Türkiye ’de emeklilik sistemi, hem işe başlama tarihi hem de prim gün sayısı üzerinden şekilleniyor. Özellikle 8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olan kadın ve erkekler Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) düzenlemesi kapsamında değerlendiriliyor. Ancak bu düzenleme, her sigortalının aynı ölçüde yararlandığı bir hak sağlamıyor. Özellikle kadın sigortalılar için prim gün sayısındaki eksiklik, EYT’den yararlanmanın önünde en büyük engel olarak öne çıkıyor.
Örnek Senaryo: 1979 doğumlu kadın sigortalı
-Doğum yılı: 1979
-Sigorta girişi: Ocak 1999, 20 yaşında
-Toplam prim gün sayısı: 1500 gün
-Emeklilik için gerekli prim günü (SSK): 5975 gün
Bu sigortalının emekli olabilmesi için 4475 gün eksiği bulunuyor. Doğum borçlanması veya yurt dışı borçlanması gibi hakları yoksa bu açığı yalnızca çalışarak ya da isteğe bağlı prim ödeyerek kapatması gerekiyor. Hesaplamalara göre 4475 günün tamamlanması yaklaşık 12 yıl 5 ay sürüyor. Bu da kişinin 58 yaşını geçerek emekli olması anlamına geliyor.
Bu noktada, kişi EYT kapsamına girse de fiilen EYT’den yararlanamıyor, çünkü gerekli prim gününü doldurması yaş haddini aşmasına neden oluyor.
Alternatif yol: 3600 günle emeklilik
Bu durumda olan kadın sigortalıların önünde bir başka yol var: 3600 günle emeklilik.
-3600 prim gününü dolduran kadın sigortalılar 58 yaşında emekli olabiliyor.
-Örnekteki sigortalının 1500 günü tamamlanmış.
-Kalan 2100 gün (yaklaşık 5 yıl 10 ay) çalışarak veya isteğe bağlı sigorta ödeyerek tamamlanabilir.
Ancak burada kritik bir ayrım var: İsteğe bağlı prim ödemeleri sadece Bağkur kapsamında geçerlidir.
-SSK’da isteğe bağlı prim yatırma hakkı 1 Ekim 2008’de kaldırıldı.
-Bu tarihten sonra tüm isteğe bağlı ödemeler Bağkur olarak değerlendiriliyor.
Dolayısıyla, sigortalı çalışması mümkün olmayan ve eksik primini sadece isteğe bağlı ödeyerek tamamlamak isteyenler için emeklilik planı farklılaşır:
-Kadınlar: 56 yaşında, 5400 günle Bağkur’dan emekli olabilir.
-Erkekler: 58 yaşında, 5400 günle Bağkur’dan emekli olabilir.
SSK mı, Bağkur mu? Son 2520 gün kuralı
Emeklilik hesabında son 2520 gün kuralı büyük önem taşır.
-Eğer bu sürede en az 1261 gün SSK’lı çalışması varsa, emeklilik SSK üzerinden gerçekleşir.
-Ancak böyle bir imkân yoksa isteğe bağlı primler Bağkur’a yazılacağı için kişi Bağkur şartlarına tabi olur.
Bu fark, emeklilik yaşını ve prim gün şartlarını doğrudan etkiliyor. Örneğin:
-SSK’da: Kadın 58, erkek 60 yaşında, 3600 günle emekli olabilir.
-Bağkur’da: Kadın 56, erkek 58 yaşında, 5400 günle emeklilik mümkündür.
Ayrıca Bağkur’da tam emeklilik için 7200 (kadın) ve 9000 (erkek) gün şartı vardır. Bu gün sayısını tamamlayamayanlar için 5400 günle kısmi emeklilik yolu öne çıkar.
Bakan Işıkhan’ın açıklaması: Bağkur’da 9000 gün şartı düşecek mi?
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan, yaptığı son açıklamada Bağkur’lular için önemli bir düzenlemeye işaret etti. Bakan, 2028 yılına kadar en geç yapılacak bir düzenleme ile Bağkur’da emeklilik için aranan 9000 gün şartının 7200 güne düşürüleceğini söyledi.
Bu açıklama, tüm Bağkurlu’ları ilgilendiren köklü bir değişiklik mi olacak, yoksa yalnızca küçük esnafı kapsayan sınırlı bir düzenleme mi getirilecek henüz netlik kazanmadı. Aynı şekilde, düzenlemenin hangi sigortalı grupları kapsayacağı da merak konusu:
-8 Eylül 1999 öncesi sigortalılar mı yararlanacak?
-9 Eylül 1999 sonrası sigortalılar için mi geçerli olacak?
-Kadınlarda 7200 gün şartı 5400 güne mi düşürülecek?
Bu soruların yanıtları ilerleyen günlerde yapılacak açıklamalarla netleşecek. Ancak şimdiden görünen şu ki, milyonlarca Bağkurlunun emeklilik planını doğrudan etkileyecek bir adım yolda.
İsteğe bağlı sigorta maliyeti
İsteğe bağlı sigorta primleri, brüt asgari ücretin %32’si üzerinden hesaplanıyor. 2025 itibarıyla aylık ödeme tutarı yaklaşık 8.321,76 TL’dir. Çalışmayan kişiler, bu ödemelerle eksik günlerini tamamlayabilir. Ancak ödeme stratejisinin emeklilik statüsünü (SSK ya da Bağkur) değiştireceği unutulmamalıdır.
Borçlanma haklarıyla fark yaratmak
Kadın sigortalıların bazı haklar sayesinde prim gün sayılarını hızla artırmaları mümkündür:
-Doğum borçlanması (en fazla 3 doğum için 2160 gün),
-Yurt dışı borçlanması (3201 sayılı yasa),
-Usta öğreticilik, doktora, askerlik gibi süreler (5510 sayılı Kanun’un 41. maddesi).
Bu imkânlar sayesinde prim günlerini birkaç yıl içinde doldurup, yaştan önce emeklilik hakkına kavuşmak mümkün olabilir.
Sonuç: EYT herkes için eşit bir çözüm değil
EYT düzenlemesi, sigorta giriş tarihi eski olan yüzbinlerce kişiye erken emeklilik kapısı açsa da, prim gün sayısı eksik olan sigortalılar için fiilen bir avantaj sağlamıyor. Özellikle kadın sigortalılar, doğum ve iş gücüne ara verme nedenleriyle prim günlerini tamamlamakta daha fazla zorluk yaşıyor.
Öte yandan, Bağkur’da 9000 gün şartının 7200 güne indirilmesine yönelik çalışma, tabloyu kökten değiştirme potansiyeli taşıyor. Bu nedenle, sigortalıların emeklilik planlarını yaparken yalnızca mevcut düzenlemeleri değil, aynı zamanda önümüzdeki dönemde açıklanacak yeni düzenlemeleri de göz önünde bulundurması gerekiyor.
Özgür Erdursun-Dünya
