İş kazalarına karşı işçiye kaza sigortası yaptıran işveren tazminat borcundan kurtulabilir mi?

Teknolojinin hızla gelişmesi ile birlikte tehlike arz eden işletmelerin sayısı da hızla artırmaya başlamıştır. Tehlike arz eden işletme sahipleri ve varsa işletenleri işletme faaliyetlerinden doğan zararların karşılanması konusunda büyük ekonomik risk altında kalmakta ve risklerini minimize etmek amacıyla işveren sorumluluk sigortası yaptırma ihtiyacı duymaktadırlar. Çünkü teknik yenilik ve ekonomik faaliyetlerin gelişmesi işletme sahiplerini veya işletenleri ciddi anlamda tazminat ödeme yükü ile karşı karşıya getirmektedir.

Türk Hukukunda tehlike sorumluluğu 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu m.71’de düzenlenmiş ve önemli ölçüde tehlike arz eden işletme sahiplerini ve varsa işletenleri faaliyetlerinden doğan zararların karşılanması konusunda kusursuz olarak müteselsilen sorumlu tutmuştur. Bu nedenle işletme sahipleri ağır tazminat yüklerinden korunmak için belli bir pirim karşılığında işveren sorumluluk sigortası yaptırarak tazminat yükünü sigorta şirketlerine yıkmayı amaçlamaktadır [1] . Başka bir deyişle, sorumluluk sigortasında sigorta ettiren, malvarlığında meydana gelmesi muhtemel bir eksilmeye karşı kendisini güvence altına alır.

Kaza sigortası, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu m.1507’de düzenlenmiştir. Madde hükmüne göre, “Kaza sigortası, belli bir prim karşılığında, sigortalının uğrayacağı kaza sonucu ölüm, geçici veya sürekli engellilik ya da iş göremezlik hâlleri için sigorta teminatı sağlar. Ölüm, ani olarak veya kaza tarihinden itibaren en çok bir yıl içinde gerçekleşmiş ise sigorta bedeli sigorta ettirene yahut onun tarafından belirlenmiş kişiye; geçici ve sürekli engellilik veya iş göremezlik hâllerinde ise sigortalıya ödenir”.

6102 sayılı Kanun m.1473’e göre ise, “Sigortacı sorumluluk sigortası ile, sözleşmede aksine hüküm yoksa, sigortalının sözleşmede öngörülen ve zarar daha sonra doğsa bile, sigorta süresi içinde gerçekleşen bir olaydan kaynaklanan sorumluluğu nedeniyle zarar görene, sigorta sözleşmesinde öngörülen miktara kadar tazminat öder.

Sigorta, sigortalının işletmesi ile ilgili sorumluluğu için yaptırılmışsa, sözleşmede aksine hüküm yoksa bu sigorta, sigortalının temsilcisi ile işletmenin veya işletmenin bir kısmının yönetiminde, denetiminde ve işletmede çalıştırılan kişilerin sorumluluğunu da karşılar. Bu durumda sigorta bu kişilerin lehine yapılmış sayılır”.

6098 sayılı Kanun m.130’a göre de, “Başkasını çalıştıran kişi, çalıştırdığı kişiye karşı hukuki sorumluluğunu güvence altına almak üzere sigorta yaptırmışsa, sigortadan doğan haklar doğrudan doğruya çalışana ait olur. Ancak, çalışana ödenecek sigorta tazminatı, genel hükümlere göre ödenecek tazminattan indirilir. Diğer hukuki sorumluluk sigortalarına ilişkin kanun hükümleri saklıdır.”

İş kazasına uğrayan işçi kazaya karşı özel sigorta şirketine kendisi kaza sigortası yaptırmış ise, sigorta şirketinden alacağı yardım işçinin ya da geride kalanların tüm zararlarını karşılasa bile ayrıca kazadan sorumlu olan işverene karşı tazminat davası açmalarına engel olmayacağı gibi dava sonucunda sigorta şirketi tarafından ödenen bedeller işveren aleyhine hükmedilen tazminattan da mahsup edilmez [2] .

Ancak, iş kazası veya meslek hastalığına karşı işveren, işçisini özel sigorta şirketlerine işveren sorumluluk (kaza) sigortası yaptırmışsa, bu durumda kaza sonucu zarar gören işçi ya da ölmesi halinde yakınlarına sigorta şirketi tarafından ödenen bedeller işverence ödenecek tazminattan mahsup edilmelidir [3] .

Sorumluluk sigortaları kendi içinde ise zorunlu ve ihtiyari olmak üzere ikiye ayrılır. Sorumluluk sigortasının zorunlu olarak işverenlerce yaptırılması hususu, 6 Şubat 2015 tarihli ve 2015/72249 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile düzenlenmiştir. Kararda, yeraltı ve yer üstü kömür madenleri ile kömürden gayri yeraltı madenciliği faaliyetinde bulunan işyerinde çalışanlara ferdi kaza sigortası yaptırılması zorunlu hale getirilmiştir. Bu kapsamda, maden işçilerine yaptırılan ferdi kaza sigortası ile ödenen bedeller işverence ödenecek tazminat miktarından mahsup edilebilecektir. Aynı şekilde iş kazası ve meslek hastalıklarına karşı işveren sorumluluk (kaza) sigortası yaptırılması, kazadan kusuru oranında sorumlu olan işverene karşı açılacak tazminat davasına engel teşkil etmez, işvereni tazminat sorumluluğundan kurtarmaz ancak, sigorta şirketinin ödeyeceği bedel işverenin ödeyeceği tazminattan mahsup edilir.

Nitekim Yargıtay’da aynı görüştedir. “Kaza halinde sorumluluk riskine maruz kalanlar, yasal sınırlar içinde anlaşarak bir sigorta poliçesi oluşturabilir. Daha açık bir anlatımla adam çalıştıran sorumluluk riskini sigorta ettirebilir. Bu nedenle çifte ödemeye neden olunmaması amacıyla sigortacının kazalı işçiye ödemiş olduğu sigorta bedeli tazminattan indirilecektir [4] .

Sonuç olarak, iş kazası ve meslek hastalıklarına karşı işverence sorumluluk (kaza) sigortası yaptırılması, kazadan kusuru oranında sorumlu olan işverene karşı açılacak tazminat davasına engel teşkil etmez ve işvereni tazminat sorumluluğundan kurtarmaz. Ancak, sigorta şirketinin ödeyeceği bedel işverenin ödeyeceği tazminattan mahsup edilir. Şayet iş kazasına uğrayan işçi kazaya karşı özel sigorta şirketine kendisi kaza sigortası yaptırmışsa, işçinin sigorta şirketinden alacağı yardım tüm zararlarını karşılasa bile kazadan sorumlu olan işverene karşı tazminat davası açmasına engel oluşturmayacağı gibi dava sonucunda sigorta şirketi tarafından ödenen bedeller işveren aleyhine hükmedilen tazminattan da mahsup edilmez [5] .

[1] SARIHAN, Banu Bilge, Türk Borçlar Kanunu’nda Genel Bir Kural Olarak Tehlike Sorumluluğu, Prof. Dr. Ali Rıza OKUR’a Armağan, MÜHFHA Dergisi, C:20, S.1, İstanbul 2014, s.1191.

[2] AYDINLI, İbrahim, İş Sağlığı ve Güvenliğinden Doğan Hukuki ve Cezai Sorumluluk, Ankara 2015, s.340.

[3] AYDINLI, s.340.

[4] Y21HD.3/5/2007 T., E.2006/18008, K.2006/7460 Legalbank

[5] İNCİROĞLU, Lütfi, İş Sağlığı ve Güvenliği’nde Çalışan ve İşvereninin Hukuki ve Cezai Sorumluluğu, 3. Baskı, Ankara 2021, s.343.

Yazar Lütfi İNCİROĞLU

İş kazalarına karşı işçiye kaza sigortası yaptıran işveren tazminat borcundan kurtulabilir mi?

Emniyet kemeri olmayan işçi tazminatsız atılır

İşçinin kendi kusurlu hareketi sonucu ölmesi halinde, mirasçıları kıdem tazminatı talep edebilir mi?

Kredi Kartı veya Banka Kartıyla Prim Ödeme Süresinin Uzatılması Hakkında Basın Duyurusu

Aile Hekimlerinin İzin İsyanı

Fazla çalışmanın ispatına ilişkin temel ilkeler

İşveren imkânıyla yan iş mümkün mü?

Performans düşüklüğü fesih nedeni mi?

Patron bahşişi personele dağıtmak zorunda

Eşine şiddet uygulayana dul aylığı bağlanmaz

İşverenin hukuka aykırı emrini yerine getiren işçinin sorumluluğu var mıdır?