Ücret karşılığı çalışanlar para ellerine daha geçmeden tevkifat namı diğer stopaj denilen bir yöntemle vergi kesilmekte ve işveren tarafından vergi dairesine yatırılmaktadır. Ücretlinin maaşından kesilen bu vergi tek (sabit) bir oran olmayıp maaş arttıkça artan oranlı bir yapıya sahiptir. Hatta bu oran yüzde 15’ten başlayıp yüzde 40’a kadar gitmektedir.
Şöyle ki çalışanların maaşları artan oranlı bir tarifeye tâbi tutulmakta -halk arasında vergi dilimi denilmekte- ve gelir arttıkça daha yüksek bir orandan vergilendirilmektedir.
Aşağıda ücretliler için 2025 yılı vergi tarifesi (dilimleri) görülmektedir.
Örneğin Ocak 2025’ten itibaren aylık brüt 50 bin TL maaş alan bir çalışanın bu maaşından yüzde 14 SGK ile yüzde 1 işsizlik fonu kesilir. Kalan tutar (buna matrah diyeceğiz) 42.500 TL’dir ve bu tutar, yukarıdaki tarifede gördüğünüz 158 bin TL’lik ilk dilimi aşmadığından yüzde 15 vergi uygulanır. Her ay toplanarak (kümülatif) dilime tâbi tutulur.
Ücret elde edenlerin, ücretlerinden asgari ücrete kadar gelir ve damga vergisi uygulanmaktadır. İşverenin de SGK maliyeti olduğu için tüm 50 bin lira brüt maaş alan birinin tüm hesaplamalarını ay bazında aşağıda göstermeye çalıştım.
Aşağıdaki tabloda brüt 50 bin lira alan bir ücretlinin maaş karnesi görülmektedir.
Yukarıdaki tabloda da görüldüğü üzere aylık brüt 50 bin lira alan bir çalışanın her ay 50 bin liralık brüt maaşından yüzde 14 SGK ile yüzde 1 işsizlik fonu kesilir.
Ve ne oluyorsa bundan sonra oluyor. Kişinin kalan bu tutarı toplanıyor yukarıdaki tarifede görüldüğü üzere 158 bin liraya kadar yüzde 15; 158 bin lirayı aştığında ise aşan kısmına yüzde 20; 330 bin lirayı aştığında ise aşan kısmına yüzde 27 uygulanmaktadır. Bu şekilde hesaplama yüzde 35 ve yüzde 40’a kadar gitmektedir.
Yukarıdaki tabloda görüldüğü üzere Eylül ayında da 42.500 matrahı olan bu kişinin (9 ay x 42.500) kümülatif matrahı 382.500 lira olduğundan 330 bini aşan kısmına yüzde 27, yani üçüncü tarife uygulandığından (dilime girdiğinden) ilk ayda aldığı 39.258 liralık maaş Eylül ayında 35.263 liraya düşmektedir. Yani Eylül ayında Ocak ayına nazaran eline 3 bin 995 lira yani yaklaşık 4 bin lira daha az geçmektedir.
Özetle aylık 50 bin lira yani yıllık 600 bin lira brüt maaş alan birinin yıllık eline geçen net tutar 446 bin 265 liradır. Aradaki 153 bin 735 liralık farkın 84 bin lirası SGK primi, 6 bin lirası işçi/işsizlik fon kesintisi ve 63 bin 735 lirası ise vergilerden oluşmaktadır.
Ne yapılmalı?
Öncelikle ücretliler için yüzde 15 gibi sabit bir stopaj uygulanabilmeli. Bildiğiniz üzere futbolcularda (sporcularda) üst ligde oynayanlar için yüzde 20 sabit stopaj yapılmaktadır ki futbolcuların aldığı bedel de bizimkiler gibi ücret sınıfındadır.
Aşağıdaki tabloda farklı brüt maaş alanların ellerine geçen yıllık tutarlar (f sütununda) ile yüzde 15 gibi sabit bir oran uygulansaydı ele geçecek yıllık tutarlar (g sütunu) görülmektedir. Ara zam yapılmadığını kabul ederek bu örnekleri yaptım.
Yukarıdaki tabloda f sütununda alternatif maaşlarda ele geçen net yıllık tutarlar görülmektedir. Şayet vergi dilimi dediğimiz tarife uygulanmayıp ücretlilere sabit yüzde 15 uygulanmış olsaydı kişilerin ellerine geçen tutar tabloda g sütununda gösterilmiştir.
Örneğin 70 bin lira aylık brüt maaş alan birinin eline geçen yıllık net tutar 593.364 lira yani aylık net tutar (12 ayın ortalaması) 49.447 lira olacaktır. Vergi diliminden dolayı 70 bin lira brüt maaş alan bir kişinin Ocak ayında eline net 53.557 lira; Aralık ayında ise net 47.522 lira geçmektedir.
Konumuza dönersek aylık brüt 70 bin lira maaş alan bir kişiye vergi dilimini uygulamazsak sadece yüzde 15 sabit bir oran uygularsak bu kez eline yıllık net 642.681 lira, aylık ise ortalama 53.557 lira geçecek. Yani vergi diliminden dolayı yıllık 49.317 lira bir kaybı olmayacak. 49.317 liralık kaybın şu an aldığı yıllık net gelire oranı ise yüzde 8,31’dir. K sütunu vergi dilimi kaybından dolayı çıkan tutarın yıllık net tutara olan oranını göstermektedir.
Örneğin aylık 100 bin lira brüt maaş alan birinin şu an yıllık eline 814 bin 12 lira geçmektedir. Ancak bu kişiyi vergi dilimine tâbi tutmayıp sabit yüzde 15 uygulamış olsaydık kişinin eline bu yıl 900 bin 57 lira geçecekti. Görüldüğü üzere bu kişi -H sütununda görüldüğü üzere – yıllık 86 bin 46 lira fazladan bir vergi vermiş olacak. Bu fazla verilen verginin şu an eline geçen tutara oranı ise yüzde 10,57’dir.