Emeklilikte yaşa takılanlar ile ilgili düzenlemede sona doğru geliniyor. Önümüzdeki ay Meclis gün-demine gelecek kanun taslağının yasalaşması sonrası işyerlerinde hareketlilik yaşanacak. Kıdem tazminatı ve aylık bağlatmak için yapılması gerekenler ön plana çıkacak. Ben de bugün bu konularda akıllara takılan sorulara cevap vermek istedim.
1. EYT düzenlemesi sonrası hak kazanan herkes emekli olabilecek mi?
EYT konusunda yapılacak düzenlemeye bağlı olarak kimlerin hemen emekli aylığı bağlatabileceği konusu değişecektir. Eğer düzenleme 8 Eylül 1999 öncesinde var olan kadınlarda 20 erkeklerde 25 yıl sigortalılık süresi ve 5000 prim günü doldurma koşulunu getirirse, EYT mağdurlarının tamamı bu dü-zenlemeden yararlanır. Ancak sigortalılık süresi ve 5000 prim günü tamamlanmışsa ya da yeni getiri-len koşullar ne zaman yerine getirilirse o gün emekli aylığı için talepte bulunabilirler.
2. EYT kapsamında emekli olanlar çalışmaya devam edebilir mi?
EYT kapsamında aylık bağlatmaya hak kazanan kişiler işlerinden istifa etmek durumundalar. İstifa ettikten sonra çalışmaya devam edip etmeme tamamen işveren ve işçinin iradesine bağlı. Emeklilik için işçinin istifası durumunda işçi ile işveren arasındaki özel hukuk ilişkisi biter. Yani sözleşme orta-dan kalkar. Bu durumda işveren isterse bir bölüm çalışanla devam eder, istemezse devam etmez. Emekli olanların tamamını da istemeleri durumunda çalıştırabilir. Kısaca söz işverenindir. Yönetim hakkını kullanarak istediğini devam ettirir, istediğini ettirmez.
3. Fazla mesai EYT için nasıl hesap edilecek?
Herhangi bir farklılık yok. EYT’li olmak fark ettirmiyor. Fazla mesai düzenlemesinin EYT ile bir ilgisi yok. Fazla mesai yapan da yapmayan da bu değişiklikten eşit şekilde yararlanır. Fazla mesainin kıdem tazminatına dahil edilip edilmediği konusunda çekinceler var. İşçinin yıl içerisinde çeşitli aylarda geçici olarak yaptığı fazla mesailer kıdem tazminatı hesabında dikkate alınmaz. Ancak işçinin yıllık 270 saate kadar yaptığı fazla mesainin ücretine ilave edildiği durumlarda bu tutarlar kıdem tazminatı hesabında dikkate alınır.
4. EYT kapsamında emekli olmak için istifa etmek mi gerekli?
EYT düzenlemesi sonrasında gerekli sigortalılık ve prim koşullarını yerine getiren kişiler, emekli ol-mak isterlerse muhakkak “emeklilik sebebiyle istifa” etmek zorundadırlar. İşyeri de işten çıkışı “emeklilik sebebiyle istifa” kodundan SGK’ya bildirmelidir. İşten çıkış yapılmadan SGK aylık bağlama işlemine başlamıyor. İşten çıkışı yapılan kişinin ertesi gün tekrar SGDP’li olarak girişi yapılabilir. Ancak aylık bağlatmak için çıkış yapılması şart.
5. EYT kapsamında istifa edenler yeniden işe girerse tazminat hakkı kazanır mı?
İşten ayrılış nedenlerine bağlı olarak hak kazanabilirler ama tekrar emeklilik nedeniyle kazanamazlar. Yani EYT sebebiyle ayrılıp emekli aylığını bağlatan bir çalışan, tekrar çalışmaya başladığında ikinci kez çalışmaya başladığı andan itibaren en az bir yılı o işyerinde geçirmelidir. Bu koşula bağlı olarak işinden haklı nedenle fesih ile ayrılmış ya da işveren hizmet sözleşmesini geçerli nedenle sonlandırmışsa kıdem tazminatını en son çalıştığı süre üzerinden alır. Ancak çalışanın emekliliği sebep göstererek tekrar o işyerinden kendisinin ayrılması durumunda ikinci kez kıdem tazminatı ödenmez.
6. EYT kapsamında emekli olanlar aynı maaşla mı işe devam edecek?
Bu durum tamamen EYT’li işçilerin işverenle aralarında yaptıkları anlaşmaya bağlıdır. EYT sonrasında işyerinden ayrılıp emekli aylığı bağlatan kişiyle işyeri arasında iş ilişkisi sonlanmıştır. Bu nedenle işve-ren yeni bir ücret önerebilir. Hatta bu ücret daha önce ödenen ücretin altında bile olabilir. Bu du-rumda işverene herhangi bir yaptırım uygulanamaz. Bu tamamen yeni bir iş ilişkisi olarak algılanacağı için, işçi ile işverenin karşılıklı anlaşmasına bağlıdır.
7. EYT hakkı kazanıp çalışmaya devam edenlerin maaşı artar mı?
EYT’den yararlanarak aylık bağlatan kişiler çalışmaya SGDP’li olarak devam ederlerse emekli aylıkları artmaz. Ancak aylık bağlattıktan sonra tüm sigorta kollarına tabi olarak çalışan kişilerin emekli aylıkları prime esas kazançlarına göre yeniden hesaplanır.
8. EYT’li olup emekli olmayanların tazminatı nasıl değerlendirilir?
Eğer son ayrılış tarihinde kıdem tazminatına hak kazandıracak bir neden varsa tüm süre ve son ücret üzerinden, yoksa EYT’li olunduğu tarihteki ücret ve süre üzerinden faiz yürütülerek tazminat ödenir.
9. EYT hakkı kazanıp çalışmaya devam etsem tazminat daha mı yüksek olur?
Kişinin prime esas kazancına yani brüt ücretine göre bu durum değişir. Yani kişinin ücret geliri arta-caksa, kıdem tazminatı tavanına yakın gelir elde edilecekse tazminat elbette daha yüksek olur. Bu durumu belirleyen bir diğer değişken ise işten çıkış tarihinde kıdem tazminatı hak edilip edilmeyece-ğidir. Kişi eğer emekli aylığı bağlatmak için istifa ederse kıdem tazminatına hak kazanır ve o dönemki kıdem tazminatına esas giydirilmiş ücreti üzerinden ve yine o tarihteki kıdem tazminatı tavanı baz alınarak hesaplanan kıdem tazminatı kendisine ödenir.
Milliyet | Cem Kılıç
