Hazine ve Maliye Bakanlığı kendi internet sitesinde 2024 yılının ilk üç ayına ilişkin bütçe gerçekleşmelerini 15 Nisan günü yayımladı. Bu verilere göre merkezi yönetim bütçesi 513 milyar 482 milyon TL açık verdi. Daha da önemlisi Maliye, 2023 yılında 4 trilyon 500 milyar vergi tahsil etmesine rağmen 2024 yılında bu tahsilata oranla hedefini yüzde 85 artırarak 8 trilyon 336 milyar liraya çıkarmış durumdadır. Yani 2024 yılının ilk çeyreğinde 2024 yılında hedeflediği vergi hasılatının sadece yüzde 16,12'si gerçekleştirmiş durumdadır. Üstelik yılın ilk çeyreğinde tahsil edilen toplam verginin yüzde 60'ı KDV ve ÖTV'den oluşmaktadır.
Tam da bu noktada Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, hedeflenen vergi tahsilatını gerçekleştirmek üzere kolları sıvadı ama hâlihazırda yeterli ve tasarlanmış bir planının olduğuna pek ihtimal vermiyorum. Ancak aklından geçen şey, kayıt dışılıkla mücadele etmek, kayıt dışı gelirleri hem kayıt altına almak hem de bunlardan sürekli şekilde vergi geliri elde etmek ve Orta Vadeli Programda (OVP) belirlenen hedefleri gerçekleştirmektir.
Net bir planı olmasa da şu aralar aklından geçenleri özellikle kayıt dışılıkla mücadele anlamında hayata geçirebilmesi için yeterli ve nitelikli personelinin olması gerektiği de aşikârdır. Hatta Vergi Denetim Kurulu 2023 yılı faaliyet raporuna göre vergi müfettiş/yardımcı sayısı 7 bin 227'dir. Bu kadar az kişiden oluşan inceleme elemanlarının yaptığı vergi inceleme oranı da yüzde 1,66'dır. Gelir İdaresi Başkanlığı'nın çalışan sayısı ise 2022 sonu itibariyle 37 bin 290'dır. Neyse, bunu Bakan düşünmüştür diye umuyorum.
Gelelim konumuza…
IBAN incelemesi nedir?
Bakan Şimşek'in kayıt dışılıkla mücadele anlamında yapmak istediklerinin birisi de IBAN'a gelen paraları sorgulamak olacak. IBAN, İngilizcesi International Bank Account Number olup Türkçe karşılığı Uluslararası Banka Hesap Numarasıdır. İngilizce ifadesinin baş harfleri alınarak kısaca IBAN olarak kullanılmaktadır.
Şimşek, IBAN'a gelen paraların kaynağını sorgulama talimatını verdi. Örneğin bir tüccar, bir ürünü birine satarken ürünün parasını ya nakit ya da kredi kartıyla alabilmektedir. Bunun karşılığında da tüccar, yasaların izin verdiği hadler ve koşullar doğrultusunda ya fiş ya da fatura düzenleyecektir. Buraya kadar bir sorun yok ancak satıcı bazen sattığı ürünü kredi kartı komisyonundan ve dolayısıyla da gelir/kurumlar vergisi ile KDV'den kaçmak için alıcıdan, verdiği bir IBAN numarasına parayı göndermesini istemektedir.
Böylece mal/hizmet satışı görüntüde olmamış sayılacak ve vergi de ödenmemiş olacaktır. Paranın geldiği IBAN ya o işletmede çalışan birine ya işletme sahibinin çocuğu, eşi gibi yakınlarından birine ya da güvendiği başka birine ait olabilmektedir.
Tam da bu noktada Hazine ve Maliye Bakanlığı, bu şekilde para gelen IBAN sahiplerini incelemeye almaya başlayacak. İncelenen kişi gelen parayla birlikte o ürüne ilişkin fiş/faturayı düzenlediğini ispatlarsa sorun yok ancak aksi durumda cezalı işleme maruz kalacak.
Bu IBAN denetim işlemini Vergi Dairesi Başkanlıklarının olduğu yerde vergi dairesi başkanlığı -29 ilde vergi dairesi başkanlığı bulunmaktadır- olmayan yerlerde ise defterdarlıklar vasıtasıyla yapılacak.
Bu şekilde tespit edilenler, vergi idaresine çağrılıp izahat verilmesi istenecek.
Tespit edilenlere ne ceza kesilecek?
Bu şekilde kayıt dışı olan işlemlere ilişkin öncelikle alınmayan kurumlar, gelir, KDV gibi vergiler alınacak. Akabinde alınmayan bu vergilerin bir (1) katı kadar da vergi ziyaı cezası ile düzenlenmeyen faturalar için ise düzenlenmesi gereken fatura tutarının yüzde 10'u kadar da özel usulsüzlük cezası kesilecek. Ve en sonunda alınmayan vergiler üzerinden her ay için aylık yüzde 3,5 gecikme faizi de alınacak.
Şayet bu denetleme VUK m.370 “izaha davet” kapsamında yapılırsa, vergi ziyaı cezasının yüzde 20’si kesilecek ve gecikme faizinin de adı izah zammı olacaktır.
T24 | Murat BATI
