">8- Eurobondların vadeden önce başka vadeli bir bono veya tahviller ile değiştirilmesi veya ihraççı tarafından vadeden önce geri çağrılması menkul kıymetlerin itfası hükmündedir. (Erken itfa). Dolayısıyla bu işlemdeki gelir “faiz geliri” mahiyetinde olup, alım-satım kazancı değildir [3].</p> <p style="text-align: justify;">9- Ortak hesaplardan elde edilen faiz gelirlerinde 150.000 TL’lik beyan haddinin geçilip geçilmediğine her bir kişi için ayrı ayrı bakılır.</p> <p style="text-align: justify;">Örneğin; 2 kişinin eşit oranda sahip olduğu eurobondun 2023 yılındaki toplam faiz tutarı 180.000 TL ise her bir kişi için 90.000 TL gelir söz konusu olduğundan yıllık beyan zorunluluğu söz konusu olmayacaktır. Başka deyişle eurobond faiz geliri ortak hesaptaki kişi sayısına bölünür. (Tabii kişilerin yıllık beyana tabi gelirleri varsa bunların da beyan haddi hesabında dikkate alınacağını yukarıda belirtmiştik.)</p> <p style="text-align: justify;">10- Beyannameye intikal edecek faiz geliri tutarından “depo etme (saklama) ve sigorta ücretleri gibi menkul kıymetlerin muhafazası için yapılan giderler”; “tahsil giderleri” ile “aracı kurum/banka komisyonu veya işlemlerdeki diğer hizmet bedelleri” vergi matrahının tespitinde beyanname üzerinde indirim olarak dikkate alınabilir. Çünkü gelir vergisi net (safi) gelir üzerinden alınır. Ancak bunlar dışında başkaca bir giderin hesaba katılması mümkün görünmemektedir. Örneğin; kaldıraç kullanılarak eurobond alınması halinde, kullanılan kredinin faizinin elde edilen faiz gelirinden düşülme imkânı yoktur. (G.V.K. Madde: 78)</p> <p style="text-align: justify;"><strong>Eurobond satış kazançları:</strong></p> <p style="text-align: justify;">Faiz gelirleri gibi eurobond satış kazançları da yıllık Gelir Vergisi beyanına tabidir. Zira eurobond alım-satım kazançları için G.V.K. geçici 67. Maddedeki stopaj esası söz konusu değildir.</p> <p style="text-align: justify;">Faiz gelirlerinden farklı olarak satış kazançları için “yıllık beyan sınırı “uygulaması yoktur. Bu sebeple satış kazanç tutarı ne olursa olsun yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmek zorundadır.</p> <p style="text-align: justify;">Vergiye tabi “satış kazancının” tespitinde göz önünde bulundurulacak hususlar şunlardır:</p> <p style="text-align: justify;">1- Eurobond satış kazançları için yukarıda bahsettiğimiz gibi 150.000 TL’lık beyan haddinin aşılıp aşılmadığının bir önemi yoktur. Dolayısıyla satış kazancı 10.000 TL da olsa beyan zorunluluğu vardır.</p> <p style="text-align: justify;"><strong>Örnek:4</strong></p> <p style="text-align: justify;">- Eurobond Satış Kazancı : 56.000 TL</p> <p style="text-align: justify;">- Eurobond Faiz Geliri : 90.000 TL</p> <p style="text-align: justify;">- Toplam Gelir : 146.000 TL</p> <p style="text-align: justify;">Yukarıdaki örnekte; yıllık toplam gelir beyan haddi 150.000 TL’nin altında kaldığından kupon faizi beyan dışı olmakla beraber satış karı vergi beyanına tabidir. Zira faiz gelirlerinden farklı olarak satış kazançları için yıllık beyan sınırı uygulaması yoktur. Bunun için satış kazancı tutarı ne olursa olsun yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmek zorundadır. Faiz geliri ise bu örnekte beyana tabi olmayacaktır, çünkü toplamda 150.000 TL’lık yıllık beyan haddi geçilmemiştir. (2022 yılı için 70.000 TL)</p> <p style="text-align: justify;">2- Bu kıymetlerin satış kazancı şu şekilde hesaplanır:</p> <p style="text-align: justify;">-Alış bedeli ve satış bedeli; alım ve satım tarihlerindeki kurlardan TL’ye çevrilir. (TCMB döviz alış kuru)</p> <p style="text-align: justify;">-Alım ve satım tarihleri arasındaki dönemde Yİ-ÜFE artış oranı %10 ve üzerinde ise, alış maliyeti Yİ-ÜFE ile arttırılır.</p> <p style="text-align: justify;">-Endekslemede menkul kıymetin alındığı ay dâhil, satıldığı ay hariç tutulur.</p> <p style="text-align: justify;">-Satış tarihi olarak satışın gerçekleştiği tarih olan “takas tarihi” esas alınır.</p> <p style="text-align: justify;">-Alış bedeline uygulanacak 0ranın tespiti şöyle yapılır: Satıştan bir önceki ayın endeksi alışın yapıldığı ayın bir önceki ay endeksine bölünür. Örneğin; Eylül/2021 de alınmış eurobond Mart/2023’te satılmışsa Şubat/2023 endeks değeri Ağustos/2021 endeks değerine bölünür ve çıkan oran ile alış bedeli arttırılır.</p> <p style="text-align: justify;">-Endeksleme oranına göre alış maliyeti artırılan tutar ile satış tutarı arasındaki gelirin tutarı ne olursa olsun, beyan edilir.</p> <p style="text-align: justify;">-Yıllık gelir vergisi beyanı ile gelir vergisi tarifesine göre vergi ödenir.</p> <p style="text-align: justify;">-Bu hesaplamalara göre, TL bazında kazanç var ise, döviz bazında “zarar” çıksa dahi vergileme yapılır[4]. Buna karşılık zaman zaman kur hareketlerinin durumuna göre YP cinsinden satış karı çıkmasına rağmen TL bazlı hesaplamada kazanç çıkmayabilmektedir. Tabii bu durumda gelir vergisine tabi bir gelir söz konusu olmamaktadır. Tam tersine hesaplanan zarar tutarı varsa diğer YP menkul kıymet satış kazançlarına mahsup edilebilir.</p> <p style="text-align: justify;">3- Satış kazancının hesabında mevzuatın öngördüğü TL esaslı yöntem[5] sebebiyle yatırımcıların gerekirse itfayı beklemeleri daha iyi olabilir. Özellikle kur artışının Yİ-ÜFE endeksinden fazla olduğu hallerde satış halinde yüksek gelir vergisi çıkabilir. Zira alış ve satış tarihleri arasındaki kur farkları da “gelir kabul edilerek” vergi matrahına girmektedir. Oysa itfadaki anapara kur artışları vergiye tabi değildir. Bu sebeple satış kararı öncesinde bu hesaplamaları yapmak ve ona göre karar vermek gerekir.</p> <p style="text-align: justify;">Farklı tarihlerde alınmış aynı eurobondun kısım kısım satışında maliyet bedeli olarak; FİFO, ortalama, Lifo kullanılabilir. Ancak seçilen yöntem kalan kısım için de uygulanmalı, başka deyişle yöntem değişikliği yapılmamalıdır.</p> <p style="text-align: justify;">4- 1.1.2006 tarihinden önce ihraç edilen eurobondlar için 2023 yılındaki satış kazancının 129.000 TL’sı vergiden istisnadır. Bunu aşan kazanç tutarı beyan edilir. (2022 yılı için 58.000 TL)</p> <p style="text-align: justify;">01.01.2006 (26.07.2001-31.12.2005 arasında ihraç edilenler) tarihinden önce ihraç edilenler için var olan vergi istisnası hakkının dayanağı, G.V.K. 5281 sayılı Kanun’la değişmeden önceki Mükerrer 80/üç maddesidir. Kazanç bu tutarı aşar ise yıllık gelir vergisi beyannamesi verme zorunluluğu vardır.</p> <p style="text-align: justify;">5- İktisaptan sonraki ilk kupon faiz gelirinin hesabında, alış sırasında ödenen “temiz fiyat-kirli fiyat farkı” işlemiş faiz olarak düşülür ve kalan tutar “faiz geliri” olarak dikkate alınır.</p> <p style="text-align: justify;">6- Eurobond satış kazancı, prensip olarak satış bedeli(kirli fiyat) ile ilk iktisaptaki temiz fiyat arasındaki farktır. Ancak alıştan itibaren hiç faiz kupon tahsilatı yapılmamışsa; kazanç tutarı “satış bedeli ile kirli alış fiyatı” arasındaki fark olur.</p> <p style="text-align: justify;">Örneğin; temiz fiyatı 1.000, birikmiş kupon faizi 90, eurobond’u 1.090 USD’ye aldım. 1 ay sonra faiz kuponunu tahsil ettim(%10 ile) ve kupon ödemesi sonrasında menkul kıymetin değeri kirli fiyatı 1.010’e geriledi. Daha sonra 1.010 fiyatla sattım. (100,50 temiz, 0,50 biriken kupon faizi)</p> <p style="text-align: justify;">Şimdi 100 USD kupon tahsilatından 90 USD birikmiş kupon faizini düştüğümüzde 10 USD’lık tutar, elde edilen “faiz geliri” olarak (kupon tahsil tarihinde geçerli TCMB alış kurundan TL’ye çevrilerek) faiz olarak (M.S.İ) beyan edilmesi gereken gelir olmaktadır. (150.000 TL yıllık beyan haddinin aşılmış olması kaydıyla.)</p> <p style="text-align: justify;">Satış karı da 1.010-1000=10 USD olmaktadır. Burada kirli fiyatlı satış bedelinden temiz alış fiyatlı tutar olan 1.000 USD’nin düşülmesi gerekir. Zira kupon faizi tahsil edilmiş olduğu için satılan kıymetin maliyeti artık; “kirli alış fiyatı-alıştaki işlemiş kupon faiz tutarı” başka deyişle alıştaki temiz fiyattır. Dolayısıyla beyana tabi satış kazancı; (1.010*20,6=20.806)-(1.000*14,8=14.800) = 6.006 TL olmaktadır.</p> <p style="text-align: justify;">Sonuçta; 1.090 USD ödeyerek alınan Eurobond’tan 10 USD “faiz geliri”, 10 USD de “satış karı” ile toplam 20 USD gelir elde edilmiş olmaktadır. (Toplamda; 100 faiz+1.010=1.110 tahsilat ).</p> <p style="text-align: justify;">7- Mevzuatımıza göre; aynı yıl içindeki eurobond satış kar ve zararları ve hatta diğer yurt dışı menkul kıymetlerin (yabancı ülke veya yabancı şirket bonoları, hisse senetleri) satış kar ve zararları birbirine mahsup edilir ve net kazanç üzerinden vergi ödenir. Dolayısıyla eurobond satış karı elde edildiği yılda YP hisse senedi veya YP bono satış zararı da var ise eurobond satış karından vergi ödenmeyebilir.</p> <p style="text-align: justify;">8- Gelir Vergisi mevzuatına göre eurobond satış zararları erobond faiz gelirlerinden mahsup edilememektedir. Ayrıca eurobond satışında zarar çıktığında bu zarar aynı yıl içindeki “kira gelirleri, eurobond faizi, temettü geliri, serbest meslek kazancı vb gibi diğer gelir unsurlarından” da düşülemez. Zira Kanun’un 88. madde hükmüne göre; “diğer kazanç ve iratlardan doğan zararlar” o yıl içinde elde edilen diğer gelirlerden mahsup edilememektedir. Sadece aynı neviden beyana tabi YP menkul kıymet satış kazançlarından düşülebilir. Aynı yıl içindeki diğer gelirlerden mahsup edilememekle beraber, menkul kıymet zararının, gelecek 5 yıl içinde aynı mahiyetteki menkul kıymet (eurobondlar, yurt dışı hisse senedi, yat fonu, bono vb gibi) satışlarından doğan beyana tabi kazançlardan indirilebilmesi gerekir. Çünkü madde hükmünde buna bir engel görünmemektedir. (G.V.K. Madde:88). Dolayısıyla vergi beyanında bu konu göz önünde bulundurulmalı, eğer elektronik beyan sistemi bu gösterime izin vermiyorsa beyanname vergi dairesine kâğıt ortamında gönderilebilmelidir.</p> <p style="text-align: justify;">9- Net satış kazancının tespitinde, aracı kurum/banka komisyonu veya işlemlerdeki diğer hizmet bedelleri vergi matrahının tespitinde gider olarak dikkate alınabilir.</p> <p style="text-align: justify;">10- Eurobondların aile üyelerine, ortak hesaba veya 3. kişilere virman talimatı verilmesi halinde; bu işlemin hukuki olarak ve ne amaçla yapıldığı önem kazanır. Zira virman prensip olarak satış hükmündedir. Satış kazancı da yıllık beyan esasında vergiye tabidir. Öte yandan virman bedelsiz yapılır ise bu bağış/hibe kapsamında Veraset ve İntikal vergisine tabidir. Yeni alıcı prensip olarak beyan yapmak ve intikal vergisini ödemek zorundadır.</p> <p style="text-align: justify;">11- Veraset veya hibe yoluyla(ivazsız) elde edilen menkul kıymetlerin(Eurobond) mirasçılarca satılması halinde doğan kazançlar gelir vergisine tabi değildir. (G.V.K. Madde: Mükerrer:80/1)</p> <p style="text-align: justify;">12- Veraset veya hibe yoluyla(ivazsız) elde edilen Eurobond’tan mirasçılarca elde edilen faizler gelir vergisine tabidir. Veraset ve intikal vergisi eurobond’un vefat tarihindeki piyasa değerinden(kupon gelirlerini ihtiva eden kirli fiyat) ödenecek olmakla beraber o tarihten sonraki kupon faizleri için mirasçılarca gelir vergisi beyanı gereklidir. Zira miras bırakanın vefatından sonra eurobondlar otomatik olarak mirasçılara geçer ve o tarihten sonraki kupon ödemeleri artık mirasçıların faiz geliri, yani menkul sermaye iradıdır.</p> <p style="text-align: justify;">13- Eurobondların yurt dışı hesaplardan alınmış olması halinde de Türkiye’de beyan zorunludur. “Tam mükellef” gerçek kişiler yönünden vergileme Türkiye’nin yetkisindedir. Dolayısıyla faiz gelirleri veya satış kazançları yurt dışındaki bu hesaplara gelse de vergileme Türkiye’de yapılır. Ayrıca devletlerarası bilgi paylaşımı (CRS) yapıldığından yurt dışında elde edilen gelirler prensip olarak Türkiye Maliye Bakanlığı’na rapor edilmektedir.</p> <p style="text-align: justify;">14- Yurt içi banka hesaplarından alınan eurobondlar varlık barışından yararlanamaz. Varlık barışı, kişilerin yurt dışı varlıklarının Türkiye’ye getirilmesine yönelik bir düzenleme olduğundan, başka deyişle yurt dışı kazancındaki vergi riskini kaldıran bir düzenleme olması sebebiyle sadece yurt dışındaki banka hesaplarından alınan eurobondların varlık barışı imkânından yararlanabilmesi gerekir. Dolayısıyla söz konusu kıymetlerin saklamasının yurt dışında yapıldığından bahisle, Türkiye’den alınmış (TR’deki aracı kurumlar veya bankalar aracılığıyla) kıymetlerin varlık barışı imkânı anılan düzenleme kapsamında değildir.</p> <p style="text-align: justify;"><strong>Beyan dışı kalmış gelirler için eski yıllar itibarıyla vergi tarhiyat riskleri:</strong></p> <p style="text-align: justify;">Yukarıda açıklandığı üzere eurobond gelirleri yıllık Gelir Vergisi beyanına tabidir. Eğer beyanname verilmemişse Maliye Bakanlığı Vergi Müfettişlerince sonradan yapılan vergi incelemeleri sonucunda cezalı vergi tarhiyatı ile karşılaşılabilir.</p> <p style="text-align: justify;">Mevzuatımızdaki 5 yıllık zamanaşımı kuralına göre 2018-2021 yılları için vergi beyan yükümlülüğü vardır. 2017 ile daha önceki yıllar için zamanaşımı dolduğundan herhangi bir vergi salınamaz, ceza uygulanamaz.</p> <p style="text-align: justify;">Örneğin 2018 yılında 1.000.000 TL tutarında bir eurobond faiz geliri elde edilmiş ve beyan yapılmamış ise;</p> <p style="text-align: justify;">-Gelir Vergisi: 350.000 TL</p> <p style="text-align: justify;">-Vergi Ziyaı Cezası: 350.000 TL (Eğer tekerrür varsa ceza 1,5 kat olarak uygulanır.)</p> <p style="text-align: justify;">-Toplam: 700.000 TL</p> <p style="text-align: justify;">vergi ve ceza uygulanması söz konusu olabilecektir.</p> <p style="text-align: justify;">Ayrıca bu tutara ilaveten normal vade tarihinden (2019-Mart) bugüne kadar vergi aslı üzerinden her ay için Maliye Bakanlığı’nca belirlenen “gecikme faizi” ödenir.</p> <p style="text-align: justify;">Yapılacak bu idari işleme karşı mükellefin uzlaşma veya cezada indirim talep hakkı vardır. Uzlaşma prosedüründe gerek vergi aslında ve gerekse ceza tutarlarında indirim talep etme hakkı vardır. Her hâlükârda Vergi Usul Kanunu’nun 376. Maddesine göre vergi ziyaı cezasında %50 oranında indirim hakkı vardır.</p> <p style="text-align: justify;">Eğer eski yıllarda bu şekilde beyan dışı kalmış gelir unsuru var ise Vergi Usul Kanunu’nun 371. Maddesi kapsamında Vergi Dairesine kendiliğinden başvuru yapmak suretiyle cezadan kurtulmak mümkündür. Bu durumda beyan olunan vergi aslı ile gecikme zammı ödenir, ceza söz konusu olmaz.</p> <p style="text-align: justify;">Ayrıca şu anda TBMM’de yasalaşması beklenen “Vergi Yapılandırma Kanun Teklifi” yasalaştığında bu kanundaki imkânlardan (matrah artırımı, cezalarda indirim gibi) faydalanılabilir. Dolayısıyla gündemdeki “vergi affı” kanuna ilişkin yasalaşma süreci ile Maliye GİB tarafından yayımlanacak genel tebliğlerin izlenmesi tavsiye olunur. Beyan aşamasında bu konuları değerlendirmek gerekebilir.</p> <p style="text-align: justify;">[1] Belli ve geçici bir süre ile Türkiye’de bulunan yabancılar 6 aydan fazla kalsalar da “dar mükellef” olarak kabul edilirler.<br /> [2] Ücret geliri GİB’nın 311 nolu Gelir Vergisi Tebliği uyarınca yıllık beyan haddinin hesabında dikkate alınmamaktadır.<br /> [3] Maliye Bakanlığı, Gelir İdaresi Başkanlığı’nın 30/07/2006 tarih ve B.07.1.GİB.0.01.56-5601-690 sayılı yazısı<br /> [4] Örnek satış kazancı hesaplama için bknz: Mehmet Bingöl, Eurobond Gelirlerinde Vergi Durumu (2020 yılı), Finans Gündem, 22 Haziran 2020<br /> [5] Mevzuattaki bu hususun (kur artışlarını vergileyen) düzeltilmesi için öteden beri yasal düzenleme önerileri sunulmaktadır.</p> <p style="text-align: justify;">FinansGündem | Mehmet BİNGÖL</p>