1905 sayılı yasaya göre; ihbarcının ismini gizlemeden ve somut bilgi-belgelerle iddiasını Maliye’ye iletmesi gerekiyor. İnceleme yapılıp kayıp vergi tahakkuk ettirildikten sonra ikramiyenin üçte biri, verginin tahsilinden sonra da ikramiyenin üçte ikisi ödeniyor. Tahakkuk eden vergi ve cezanın yaklaşık yüzde 10’u oranında ikramiye hesaplanıyor. (“Menkul ve Gayrimenkul Emval İle Bunların İntifa Haklarının ve Daimi Vergilerin Mektumlarını Haber Verenlere Verilecek İkramiye Hakkında Kanun’un” 6.ncı maddesinde ikramiye oranları için yüzde 15, 20 ve 30 gibi daha yüksek oranlar yer alsa da, tutar arttıkça ikramiye oranı yüzde 10’a düşmekte.) Vergi Usul Kanunu’nun ‘Arama Yapılabilecek Haller’ başlıklı 142.nci maddesine göre; asılsız ihbarlarda, muhbirin ismi nezdinde arama yapılan kimseye (isteği üzerine) bildirilmek zorunda.
MALİYECİLER VE MALİ MÜŞAVİRLER İKRAMİYE ALAMIYOR
MALİ müşavirlerin (3568 sayılı) meslek yasası ihbar ikramiyesi alınamayacağını belirtiyor: Meslek mensupları ve bunların yanlarında çalışanlar, işleri dolayısıyla öğrendikleri bilgi ve sırları ifşa edemezler. Çeşitli kanunlarda muhbire tanınan hak ve menfaatlerden faydalanamazlar. (Md. 43.) Maliyeciler de görevleri gereği öğrendikleri bilgi belgelere dayanarak ihbarda bulunamayacağından tabiatıyla kendilerine ihbar ikramiyesi ödenmesi söz konusu olamıyor.
MUHBİR DE VERGİ ÖDER
Maliye’den ikramiye alan ihbarcının aynı zamanda Maliye’ye vergi ödemesi de gerekiyor. İhbarcıya ödenecek olan ihbar ikramiyesinin (yapılan her ödeme tutarına ilişkin olarak) üzerinden (iktisap edildiği tarihten itibaren bir ay içinde) veraset ve intikal vergisi (VİV) beyannamesinin verilmesi gerekiyor. 2022 yılı için 10 bin 491 lirası vergiden istisna olduğundan aşan kısım üzerinden VİV tarifesine göre vergi ödenmesi gerekiyor. Vergi oranları ikramiyenin tutarına göre artan oranlı uygulanıyor, (İlk 500 bin TL için) yüzde 10’ dan başlayıp (9 milyon 100 bin TL’yi aşan kısım için) yüzde 30’a kadar çıkıyor. Normalde; ikramiye üzerinden yalnızca ‘VİV’ ödemek yeterli iken ‘gelir vergisi’ beyan etmek zorunda kalan ihbarcılar da olmuş... “İhbarı somut delillere dayanmamış olması nedeniyle” ikramiye talebi reddedilen bir ihbarcı, konuyu mahkemeye taşımış. Mahkeme, ikramiyenin ödenmesi yönünde karar verince bu kez ‘gecikme faizi de’ tahsil etmiş ihbarcı... İkramiyesini geç tahsil eden ihbarcıya yaklaşık 350 bin lira da faiz ödemesi yapılmış. İhbar ikramiyesi için VİV ödeyen ihbarcının, elde ettiği faiz geliri (menkul sermaye iradı) içinse bu kez ‘gelir vergisi’ beyanında bulunması gerekmiş. (Muğla Vergi Dairesi Başkanlığı, 22.04.2020 tarih ve E.40235 sayılı özelge)
Hürriyet | Ahmet Karabıyık
