Basit usul tarihe mi karışıyor: Kimler gelir vergisi ve KDV ödemeye başlayacak?

9 Eylül 2025 tarihli Resmi Gazete’de yer alan 10380 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile büyükşehir belediyesi olan yerlerde 31 Aralık 2024 itibariyle TÜİK verilerine göre nüfusu 30 bini aşmayan ilçeler hariç olmak üzere şehir içi yolcu taşımacılığı faaliyetinde bulunan taksi ve dolmuşçular, her türlü emtia imalatı ile alım-satımı ile uğraşanlar, inşaat ile ilgili her türlü işlerle uğraşanlar, motorlu taşıtların her türlü bakım ve narımı ile uğraşanlar, lokanta ve benzeri hizmet işletmelerini işletenler, eğlence ve istirahat yerlerini işletenler inşaat ile ilgili her türlü işlerle uğraşanlar 1 Ocak 2026 itibariyle gerçek usule tabi olacaklar.

Kimdir bu basit usul mükellefleri?

31.12.1998 yılına kadar “götürü usul” denilen ve elde ettikleri gelir ne kadar olursa olsun hepsi aynı tutarda maktu vergilendirilmeye tabi olan bir kısım mükellef grubunu 4369 sayılı kanunla 01.01.1999 tarihinden itibaren elde ettikleri gelire göre vergilendirmek amacıyla basit usul denilen bir yönteme geçirmişlerdir. Bu tarihten itibaren basit usul mükellefleri her yıl elde ettikleri gelirlerini takip eden yılın şubat ayı içinde vergi idaresine beyan edip hesaplanan gelir vergilerini de Şubat ve Haziran olmak üzere iki eşit taksitte öderlerdi. Ancak 1 Ocak 2021 tarihinden itibaren Gelir Vergisi Kanunu’na Mükerrer madde 20/A eklenerek istisna edildi. Böylece basit usul mükellefleri o tarihten beridir elde ettikleri gelirler gelir vergisinden istisnadır.

Kimler basit usul mükellefi olabilir?

Basit usule tabi mükellefler marangoz, mahalle bakkalı, lokanta, küçük esnaf, terzi, berber, tesisatçı gibi meslek gruplarını kapsar. Ama belirttiğim bu mesleklerin hepsi de basit usul mükellefi olamazlar elbette. Çünkü basit usule tabi olmanın bir genel bir de özel olmak üzere iki temel şartı vardır. Basit usulden yararlanmak isteyen ticaret erbapları genel şartların tamamını, özel şartlardan da kendine uygun olanı taşımak zorundadır.

Basit usule tabi olmanın genel şartları 2025 yılı için şunlardır (GVK m.47):

1. Kendi işinde bilfiil çalışmak veya bulunmak (işinde yardımcı işçi ve çırak kullanmak, seyahat, hastalık, ihtiyarlık, askerlik, tutukluluk ve hükümlülük gibi zorunlu ayrılmalar dolayısıyla geçici olarak bilfiil işinin başında bulunmamak bu şartı bozmaz. Ölüm halinde iş sahibinin dul eşi veya küçük çocuklar namına işe devam olunduğu takdirde, bunların bilfiil işin başında bulunup-bulunmamalarına bakılmaz),
2. İş yeri mülkiyetinin iş sahibine ait olması halinde emsal kira bedeli, kiralanmış olması halinde yıllık kira bedeli toplamı büyükşehir belediye sınırları içinde 2025 yılı için 79.000 TL’yi, diğer yerlerde 48.000 TL’yi aşmamak,
3. Ticari, zirai veya mesleki faaliyetler dolayısıyla gerçek usulde gelir vergisine tabi olmamak.

Basit usule tabi olmanın özel şartları ise 2025 yılı için şunlardır (GVK m.48):

1. Yıllık alışları tutarının 990.000 TL veya yıllık satışları tutarının 1.580.000 TL’yi aşmaması,
2. 1 numaralı bentte yazılı olanların dışındaki işlerle uğraşanların bir yıl içinde elde ettikleri gayri safi iş hasılatının 480.000 TL’yi aşmaması,
3. 1 ve 2 numaralı bentlerde yazılı işlerin birlikte yapılması halinde, yıllık satış tutarı ile iş hasılatı toplamının 990.000 TL’yi aşmaması.

Kazancı basit usulde tespit edilen mükelleflerin gelirleri GVK mükerrer m.20/A uyarınca gelir vergisinden istisna edilmekle beraber, bu mükelleflerin yıllık gelir vergisi beyannamesi, geçici vergi beyannamesi, muhtasar ve KDV beyannamesi verme yükümlülükleri de yoktur. Vergi tevkifatı yapılmaz ve muhtasar ve prim hizmet beyannamesi verilmez. Ancak 5510 sayılı Kanuna göre sigortalı çalışanları bildirmekle yükümlü olanlar, muhtasar ve prim hizmet beyannamesi vermek zorundadırlar. Kazançları basit usulde tespit edilen mükelleflerin teslim ve hizmetleri KDV’den istisna edilmiş olup, bu mükellefler tarafından KDV beyannamesi verilmeyecektir.

Kazançları basit usulde tespit edilen mükellefler tarafından defter tutulmaz. Alınan ve verilen belgelerin kayıtları “aracılık ve sorumluluk sözleşmesi” düzenlenen meslek odası veya meslek mensupları aracılığıyla Defter-Beyan Sistemi üzerinden tutulur.

Kaç basit usul mükellefi var?

Gelir İdaresi Başkanlığı verilerine göre 2025 Temmuz itibariyle 816 bin 51 basit usul mükellefi bulunmaktadır. İstanbul’da 48.556; Ankara’da 25.121; İzmir’de 30.836; Manisa’da 27.753; Samsun’da 17.989; Hatay’da 25.528; Denizli’de 23.390; Diyarbakır’da 15.610; Sakarya’da 16.639; Urfa’da 19.834 ve Konya’da 21.523 basit usul mükellefi bulunmaktadır.

Büyükşehir sayımız 30 olması nedeniyle aşağıdaki tabloda büyükşehirdeki basit usul mükellef sayılarının tamamı görülmektedir.

Şimdi ne olacak?

Bu düzenleme ile büyükşehirlerde yukarıda sayılan faaliyetleri yapanlar 1 Ocak 2026’dan itibaren gerçek usule tabi olacak. Bunun anlamı bu mükellefler artık basit usul istisnasından yararlanamayacak ve dolayısıyla da gelir vergisi ve KDV ödemeye başlayacak. Hatta bunları ödemek için beyanname verecekler ve hatırlarsanız beyannameye ilişkin maktu damga vergisi de 6 Eylül günü 10364 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile de artırılmıştı. Bu nedenle basit usulden gerçek usule geçecek olan mükelleflerin 2026 yılından itibaren vergi yükleri de artmış olacak.

Ancak 95/6430 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yukarıdaki tabloda yer alan ilk 13 sıradaki büyükşehirde 10380 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile basit usul kapsamı dışına çıkarılan faaliyetler -şehir içi yolcu taşımacılığı faaliyetinde bulunanlar hariç- zaten gerçek usulde vergilendirilmekteydi. 10380 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile bu diğer 17 ile de uygulanmaya başlanacak. Böylece 17 ildeki 285.314 basit usul mükellefi istisna kapsamı dışına çıkmış oldu. Tabi bunların kaçının 30 bin altı nüfusa sahip ilçede yaşadığını bilmediğimizden genel bir değerlendirme yapmaktayız. Bakanlık bu yönde bir açıklama yapar diye umuyorum.

Sonuç olarak artık bu mükellefler defter tutacak, gelir ve katma değer vergisi ödeyecek ve diğer vergisel yükümlükleri yerine getirecektir.

Bu da burada dursun; Aşağıda belirtilen mükelleflerin kazançları, şartları taşısalar dahi hiçbir şekilde basit usulde tespit edilmez.

1. Kolektif şirket ortakları ile komandit şirketlerin komandite ortakları.
2. İkrazat (ödünç para verme) işleriyle uğraşanlar.
3. Sarraflar ile kıymetli maden ve mücevherat alım satımı ile uğraşanlar.
4. Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasında sayılan kişi ve kurumlara karşı inşaat ve onarma işini taahhüt edenler ile bu mükelleflere karşı derece derece taahhütte bulunanlar.
5. Sigorta prodüktörleri.
6. Her türlü ilan ve reklam işleriyle uğraşanlar veya bu işlere tavassut (aracılık) edenler.
7. Gayrimenkul ve gemi alım satımı ile uğraşanlar.
8. Tavassut (aracılık) işi yapanlar (dayıbaşılar hariç).
9. Maden işletmeleri, taş ve kireç ocakları, kum ve çakıl istihsal yerleri, tuğla ve kiremit harmanları işletenler.
10. Şehirlerarası yük ve yolcu taşımacılığı yapanlar ile treyler, çekici ve benzerlerinin sahip veya işleticileri (Yapısı itibarıyla sürücüsünden başka on dört ve daha aşağı oturma yeri olan ve insan taşımaya mahsus motorlu kara taşıtları ile yolcu taşıyanlar hariç).
11. Cumhurbaşkanınca kararlaştırılan iş grupları, sektörler, il ve ilçeler, büyükşehir belediyeleri dâhil olmak üzere il ve ilçelerin belediye sınırları (mücavir alanlar dâhil), belediyelerin nüfusları, yöreler itibarıyla veya sabit bir iş yerinde faaliyette bulunulup bulunulmadığına göre gerçek usulde vergilendirilmesi gerekli görülenler.