<p style="text-align: justify;">Finansal teknolojiler Türkiye’de oldukça çarpıcı bir hızla büyüyor ve bu büyümenin en önemli lokomotiflerinden bir tanesi de ödeme hizmetleri ve elektronik para alanında faaliyet gösteren fin-tekler. Merkez Bankası’nın 21 Ağustos 2022 Tarihli ve 31930 Sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan 16 şirkete elektronik para kuruluş faaliyet izni verilirken son verdiği faaliyet izinlerine kadar TCMB’den elektronik para kuruluşu olarak faaliyet izni almış şirket sayısı 29, ödeme kuruluşu izni almış olan şirket sayısı ise 27’ydi. Bu arada 3 kuruluşun faaliyet izni iptal edilirken, bir şirket ise (PayU) faaliyetine son vermişti. En son verilen faaliyet izinleriyle Türkiye’de yasal elektronik para kuruluşu sayısı 42’ye, ödeme kuruluşu şirketi sayısı ise 30’a ulaştı.<br /> </p> <p style="text-align: justify;"><strong>Elektronik para nedir?</strong></p> <p style="text-align: justify;"><strong>Elektronik para;</strong> kabul edilen fon karşılığı ihraç edilen, elektronik olarak saklanan, ödeme işlemlerini gerçekleştirmek için kullanılan parasal değerdir. Müşteriden alınan fonun çevrim içi elektronik para hesaplarına aktarılması veya sanal/fiziki kartlara yüklenmesi neticesinde müşterinin nakit para yerine yüklenen fon tutarı kadar ödeme işlemi yapabilmesini sağlar.<br /> </p> <p style="text-align: justify;"><strong>Ön ödemeli kart nedir?</strong></p> <p style="text-align: justify;">Ön ödemeli kartlar yüklenen fon tutarı kadar ödeme işlemi yapabilme imkânı sağlayan fiziki veya sanal kartlardır. Alınan fon tutarı doğrudan karta tanımlanabilir veya ön ödemeli kartlar elektronik para hesabına bağlı olarak da kullanılabilir. Ön ödemeli kartlar elektronik para niteliğinde olup, kişiye özel olarak veya anonim şekilde ihraç edilebilir. Tek kullanımlık kartlar olabileceği gibi birden fazla fon yüklemesi yapılabilen ön ödemeli kartlar da mevcuttur. Sadece aktarılan fon tutarı kadar işlem yapabilme imkânı sağlar, kredi işlemleri ile ilişkilendirilemez.<br /> </p> <p style="text-align: justify;"><strong>Elektronik para hesabı nedir?</strong></p> <p style="text-align: justify;">Elektronik para kuruluşu nezdinde açılan, alınan fon tutarı kadar ödeme işlemi yapılmasını sağlayan çevrim içi hesaplardır. Elektronik para hesabı ile mal veya hizmet alımının yanı sıra her türlü ödeme işlemleri de yapılabilir. Sahibine süreye veya tutara bağlı olarak getiri sağlamaz, kredi imkânı sunmaz.<br /> </p> <p style="text-align: justify;"><strong>Kimler elektronik para faaliyeti yürütebilir?</strong><br /> Elektronik para kuruluşları, 5411 sayılı Kanun uyarınca faaliyet gösteren bankalar ve PTT elektronik para ihracı faaliyetinde bulunabilirler.<br /> </p> <p style="text-align: justify;"><strong>Elektronik para hesabına nasıl yükleme yapılır?</strong><br /> Havale, eft, banka kartı, kredi kartı, elektronik para kuruluşunun şube ve temsilcileri vasıtasıyla nakit ödeme veya elektronik para kuruluşunca sunulan diğer kanallar aracılığıyla elektronik para hesabına para yüklenebilir.<br /> </p> <p style="text-align: justify;"><strong>Elektronik para ile ne yapabilirim?</strong><br /> Elektronik para hesabı veya elektronik para bakiyesi tanımlı kartlar ile mal ve hizmet alımının yanı sıra para transferi, fatura ödeme ve benzeri ödeme işlemleri de yapılabilir.<br /> </p> <p style="text-align: justify;"><strong>Elektronik para kuruluşları ödeme hizmeti sunabilir mi?</strong></p> <p style="text-align: justify;">6493 sayılı Kanunun 13 üncü maddesi uyarınca ödeme kuruluşları, elektronik para kuruluşları, 5411 sayılı Kanun kapsamındaki bankalar ve PTT ödeme hizmeti sunabilir ve bu kuruluşlar “Ödeme Hizmeti Sağlayıcısı” olarak adlandırılırlar.<br /> </p> <p style="text-align: justify;"><strong>Ödeme sistemleri ne demektir?</strong></p> <p style="text-align: justify;">Ödeme sistemleri, katılımcıları arasında fon veya menkul kıymet aktarımını sağlayan araç, süreç ve kurallar bütününden oluşur.</p> <p style="text-align: justify;">Bir yapının ödeme sistemi/menkul kıymet mutabakat sistemi olabilmesi için, temel olarak aşağıdaki şartları sağlaması gerekmektedir:</p> <ol> <li style="text-align: justify;">En az 3 katılımcısının olması</li> <li style="text-align: justify;">Fonların/menkul kıymetlerin elektronik ortamda dolaşımını sağlayacak altyapıyı sunması</li> <li style="text-align: justify;">Ortak kuralları bulunması</li> </ol> <p style="text-align: justify;"><strong>Ödeme sistemlerinin sorunsuz işleyişi</strong>; finansal sistemin istikrarı, merkez bankalarının para politikası uygulamaları ve ekonominin gelişimi açısından kritik öneme sahiptir. Bu nedenle sistemden kaynaklanabilecek herhangi bir sorunun, finansal sistemin diğer bölümlerine yayılması ihtimali ödeme sistemlerinin önemini artırmaktadır.</p> <p style="text-align: justify;"><strong>Finansal istikrarın sağlanmasındaki öneminden dolayı;</strong> ödeme sistemlerinin işletilmesi ve uluslararası standartlara göre gözetim ve düzenlemelerinin gerçekleştirilmesi, tüm merkez bankalarının temel görevleri arasında sayılmaktadır.</p> <p style="text-align: justify;"><strong>Yasal düzenleme; </strong>Ülkemizde ödeme sistemleri alanına ilişkin düzenleme ve gözetim faaliyetleri 20/6/2013 tarih ve 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun ve bu Kanuna dayanarak oluşturulan aşağıdaki ikincil düzenlemeler ile düzenlenmektedir.<br /> </p> <p style="text-align: justify;"><strong>Elektronik para kuruluşları hangi ödeme hizmetlerini sunabilir?</strong></p> <p style="text-align: justify;">Elektronik para kuruluşları, 6493 sayılı Kanun uyarınca Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından verilen faaliyet izni kapsamındaki ödeme hizmeti türlerini sunabilirler. Ödeme hizmetlerine ilişkin genel bilgilere <strong>“Ödeme Hizmetlerine İlişkin Genel Bilgiler”</strong> sekmesinden ulaşılabilir.</p> <p style="text-align: justify;"><br /> <strong>Temsilci nedir?</strong></p> <p style="text-align: justify;">Temsilci, elektronik para kuruluşu adına ve hesabına hareket eden gerçek veya tüzel kişidir. Elektronik para kuruluşları ödeme ve elektronik para hizmetlerini temsilci aracılığıyla yürütebilirler. Temsilcinin ödeme veya elektronik para hizmetlerini sunabilmesi için TCMB’den izin almasına gerek bulunmamaktadır. Temsilci tarafından sunulabilecek elektronik para ve ödeme hizmetleri temsilcisi olduğu elektronik para kuruluşunun faaliyet izni ile sınırlıdır.<strong> </strong></p> <p style="text-align: justify;"><br /> <strong>Elektronik para kullanımın müşteri açısından avantajları nelerdir?</strong></p> <ul> <li style="text-align: justify;">Hızlı ve düşük maliyetlerle finansal hizmetten yararlanma</li> <li style="text-align: justify;">Ödeme işlemlerinde kolaylık ve güvenlik sağlama</li> <li style="text-align: justify;">Esnek iş modelleri sayesinde daha hızlı yeni ürün ve hizmet geliştirebilme becerisi</li> <li style="text-align: justify;">Sunulan finansal hizmetlerin kalitesinin ve çeşitliliğinin arttırılması</li> <li style="text-align: justify;">Müşteri odaklı hizmet sunulması</li> <li style="text-align: justify;">Artan müşteri memnuniyeti</li> <li style="text-align: justify;">Yenilikçi yaklaşım</li> </ul> <p style="text-align: justify;"><br /> <strong>Elektronik para faaliyetinin finansal sistem ve ekonomiye katkıları nelerdir?</strong></p> <ul> <li style="text-align: justify;">Rekabetin yaygınlaşması</li> <li style="text-align: justify;">Finansal sistemin etkinliğinin ve verimliliğinin arttırılması</li> <li style="text-align: justify;">Finansal sistemde teknoloji kullanımının yaygınlaşması</li> <li style="text-align: justify;">Finansal araçların çeşitliliğinin arttırılması</li> <li style="text-align: justify;">Kayıtdışı ekonomi ile mücadeleye katkı sağlanması</li> <li style="text-align: justify;">Finansal sisteme erişimi olmayan kişilere ulaşılması</li> <li style="text-align: justify;">Elektronik ticaretin yaygınlaşması ve gelişmesi</li> <li style="text-align: justify;">Tasarrufların dolaylı olarak arttırılması</li> </ul> <p style="text-align: justify;"><br /> <strong>Türkiye Ödeme Ve Elektronik Para Kuruluşları Birliği (TÖDEB)</strong></p> <p style="text-align: justify;">Birlik, 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanunun Ek 1 inci maddesi kapsamında Türkiye’de faaliyet gösteren ödeme kuruluşlarının ve elektronik para kuruluşlarının üye olmak zorunda olduğu, tüzel kişiliği haiz ve kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşudur.</p> <p style="text-align: justify;"><strong>Birlik, aşağıda belirtilen görevleri yerine getirir ve yetkileri kullanır:</strong></p> <ul> <li style="text-align: justify;">Mesleğin gelişmesini sağlamak amacıyla eğitim, tanıtım ve araştırma faaliyetlerinde bulunmak.</li> <li style="text-align: justify;">Meslek ilkelerini belirlemek suretiyle üyelerin mesleğin gerektirdiği disiplin ve birlik içinde ekonominin ihtiyaçlarına uygun olarak çalışmalarını sağlamak.</li> <li style="text-align: justify;">Üye kuruluş mensuplarının uyacakları meslek ilkeleri ve standartlarını belirlemek.</li> <li style="text-align: justify;">İlgili mevzuat uyarınca alınan kararlar ile Bankaca alınması istenilen tedbirleri üyelerine duyurmak.</li> <li style="text-align: justify;">Üyeleri arasında haksız rekabeti önlemek amacıyla gerekli her türlü tedbiri almak ve uygulamak.</li> <li style="text-align: justify;">Üyelerin ilan ve reklamlarında uyacakları esas ve şartları tür, şekil, nitelik ve miktar itibarıyla tespit etmek.</li> <li style="text-align: justify;">Üyelerin ortak menfaatlerini ilgilendiren konularda Yönetim Kurulu kararına istinaden dava açmak.</li> <li style="text-align: justify;">Üyeleri arasında ortak projelere ilişkin iş birliğini temin etmek.</li> <li style="text-align: justify;">7/11/2013 tarihli ve 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun hükümleri ve diğer kanunlarla tanınmış müracaat hakları saklı kalmak kaydıyla üyeler ve bireysel müşterileri arasındaki ihtilafların değerlendirilmesi ve çözüme kavuşturulmasını temin etmek üzere hazırlayacağı ve Bankaca onaylanan usul ve esaslar dâhilinde hakem heyeti oluşturmak.</li> <li style="text-align: justify;">Ödemeler alanının ve üyelerin faaliyetlerinin gelişmesini sağlamak üzere strateji oluşturmak ve söz konusu stratejinin uygulanmasına yönelik kararlar almak.</li> <li style="text-align: justify;">Üyeleri temsilen ulusal ve uluslararası kuruluşlarla iş birliği yapmak, ödeme kuruluşları ve elektronik para kuruluşlarını tanıtmak ve bu konuda kamuoyunu aydınlatmak için çalışmalarda bulunmak.</li> <li style="text-align: justify;">Ulusal ve uluslararası mesleki gelişmeleri, kanuni ve idari düzenlemeleri izleyerek bu konuda üyeleri bilgilendirmek.</li> <li style="text-align: justify;">Üyeleri hakkında yapılan şikâyetleri değerlendirerek yapılan işlemin sonuçlarını Bankaya bildirmek ve üyelerle paylaşmak</li> <li style="text-align: justify;">Birliğin aldığı karar ve tedbirlerin uygulanmasını takip etmek, bunlara zamanında ve tam olarak uymayan üyeler hakkında bu Statüde öngörülen disiplin cezalarını vermek.</li> <li style="text-align: justify;">Üyelere ilişkin genel ve istatistiki bilgileri tutmak ve düzenli olarak kamuya açıklamak.</li> <li style="text-align: justify;">Birlik ile Banka arasında talep edilen çerçevede düzenli bilgi akışını sağlamak.</li> <li style="text-align: justify;">Banka tarafından verilen diğer görevleri yerine getirmek.</li> <li style="text-align: justify;">6493 sayılı Kanunda sayılan diğer görevleri yerine getirmek.<br /> </li> </ul> <p style="text-align: justify;"><strong>Aktif Elektronik Para Kuruluşları (Kodlar</strong>)</p> <ol> <li style="text-align: justify;">Ahlatcı Ödeme ve Elektronik Para Hizmetleri A.Ş. (894)</li> <li style="text-align: justify;">As Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para A.Ş.</li> <li style="text-align: justify;">Aköde Elektronik Para ve Ödeme Hizmetleri A.Ş. (836)</li> <li style="text-align: justify;">BELBİM Elektronik Para ve Ödeme Hizmetleri A.Ş. (828)</li> <li style="text-align: justify;">Birleşik Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para A.Ş. (825)</li> <li style="text-align: justify;">Bingo Elektronik Para ve Ödeme Hizmetleri A.Ş.</li> <li style="text-align: justify;">BPN Ödeme ve Elektronik Para Hizmetleri A.Ş. (850)</li> <li style="text-align: justify;">CEMETE Elektronik Para ve Ödeme Hizmetleri A.Ş. (826)</li> <li style="text-align: justify;">D Ödeme Elektronik Para ve Ödeme Hizmetleri A.Ş. (830)</li> <li style="text-align: justify;">Dgpara Ödeme ve Elektronik Para Kuruluşu A.Ş. (893)</li> <li style="text-align: justify;">DSM Ödeme ve Elektronik Para Hizmetleri A.Ş.</li> <li style="text-align: justify;">ERPA Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para A.Ş. (837)</li> <li style="text-align: justify;">Fastpay Elektronik Para ve Ödeme Hizmetleri A.Ş. (891)</li> <li style="text-align: justify;">Faturamatik Elektronik Para ve Ödeme Kuruluşu A.Ş. (861)</li> <li style="text-align: justify;">Fzypay Elektronik Para ve Ödeme Hizmetleri A.Ş.</li> <li style="text-align: justify;">Hızlıpara Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para A.Ş. (833)</li> <li style="text-align: justify;">IQ Money Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para A.Ş. (889)</li> <li style="text-align: justify;">İninal Ödeme ve Elektronik Para Hizmetleri A.Ş. (832)</li> <li style="text-align: justify;">İyzi Ödeme ve Elektronik Para Hizmetleri A.Ş. (864)</li> <li style="text-align: justify;">Lydians Elektronik Para ve Ödeme Hizmetleri A.Ş. (890)</li> <li style="text-align: justify;">Moka Ödeme ve Elektronik Para Kuruluşu A.Ş. (857)</li> <li style="text-align: justify;">Moneypay Ödeme ve Elektronik Para Hizmetleri A.Ş.</li> <li style="text-align: justify;">Nomu Pay Ödeme ve Elektronik Para Hizmetleri A.Ş. (831)</li> <li style="text-align: justify;">Ozan Elektronik Para A.Ş. (839)</li> <li style="text-align: justify;">Paladyum Elektronik Para ve Ödeme Hizmetleri A.Ş. (834)</li> <li style="text-align: justify;">Papara Elektronik Para A.Ş. (829)</li> <li style="text-align: justify;">ParaQR Elektronik Para ve Ödeme Hizmetleri A.Ş.</li> <li style="text-align: justify;">Parolapara Elektronik Para ve Ödeme Hizmetleri A.Ş.</li> <li style="text-align: justify;">Paytr Ödeme ve Elektronik Para Kuruluşu A.Ş. (863)</li> <li style="text-align: justify;">Rubik Elektronik Para ve Ödeme Hizmetleri A.Ş.</li> <li style="text-align: justify;">SecurIT Ödeme ve Elektronik Para Hizmetleri A.Ş.</li> <li style="text-align: justify;">Sipay Elektronik Para ve Ödeme Hizmetleri A.Ş. (838)</li> <li style="text-align: justify;">Token Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para A.Ş.</li> <li style="text-align: justify;">Tom Pay Elektronik Para ve Ödeme Hizmetleri A.Ş.</li> <li style="text-align: justify;">TT Ödeme ve Elektronik Para Hizmetleri A.Ş. (870)</li> <li style="text-align: justify;">TTM Elektronik Para ve Ödeme Hizmetleri A.Ş.</li> <li style="text-align: justify;">TURK Elektronik Para A.Ş. (827)</li> <li style="text-align: justify;">Turkcell Ödeme ve Elektronik Para Hizmetleri A.Ş. (869)</li> <li style="text-align: justify;">UPT Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para A.Ş. (853)</li> <li style="text-align: justify;">Vepara Elektronik Para ve Ödeme Hizmetleri A.Ş.</li> <li style="text-align: justify;">Vizyon Elektronik Para ve Ödeme Hizmetleri A.Ş. (854)</li> <li style="text-align: justify;">Vodafone Elektronik Para ve Ödeme Hizmetleri A.Ş. (835)</li> </ol> <p style="text-align: justify;"><strong>Kaynaklar</strong></p> <ol> <li style="text-align: justify;"><a href="https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=6493&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5" rel="noopener" target="_blank">6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun</a></li> <li style="text-align: justify;"><a href="https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=39081&MevzuatTur=9&MevzuatTertip=5" rel="noopener" target="_blank">Ödeme ve Elektronik Para Kuruluşlarının Bilgi Sistemleri ile Ödeme Hizmeti Sağlayıcılarının Ödeme Hizmetleri Alanındaki Veri Paylaşım Servislerine İlişkin Tebliğ</a></li> <li style="text-align: justify;"><a href="https://todeb.org.tr/source/Mevzuat/Birlik-Duzenlemeleri/Meslek_ve_Diger%20Komitelerle_Ilgili_Usul_ve_Esaslar.pdf" rel="noopener" target="_blank">TÖDEB Meslek ve Diğer Komitelerin </a>K<a href="https://todeb.org.tr/source/Mevzuat/Birlik-Duzenlemeleri/Meslek_ve_Diger%20Komitelerle_Ilgili_Usul_ve_Esaslar.pdf" rel="noopener" target="_blank">uruluş ve Çalışmaları ile İlgili Usul ve Esaslar</a></li> <li style="text-align: justify;"><a href="https://resmigazete.gov.tr/21.08.2022" rel="noopener" target="_blank">https://resmigazete.gov.tr/21.08.2022</a></li> <li style="text-align: justify;">https://www.tcmb.gov.tr/</li> <li style="text-align: justify;">https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/TR/TCMB+TR/Main+Menu/Temel+Faaliyetler/Odeme+Sistemleri/</li> </ol> <p style="text-align: justify;">Nevzat ERDAĞ</p>