Emeklilik için SGK’ya başvuran EYT’li sayısı ise şu ana kadar yaklaşık 1 milyon 700 bin kişiye ulaştı. EYT yasasının yürürlüğe girmesinden sonra olağanüstü sayıda emeklilik-kıdem tazminatı başvurusuna muhatap olan işverenler de hummalı bir çalışma içerisinde...
Emekli olacak çalışan sayısı üzerinden, kıdem tazminatı hesaplamasını ve ödeme planını oluşturuyorlar. İşverenler için tazminatların hesaplanması ve ödenmesi aşamasından sonra vergisel boyutu da kritik önemde... Bugün; önce tazminatın nasıl hesaplanacağını ele alıp ardından da gider yazmak için kriterlerin neler olduğunu ve tazminat üzerinden vergi hesaplanıp hesaplanmayacağını inceliyoruz...
TAZMİNAT HESAPLAMASI
Kıdem tazminatı hak eden personele her bir çalışma yılı için bir aylık (30 günlük) brüt ücreti tutarında tazminat ödenir. Kıdem tazminatı hesabında; aylık brüt ücrete ilaveten, (varsa) çalışana daha önce verilmiş giyim ve yemek yardımı, devamlı ödenen primler, temettü gibi kalemler de dikkate alınır.
Çalışanın brüt maaşı, kıdem tazminatı tavanının (güncelde 19.982,83 TL) altında ise brüt maaşı üzerinden kıdem tazminatı ödenir. Tavanı aşıyorsa tavan tutarı kadar her bir çalışma yılı için tazminat ödenir. Bu şekilde tavanı aşmayan kıdem tazminatı ödemelerini işverenler, gider yazabilirler, vergiye tabi gelirlerinden düşebilirler.
Kıdem tazminatı üzerinden normalde gelir vergisi hesaplanmaz, gelir vergisinden istisnadır. Ancak eğer güncel tavan tutarının (19.982,83 TL) üzerinde tazminat ödemesi yapılmışsa aşan kısım üzerinden gelir vergisi hesaplanarak işveren tarafından Maliye’ye ödenir. Damga vergisi ise her durumda tazminatın üzerinden binde 7.59 oranında hesaplanarak işveren tarafından Maliye’ye ödenir.
HOLDİNGLERDE TAZMİNAT GİDERLERİ
İşyeri başına düşen EYT’li sayısı ne kadar çoksa işverenin kıdem tazminatı yükü de o kadar çok olacak. Toplam çalışan sayısının yüksekliğinden dolayı en çok EYT’li çalıştıranlarsa holding şirketleri, grup şirketleri... Bu şirketlerde çalışanların kıdem tazminatı yükünün -en azından ilk başta- tek bir şirket tarafından da üstlenilmesi ise (ardından diğer grup şirketine yansıtılması da) sık karşılaşılan bir uygulama...
Konuyu örnekleyelim... Haziran 2023’te emekli olacak bir EYT’li çalışan için; geçmiş 10 yıldaki hizmet süresinin son altı yılı bir grup şirkette, önceki dört yılı bir başka grup şirkette geçmiş olsun... Ve 10 yıllık kıdem tazminatının tümü de son işyerinden (grup şirketten) ödenecek olsun... Burada kritik soru ise; son işyeri yalnızca kendi dönemine (6 yıllık) isabet eden döneme ilişkin tazminat yükünü mü, yoksa ödemiş olduğu 10 yıllık tazminat yükünü mü gider yazacak?
Maliye benzer bir olayda; holding şirketlerinden son çalışılan şirketin kendi bordrosunda geçen sürelere ilişkin ödenen tazminatın yalnızca gider yazılabileceğini belirtmiş. (İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı, 01 Temmuz 2014 tarih ve 1746 sayılı özelge) Önceki şirketlerde geçen sürelere ilişkin ödenecek tazminatların ise ‘ödeme yapan son şirketle ilgili yapılmış bir gider olmadığı’ gerekçesiyle gider yazılamayacağı belirtilmiş.
Grup şirketlerde çalışanların rızası alınarak hizmet sözleşmelerinin bir başka grup şirkete devredilmesinde amaç, çalışanların haklarının kaybolmasının önüne geçmek. Diğer yandan bu devir hizmet sözleşmeleri işverenleri de koruyor: Çalışanının geçmişteki şirket değişikliği (devir) tarihinde henüz (emeklilik vb. nedenle) tazminat ödeme yükümlülüğü doğmadığından, çalışanla işveren arasında ihtilaf yaşanmaksızın devir (işyeri değişikliği) yapılmış oluyor.
Her ne kadar söz konusu özelgede “son çalışılan işyerine ilişkin hesaplanacak tazminatların gider yazılabileceği” belirtilmiş olsa da özelge için başvuran şirketin sözleşme içeriği ile benzer durumdaki diğer şirketlerin sözleşme içerikleri farklı olabileceğinden gider yazma pozisyonları da değişebilir.
Dolayısıyla grup şirketlerinden benzer tazminat ödemesi yapacak işletmelerin mevcut iş ve devir sözleşmelerinin içeriklerini; kıdem tazminatına ilaveten yıllık izin hak edişleri yönünden de gözden geçirerek muhasebe kayıtlarını oluşturmalarında yarar var.
Hürriyet | Ahmet KARABIYIK
