<p style="text-align: justify;">Otuz yılı aşkın meslek yaşamımda, vergi mükelleflerinin hangi haklara sahip olduğunun farkında olmadıklarına ya da yeterince bilmediklerine defalarca şahit oldum. Aslında günümüzde bilgiye ulaşmak artık eskisi kadar zor değil. Ancak internette yer alan her bilginin de doğru olduğunu söylemek mümkün değil.</p> <p style="text-align: justify;">Hangi haklara sahip olduğu konusunda yeterince bilgi sahibi olmayan vergi mükellefleri, yasalarda belirtilen sürelerde bu haklarını kullanamadıkları içinde çok ciddi hak kayıpları yaşayabilmektedirler.</p> <p style="text-align: justify;">Daha önceki yazılarımda, vergi mükelleflerinin sahip olduğu haklardan bazılarını detaylı olarak kaleme almıştım. Bugünkü yazımda ise vergi kanunlarında ve diğer kanunlarda yer alan mükellef haklarının neler olduğuna topluca değinmek istiyorum.</p> <p style="text-align: justify;"><strong>Vergi Kanunlarında Yer Alan Haklar;</strong></p> <p style="text-align: justify;"><strong>1- Uzlaşma Hakkı; </strong>Daha önceki yazılarımda detaylı olarak anlattığım üzere, vergi mükelleflerinin hem tarhiyat öncesi hem de tarhiyat sonrası olmak üzere uzlaşma hakları mevcuttur.</p> <p style="text-align: justify;"><strong>2- Pişmanlık Hakkı; </strong>beyana dayanan vergilerde vergi kanunlarına aykırı davranışları kendiliğinden bir dilekçe ile ilgili makamlara haber veren mükelleflerin, vergi kaybına bağlı suçlara ilişkin cezalardan kurtulma hakkı verilmiştir.</p> <p style="text-align: justify;"><strong>3- Düzeltme Talebi Hakkı; </strong>Mükellefler<strong>, </strong>vergilendirme işlemlerindeki hataların düzeltilmesini vergi dairesinden yazılı bir şekilde talep edebilirler.</p> <p style="text-align: justify;"><strong>4- Şikâyet Yolu ile Müracaat Hakkı; </strong>Vergi Usul Kanununun uyarınca, vergi mahkemesinde dava açma süresi geçtikten sonra, idareye yaptıkları düzeltme talepleri reddolunan mükellefler, şikâyet yolu ile Hazine ve Maliye Bakanlığına müracaat edebilirler.</p> <p style="text-align: justify;"><strong>5- Kanun Yolundan Vazgeçme Hakkı; </strong>Vergi/ceza ihbarnamesine karşı süresinde açılan davalarda, verilen kararlara karşı (Danıştayın bozma kararı üzerine verilen kararlar hariç), mükelleflerin, istinaf veya temyiz başvuru süresi içerisinde kanun yolundan vazgeçme hakkıdır. Bu durumda, İdarece de ihtilaflar sürdürülmeyeceğinden, verilen yargı kararının niteliğine göre vergi ve/veya cezalar indirimli olarak tahakkuk etmektedir. Bu şekilde tahakkuk eden vergilerin ve/veya cezaların vergiye ilişkin gecikme faiziyle süresinde ödenmesi hâlinde ayrıca indirim uygulanır.</p> <p style="text-align: justify;"><strong>6- Ödeme Emrine İtiraz Hakkı; </strong>Ödeme emrini alan borçlu; böyle bir borcunun olmadığı, borcunu kısmen ödediği, borcun zamanaşımına uğradığı, iddiasıyla tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde, borcun türüne göre; Vergi Usul Kanunu kapsamındaki borçlar için vergi mahkemesinde, diğer borçlar için idare mahkemesinde dava açabilir.</p> <p style="text-align: justify;"><strong>7- Vergi Mahremiyeti Hakkı; </strong>Vergi Usul Kanunu uyarınca, mükelleflerin şahısları, ailevi durumları, servetleri, faaliyetleri ve faaliyet alanları, gelir durumları, meslek sırları ve benzeri durumlarıyla ilgili, vergi uygulamasında görev yapan memurların uyması gereken gizlilik kuralı bulunmaktadır.</p> <p style="text-align: justify;"><strong>8- Tecil-Taksitlendirme Hakkı; </strong>Vergi borçlarını ödeme konusunda çok zor duruma düşen mükellefler için bu vergi borçlarını taksitlendirme imkânı bulunmaktadır.</p> <p style="text-align: justify;"><strong>9- Bazı Hallerde Haczin Kaldırılması Hakkı; </strong>Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun uyarınca yasada belirtilen hallerin oluşması durumunda haczin kaldırılmasına imkân sağlanmaktadır.</p> <p style="text-align: justify;"><strong>10- Vergi İncelemesi Sırasındaki Haklar; </strong>Vergi incelemesi alınan mükellefin, inceleme sırasında ve sonrasında yasalarla teminat altına alınmış birçok hakkı bulunmaktadır. Bunlar;</p> <p style="text-align: justify;">• Vergi inceleme elemanının kimliğini görme,</p> <p style="text-align: justify;">• İnceleme konusunu ve kapsamını öğrenme,</p> <p style="text-align: justify;">• İncelemenin mükellefin işyerinde yapılmasını isteme,</p> <p style="text-align: justify;">• Defter ve belgelerini ibraz etmek için ek süre isteme,</p> <p style="text-align: justify;">• İşyerinde yapılan incelemelerde resmi mesai saatleri dışında inceleme yapılmamasını isteme,</p> <p style="text-align: justify;">• İncelemenin işyerinin faaliyetini engellememesini isteme,</p> <p style="text-align: justify;">• İncelemenin her safhasında bilgi alabilme,</p> <p style="text-align: justify;">• İhtiyati haciz sebebine itiraz edebilme,</p> <p style="text-align: justify;">• Fiili envanterin yapılmasının gerektirdiği giderlerin kendisine ödenmesini isteme,</p> <p style="text-align: justify;">• El konulmuş defter ve vesikalardan faydalanma,</p> <p style="text-align: justify;">• Hakkında yapılan ihbarın doğru çıkmaması sonucunda muhbirin adını isteme,</p> <p style="text-align: justify;">• Süresi gelen beyannamelerini verebilmek için muhafaza altındaki defter ve belgelerini isteme,</p> <p style="text-align: justify;">• İnceleme sırasında temsilci bulundurma,</p> <p style="text-align: justify;">• Vergi incelemesinin süresinde bitirilmemesinin nedenini öğrenme,</p> <p style="text-align: justify;">• Vergi inceleme tutanaklarına itiraz ve görüşlerinin yazılmasını isteme,</p> <p style="text-align: justify;">• Kayıtların işlenmesi için ek süre isteme,</p> <p style="text-align: justify;">• Kayıtlarını yeniden tasdik ettireceği bir deftere veya iade edilen defterine işleme,</p> <p style="text-align: justify;">• Vergi incelemesinin bittiğine ilişkin resmi bir yazıyı isteme,</p> <p style="text-align: justify;">• İnceleme sırasında ve sonrasında vergi mahremiyetinin sağlanmasını/korunmasını isteme,</p> <p style="text-align: justify;">• Tutanaktan bir nüsha alma,</p> <p style="text-align: justify;">• Rapor Değerlendirme Komisyonunca dinlenme,</p> <p style="text-align: justify;">• Uzlaşma hakkı.</p> <p style="text-align: justify;"><strong>11- Cezalarda İndirim Hakkı; </strong>Vergi mükellefleri, tarh edilen vergi ve cezalar ile ilgili yasada belirtilen şartlara uymak kaydıyla indirim talep etme hakkı bulunmaktadır.</p> <p style="text-align: justify;"><strong>12- Özelge Talep Hakkı; </strong>Vergi mükelleflerinin, kendi vergi durumlarıyla ilgili ve vergi uygulamaları sırasında açık olmayan ve tereddüde düştükleri konularla ilgili özelge talep etme hakları mevcuttur.</p> <p style="text-align: justify;"><strong>13- Mahsup ve İade Talep Hakkı; </strong>Mükellefler çeşitli vergi kanunlarında kabul edilmiş ve ikincil mevzuatta ayrıntılı olarak düzenlenmiş olan mahsup ve iade hakkına sahiptir.</p> <p style="text-align: justify;"><strong>14- Vergiye Uyumlu Mükelleflere Vergi İndirimi Hakkı; </strong>Ticari, zirai veya mesleki faaliyeti nedeniyle gelir vergisi mükellefi olanlar ile kurumlar vergisi mükelleflerinden (finans ve bankacılık sektörlerinde faaliyet gösterenler, sigorta ve reasürans şirketleri ile emeklilik şirketleri ve emeklilik yatırım fonları hariç olmak üzere), belirtilen şartları taşıyanların yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannameleri üzerinden hesaplanan verginin %5’i, ödenmesi gereken gelir veya kurumlar vergisinden indirilir .</p> <p style="text-align: justify;"><strong>15- Karşılıklı Anlaşma Usulüne Başvuru Hakkı; </strong>Mükellefler, usulüne uygun yürürlüğe konulmuş bir çifte vergilendirmeyi önleme anlaşması hükümlerine aykırı olarak vergilendirildiği veya bu şekilde vergilendirileceğine ilişkin kuvvetli emareler bulunduğu iddiasıyla anlaşmanın “Karşılıklı Anlaşma Usulü” hükümlerine göre Gelir İdaresi Başkanlığına başvurabilir.</p> <p style="text-align: justify;"><strong>16- Peşin Fiyatlandırma Anlaşması Başvuru Hakkı; </strong>İlişkili kişilerle gerçekleştirdikleri mal veya hizmet alım ya da satım işlemlerinde uygulayacakları fiyat veya bedelin tespitine ilişkin yöntem konusunda tereddüdü bulunan kurumlar vergisi mükellefleri peşin fiyatlandırma anlaşması talebi için Gelir İdaresi Başkanlığına başvurabilir.</p> <p style="text-align: justify;"><strong>Diğer Kanunlarda Yer Alan Haklar;</strong></p> <p style="text-align: justify;">•<strong> </strong>Dilekçe Hakkı; Dilekçe Hakkının Kullanılmasına Dair Kanun ile hüküm altına alınmıştır,</p> <p style="text-align: justify;">• Bilgi Edinme Hakkı; Bilgi Edinme Hakkı Kanunu ile düzenlenmiştir,</p> <p style="text-align: justify;">• İhbar ikramiyesi talep etme hakkı,</p> <p style="text-align: justify;">• Kamu denetçisine başvurma hakkı,</p> <p style="text-align: justify;">• Dava açma hakkı,</p> <p style="text-align: justify;">• Temsil Hakkı; Vergi ile ilgili işlemlerin mükelleflerin yanı sıra vekil ya da temsilci veya 3568 sayılı Kanunda sayılı meslek mensupları tarafından da yapılabilmesi,</p> <p style="text-align: justify;">• Eşit Muamele Görme Hakkı; vergi mükelleflerinin eşit bir şekilde muamele görmesi Anayasamız tarafından teminat altına alınmıştır.</p> <p style="text-align: justify;">Yukarıda belirttiğim üzere, vergi mükelleflerinin gerek vergi kanunlarında ve gerekse vergi kanunları dışında kalan diğer kanunlarda yer alan birçok hakları mevcuttur. Vergisel ödevlerini yerine getiren mükelleflerin sahip olduğu hakları bilmesi ve bir hak mahrumiyeti ile karşı karşıya kalmaması için dikkat etmesi ve hatta konunun uzmanlarından destek alması kendi menfaatinedir.</p> <p style="text-align: justify;">Tüm okuyucularıma sağlıklı günler dilerim.</p> <p style="text-align: justify;"><strong>Erol ÇEMBER <br /> Yeminli Mali Müşavir</strong></p>