<p style="text-align: justify;"><strong>1- Giriş</strong></p> <p style="text-align: justify;">7440 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi TBMM Genel Kurulunun 9 Mart 2023 tarihli oturumunda kabul edilerek yasalaştı. 12 Mart 2023 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 7440 sayılı Kanun’un 6 maddesinin 3. fıkrası hükmü ile kurumlar vergisi mükelleflerine fiktif kasa ve <strong>ortaklar cari </strong>hesaplarını düzeltme ve bu suretle mükelleflere kayıtlarını fiili duruma uygun hale getirme olanağı verilmiştir. </p> <p style="text-align: justify;">Bilanço esasına göre defter tutan kurumlar vergisi mükellefleri, 31/12/2022 tarihi itibarıyla düzenlenen bilançolarında görülmekle birlikte işletmelerinde bulunmayan kasa mevcutları ve işletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla ortaklarından alacaklı bulunduğu tutarlar ile ortaklara borçlu bulunduğu tutarlar arasındaki net alacak tutarları ile bunlarla ilgili diğer hesaplarda yer alan işlemlerini 31 Mayıs 2023 tarihine kadar vergi dairelerine beyan etmek suretiyle kayıtlarını düzeltebileceklerdir. Yasa hükmünden, sadece bilanço esasına göre defter tutan kurumlar vergisi mükellefleri faydalanabilmektedir. Bilanço esasına göre defter tutan gelir vergisi mükellefleri ise bu uygulamanın dışında tutulmuştur.</p> <p style="text-align: justify;"><strong>2- Bilanço Düzenleme, Kasa Mevcudu ve Ortaklardan Alacakların Beyanı</strong></p> <p style="text-align: justify;">Kurumlar vergisi mükellefleri, 31/12/2022 tarihi itibarıyla düzenlenen bilançolarında görülmekle birlikte işletmelerinde bulunmayan;</p> <p style="text-align: justify;">-Kasa mevcutlarını,</p> <p style="text-align: justify;">-İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) ortaklarından alacaklı bulunduğu tutarlar ile ortaklara borçlu bulunduğu tutarlar arasındaki net alacak tutarlarını,</p> <p style="text-align: justify;">-Bunlarla ilgili diğer hesaplarda yer alan işlemlerini 31 Mayıs 2023 tarihine (bu tarih dâhil) kadar vergi dairelerine beyan etmek suretiyle kayıtlarını düzeltebileceklerdir.</p> <p style="text-align: justify;">Düzeltme uygulamasında, kasa mevcutları ile ortaklardan net alacak tutarlarıyla ilgili olmakla beraber başka hesaplarda takip edilen tutarların da dikkate alınması mümkündür. İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) ortaklarından alacaklı bulunduğu tutarlar ile ortaklara borçlu bulunduğu tutarlar arasındaki net alacak tutarlarının belirlenmesinde, başka hesaplarda takip edilen tutarlar da dikkate alınarak tek düzen hesap planında yer alan "131. Ortaklardan Alacaklar" ve "231. Ortaklardan Alacaklar" toplamından "331. Ortaklara Borçlar" ve "431. Ortaklara Borçlar" toplamının çıkarılması sonucunda kalan net tutar esas alınacaktır.</p> <p style="text-align: justify;"><strong>3- Esas Alınacak Bilanço</strong></p> <p style="text-align: justify;">Kanunun 6 ncı maddesinin üçüncü fıkrası kapsamında beyanda bulunacak mükelleflerin, 31/12/2022 tarihli bilançolarını dikkate almaları gerekmektedir. Özel hesap dönemi kullanan mükellefler ise 2022 yılı içerisinde sona eren hesap dönemlerine ilişkin olarak düzenleyecekleri bilançolarını esas alacaklardır.</p> <p style="text-align: justify;"><strong>4- Ödenen Vergilerin Kurumlar Vergisi Matrahının Tespiti Karşısındaki Durumu</strong></p> <p style="text-align: justify;">7440 sayılı Kanunun 6/3. Maddesi kapsamında beyan edilen tutarlar ile ödenen vergiler, kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak kabul edilmeyecektir. Ayrıca Kurumlar vergisi mükelleflerince düzenleme kapsamında yapılan beyanla ilgili olarak, söz konusu tutarların ortaklara dağıtılıp dağıtılmadığına bakılmaksızın kâr dağıtımına bağlı vergi tevkifatına yönelik ilave bir tarhiyat yapılmayacaktır.</p> <p style="text-align: justify;"><strong>5- Örnek Uygulamalar ve Muhasebe Kayıtları</strong></p> <p style="text-align: justify;">Bilançolarında görülmekle birlikte işletmelerinde bulunmayan kasa mevcutları ve ortaklardan alacaklar tutarları ile bunlarla ilgili diğer hesaplarda yer alan işlemlerini düzeltmek için beyanda bulunan mükellefler, beyan edilen tutarlar üzerinden <strong>%3 oranında vergi hesaplayacak</strong> ve hesaplanan vergiyi beyanname verme süresi içinde ödeyeceklerdir. Bu süre içerisinde ödenmeyen bu vergiler 6183 sayılı Kanun hükümlerine göre gecikme zammıyla birlikte takip edilecektir. Söz konusu tutarların beyanı üzerine, defter kayıtlarının düzeltilmesi gerekeceği tabiidir.</p> <p style="text-align: justify;"><strong>Örnek 1:</strong> (A) A.Ş.’nin 31/12/2022 tarihi itibarıyla düzenlenen bilançosunda kasa hesabında 1.200.000 TL görülmekle birlikte fiilen kasada bulunmayan tutar 1.160.000 TL’dir. Şirketin dönem içindeki faaliyetleri sonucunda, beyan tarihi olan 27/4/2023 tarihi itibarıyla kasa hesabının mevcudu 1.600.000 TL olarak görülmektedir. Anılan mükellef, her ne kadar beyan tarihi itibarıyla kasa mevcudu 1.600.000 TL olsa da, 31/12/2022 tarihli bilançosunu baz almak suretiyle bu tarih itibarıyla var olan kasa mevcudu içinde fiilen kasada bulunmayan tutarları esas alacak, bu tutarın 1.160.000 TL olması nedeniyle, bu tutarı beyan edecek ve beyan edilen tutar üzerinden hesaplanan vergiyi beyanname verme süresi sonuna (31/5/2023 tarihine) kadar ödeyecektir.</p> <p style="text-align: justify;">Bu çerçevede;</p> <p style="text-align: justify;">Beyan tutarı : ............................................................ 1.160.000 TL</p> <p style="text-align: justify;">Hesaplanan vergi: (1.160.000 x %3=) ......................... 34.800 TL</p> <p style="text-align: justify;">Beyanla ilgili muhasebe kayıtları da aşağıdaki şekilde olacaktır.</p> <p style="text-align: justify;">- Bilançoda görülmekle birlikte işletmede bulunmayan kasa mevcudunun, kasa hesabından düşülmesi:</p> <p style="text-align: justify;">______________________27/4/2023__________________________</p> <p style="text-align: justify;">689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİD. VE ZAR. 1.160.000 TL</p> <p style="text-align: justify;">689.01 7440 sayılı Kanun 6/3 md.) (Kanunen Kabul Edilmeyen Gider)</p> <p style="text-align: justify;"> 100 KASA 1.160.000 TL</p> <p style="text-align: justify;">______________________________ / _______________________________ </p> <p style="text-align: justify;">-Verginin hesaplanması:</p> <p style="text-align: justify;">__________________________ 27/4/2023 __________________________</p> <p style="text-align: justify;">689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİD. VE ZAR. 34.800 TL</p> <p style="text-align: justify;">(7440 sayılı Kanun 6/3 md.) (KKEG)</p> <p style="text-align: justify;"> 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 34.800 TL<br /> _____________________________ / ________________________________ -</p> <p style="text-align: justify;">Bilançoda görülmekle birlikte işletmede bulunmayan kasa mevcudundan kaynaklanan giderlerin nazım hesaplara (kanunen kabul edilmeyen gider olarak) kaydı: ___________________________ 27/4/2023 __________________________</p> <p style="text-align: justify;">950 KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDERLER 1.194.800 TL</p> <p style="text-align: justify;"> 951 KANUNEN KABUL EDİLMEYEN 1.194.800 TL</p> <p style="text-align: justify;"> GİDERLER ALACAKLI HESABI</p> <p style="text-align: justify;">_____________________________ / ________________________________</p> <p style="text-align: justify;"><strong>Örnek 2:</strong> (K) A.Ş.’nin, 31/12/2022 tarihi itibarıyla düzenlediği bilançosunda kasa hesabında 1.600.000 TL görülmekte olup dönem içindeki faaliyetleri sonucunda, beyan tarihi olan 20/3/2023 tarihi itibarıyla kasa mevcudu 880.000 TL’dir. Anılan mükellef, her ne kadar, 31/12/2022 tarihli bilançosunu baz almak suretiyle bu tarih itibarıyla var olan kasa mevcudu 1.600.000 TL olsa da beyan tarihi itibarıyla kasa mevcudu 880.000 TL olduğundan, fiilen kasada bulunmayan kısım esas alınmak suretiyle en fazla bu tutar (880.000 TL) kadar beyanda bulunabilecektir. Bu tutarın 800.000 TL'lik kısmının kasada fiilen bulunmadığı varsayıldığında beyan edilecek tutar ve üzerinden hesaplanacak vergi aşağıdaki gibi olacaktır.</p> <p style="text-align: justify;">Beyan tutarı : ................................................. 800.000 TL</p> <p style="text-align: justify;">Hesaplanan vergi : (800.000 x %3=) ............... 24.000 TL</p> <p style="text-align: justify;">Beyanla ilgili muhasebe kayıtları da aşağıdaki şekilde olacaktır.</p> <p style="text-align: justify;">- Bilançoda görülmekle birlikte işletmede bulunmayan kasa mevcudunun, kasa hesabından düşülmesi: ___________________________20/3/2023__________________________</p> <p style="text-align: justify;">689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİD. VE ZAR. 800.000 TL</p> <p style="text-align: justify;">(7440 sayılı Kanun 6/3 md.) (KKEG)</p> <p style="text-align: justify;"> 100 KASA 800.000 TL</p> <p style="text-align: justify;">_____________________________ / ________________________________</p> <p style="text-align: justify;">-Verginin hesaplanması:<br /> ___________________________20/3/2023__________________________</p> <p style="text-align: justify;">689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİD. VE ZAR. 24.000 TL</p> <p style="text-align: justify;">(7440 sayılı Kanun 6/3 md.) (KKEG)</p> <p style="text-align: justify;"> 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 24.000 TL<br /> _____________________________ / ________________________________</p> <p style="text-align: justify;">- Bilançoda görülmekle birlikte işletmede bulunmayan kasa mevcudundan kaynaklanan giderlerin nazım hesaplara (kanunen kabul edilmeyen gider olarak) kaydı:</p> <p style="text-align: justify;"> ___________________________ 20/3/2023__________________________</p> <p style="text-align: justify;">950 KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDERLER 824.000 TL</p> <p style="text-align: justify;"> 951 KANUNEN KABUL EDİLMEYEN 824.000 TL<br /> GİDERLER ALACAKLI HESABI</p> <p style="text-align: justify;">_____________________________ / ________________________________</p> <p style="text-align: justify;"><strong>Örnek 3:</strong> (C) A.Ş.’nin, 31/12/2022 tarihli bilançosunda ortaklardan alacak ve ortaklara borç tutarları, bilanço hesapları itibarıyla aşağıdaki gibi olup, beyan tarihi olan 20/4/2023 tarihi itibarıyla bu tutarların değişmediği varsayılmıştır. Ayrıca, mükellef kurumun ortaklardan alacaklar hesabında izlenmesi gerekirken “136. Diğer Çeşitli Alacaklar” hesabında izlediği 400.000 TL bulunmaktadır.</p> <p style="text-align: justify;">- 136. Diğer Çeşitli Alacaklar hesabı......................... 400.000 TL</p> <p style="text-align: justify;">- 131. Ortaklardan Alacaklar hesabı........................... 800.000 TL</p> <p style="text-align: justify;">- 231. Ortaklardan Alacaklar hesabı........................... 600.000 TL</p> <p style="text-align: justify;">- 331. Ortaklara Borçlar hesabı................................. (680.000)TL</p> <p style="text-align: justify;">- 431. Ortaklara Borçlar hesabı................................. (480.000)TL</p> <p style="text-align: justify;">Bu çerçevede;</p> <p style="text-align: justify;">Beyan tutarı :……… [400.000+(800.000+600.000)-(680.000+480.000) =] 640.000 TL Hesaplanan vergi: .............................................................(640.000 x %3=) 19.200 TL olacaktır.</p> <p style="text-align: justify;">Anılan mükellef, söz konusu tutarı beyan etmesi hâlinde beyan edilen bu tutar üzerinden hesaplanan vergiyi beyanname verme süresinde ödeyecektir. Beyanla ilgili muhasebe kayıtları aşağıdaki şekilde olacaktır.</p> <p style="text-align: justify;">-Bilançoda görülmekle birlikte işletmede bulunmayan ortaklardan alacakların düşülmesi:</p> <p style="text-align: justify;">___________________________ 20/4/2023 __________________________</p> <p style="text-align: justify;">689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİD. VE ZAR. 640.000 TL</p> <p style="text-align: justify;">(7440 sayılı Kanun 6/3 md.) (KKEG)</p> <p style="text-align: justify;"> 136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR 400.000 TL</p> <p style="text-align: justify;"> 131 ORTAKLARDAN ALACAKLAR 120.000 TL</p> <p style="text-align: justify;"> 231 ORTAKLARDAN ALACAKLAR 120.000 TL<br /> ____________________________ / ________________________________</p> <p style="text-align: justify;">- Verginin hesaplanması:</p> <p style="text-align: justify;"> ___________________________ 20/4/2023 __________________________</p> <p style="text-align: justify;">689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİD. VE ZAR. 19.200 TL</p> <p style="text-align: justify;">(7440 sayılı Kanun 6/3 md.) (Kanunen Kabul Edilmeyen Gider)</p> <p style="text-align: justify;"> 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 19.200 TL<br /> _____________________________ / ________________________________</p> <p style="text-align: justify;">-Bilançoda görülmekle birlikte işletmede bulunmayan ortaklardan alacaklardan kaynaklanan giderlerin nazım hesaplara (kanunen kabul edilmeyen gider olarak) kaydı:</p> <p style="text-align: justify;"> ___________________________ 20/4/2023 __________________________</p> <p style="text-align: justify;">950 KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDERLER 659.200 TL</p> <p style="text-align: justify;"> 951 KANUNEN KABUL EDİLMEYEN 659.200 TL<br /> GİDERLER ALACAKLI HESABI</p> <p style="text-align: justify;"> _____________________________ / ________________________________</p> <p style="text-align: justify;">Bu madde kapsamında beyan edilen kasa mevcutları ve ortaklardan net alacak tutarları ile bunlarla ilgili diğer hesaplarda yer alan işlemlerin, dileyen mükelleflerce “689. Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar” hesabı yerine bilançonun aktifinde herhangi geçici bir hesapta izlenmesi mümkündür. Söz konusu geçici hesapta izlenen tutarın herhangi bir şekilde kurum kazancının tespitinde gider olarak dikkate alınamayacağı tabiidir.</p> <p style="text-align: justify;"><strong>Örnek 4:</strong> (Y) Limited Şirketinin, 31/12/2022 tarihli bilançosunda ortaklardan alacak ve ortaklara borç tutarları bilanço hesapları itibarıyla aşağıdaki gibidir.</p> <p style="text-align: justify;">- 231. Ortaklardan Alacaklar hesabı ........................................ 1.600.000 TL</p> <p style="text-align: justify;">- 431. Ortaklara Borçlar hesabı ............................................... (640.000) TL</p> <p style="text-align: justify;">Beyan tarihi itibarıyla ise ortaklardan alacak ve ortaklara borç tutarları şu şekildedir.</p> <p style="text-align: justify;">- 131. Ortaklardan Alacaklar hesabı......................................... 400.000 TL</p> <p style="text-align: justify;">- 231. Ortaklardan Alacaklar hesabı ........................................ 1.440.000 TL</p> <p style="text-align: justify;">- 331. Ortaklara Borçlar hesabı ............................................... (800.000) TL</p> <p style="text-align: justify;">Bu çerçevede, beyan tarihi itibarıyla ortaklardan (net) alacak tutarı; [(400.000 + 1.440.000) - (800.000)=] 1.040.000 TL olsa da 31/12/2022 tarihi itibarıyla ortaklardan (net) alacak tutarı; (1.600.000 - 640.000=) 960.000 TL’dir. Buna göre;</p> <p style="text-align: justify;">Beyan tutarı :................................. (1.600.000 - 640.000=) 960.000 TL</p> <p style="text-align: justify;">Hesaplanan vergi:...................................... (960.000 x %3=) 28.800 TL olacaktır.</p> <p style="text-align: justify;">Anılan mükellef, söz konusu tutarı beyan etmesi hâlinde beyan edilen tutar üzerinden hesaplanan vergiyi beyanname verme süresinde ödeyecektir. Öte yandan, (Y) Limited Şirketinin 31/12/2022 tarihli bilançosundaki "231. Ortaklardan Alacaklar" hesabında görülen tutarın 400.000 TL’lik kısmı dönemsellik ilkesi uyarınca "131. Ortaklardan Alacaklar" hesabına aktarılmıştır. Mükellef, bu beyanıyla ilgili muhasebe kayıtlarını yaparken düzeltmeden kaynaklanan işlemler nedeniyle “689. Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar” hesabı yerine bilançonun aktifinde bir geçici hesap oluşturma tercihinde bulunmuştur.</p> <p style="text-align: justify;">-Bilançoda görülmekle birlikte işletmede bulunmayan ortaklardan alacakların düşülmesi:</p> <p style="text-align: justify;">_____________________________ / _____________________________</p> <p style="text-align: justify;">296 GEÇİCİ HESAP 960.000 TL</p> <p style="text-align: justify;">(7440 sayılı Kanun 6/3 md. uyarınca düzeltme hesabı)</p> <p style="text-align: justify;"> 131 ORTAKLARDAN ALACAKLAR 400.000 TL</p> <p style="text-align: justify;"> 231 ORTAKLARDAN ALACAKLAR 560.000 TL<br /> _____________________________ / ________________________________</p> <p style="text-align: justify;">-Verginin hesaplanması:</p> <p style="text-align: justify;">_____________________________ / ________________________________</p> <p style="text-align: justify;">689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİD. VE ZAR. 28.800 TL</p> <p style="text-align: justify;">(7440 sayılı Kanun 6/3 md.) (Kanunen Kabul Edilmeyen Gider)</p> <p style="text-align: justify;"> 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 28.800 TL<br /> _____________________________ / ________________________________</p> <p style="text-align: justify;">-Bilançoda görülmekle birlikte işletmede bulunmayan ortaklardan alacaklardan kaynaklanan giderlerin nazım hesaplara (kanunen kabul edilmeyen gider olarak) kaydı:</p> <p style="text-align: justify;">_____________________________ / ________________________________</p> <p style="text-align: justify;">950 KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDERLER 28.800 TL</p> <p style="text-align: justify;"> 951 KANUNEN KABUL EDİLMEYEN 28.800 TL</p> <p style="text-align: justify;"> GİDERLER ALACAKLI HESABI</p> <p style="text-align: justify;">_____________________________ / ________________________________</p> <p style="text-align: justify;">Mükelleflerce kâr dağıtımı yapılması hâlinde, ticari bilanço açısından dağıtılabilir ticari kar tutarı, 7440 sayılı Kanunun 6 ncı maddesinin üçüncü fıkrası kapsamında beyan edilen ve "689. Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar" hesabı altında muhasebeleştirilen tutarlar dikkate alınmaksızın tespit olunacaktır.</p> <p style="text-align: justify;"><em>Kaynakça :</em></p> <ol> <li style="text-align: justify;"><em>7440 Sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, Resmi Gazete, 12/03/2023</em></li> <li style="text-align: justify;"><em>Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına Dair 7440 Sayılı Kanun Genel Tebliği, </em><em>Resmi Gazete, 25/03/2023</em></li> </ol> <p style="text-align: justify;">27.03.2023</p> <p style="text-align: justify;"><strong>Mustafa Arığ</strong><br /> Vergi Uzmanı</p>