Reeskont İşlemi: İşletmelerin bilançolarında yer alan senede bağlı alacakların ve borçların değerleme gününün kıymetine indirgenmesine denir.
Reeskont, kısaca tekrar kırdırma anlamına gelir. Yani, herhangi bir bankanın elinde bulunan ve daha ödeme zamanı gelmemiş olan senetleri bankanın kendi belirlediği belli başlı şartlar karşılığında merkez bankasına kırdırarak paraya çevirmesi denebilir.
Vergi Usul Kanunu’nun 281 ve 285’inci maddelerine göre senetli alacaklar ve borçlar değerleme gününün kıymetine indirgenebilir. Vergi mevzuatı uyarınca senetlerin saymaca değerleri ve net bugünkü değerleri arasındaki fark REESKONT tutarı olarak adlandırılmaktadır. Senette faiz nispeti açıklanmış ise REESKONT işlemlerinde bu nispet kullanılır. Senette faiz nispeti açıklanmamışsa T.C. Merkez Bankası’nın resmi ıskonto haddi uygulanır. Ticari faaliyetlerden kaynaklanmayan alacak ve borç senetleri ile hatır senetleri için REESKONT hesaplanamaz. Şayet senetsiz alacak ve borçlar için REESKONT hesaplanmış ise vergi mevzuatı uyarınca bu tutarların kanunen kabul edilmeyen gider olarak matraha ilave edilmesi gerekir.
Bu Durum karşısında Reeskont işleminden amaç: Senede bağlı alacak ve borcun değerleme günü itibariyle net değerinin saptanması ve dönem kar ve zararının hesaplanmasında, tespit edilen net değerin dikkate alınmasını sağlamaktır.
Cari dönem REESKONT hesapları izleyen dönemde kapatılır.
647. REESKONT FAİZ GELİRLERİ
Reeskont faiz gelirlerinin izlendiği hesaptır. İşletmenin senetli borçlarının dönem sonu itibariyle yapılan reeskont işlem faiz geliri ile; alacak senetleri reeskontunun, izleyen dönem başında iptalinden ortaya çıkan faiz gelirleri bu hesaba alacak yazılır.
İşletmenin senetli borçları ve vadeli çeklerinin dönem sonunda yapılan reeskont işlem faiz gelirleri ile Alacak senetlerinin reeskontunun izleyen dönem başında iptal edilmesinden meydana çıkan faiz gelirleri bu hesaba alacak kaydedilir.
31.12.2022 tarihi itibariyle yapılacak kayıtlar:
Alacak senetlerine ait hesaplanan reeskontun muhasebeleştirilmesi.
31.12.2022
657 REESKONT FAİZ GİDERLERİ
122 ALACAK SENETLERİ REESKONTU
Alacak senetlerinin reeskont kaydı
/
§ Borç senetlerine ait hesaplanan reeskontun muhasebeleştirilmesi.
31.12.2022
322 BORÇ SENETLERİ REESKONTU
647 REESKONT FAİZ GELİRLERİ
Borç senetlerinin reeskont kaydı
/
01.01.2023 tarihi itibariyle yapılacak kayıtlar:
§ Alacak senetlerine ait hesaplanan reeskontun iptali.
01.01.2023
122 ALACAK SENETLERİ REESKONTU
647 REESKONT FAİZ GELİRLERİ
Önceki dönemde hesaplanan reeskont tutarının iptali
/
§ Borç senetlerine ait hesaplanan reeskontun iptali.
01.01.2023
657 REESKONT FAİZ GİDERLERİ
322 BORÇ SENETLERİ REESKONTU
Önceki dönemde hesaplanan reeskont tutarının iptali
……………………………………………………../………………………………………
647 REESKONT FAİZ GELİRLERİ
647.01 Borç Senetleri Reeskont Faiz Gelirleri
647.02 Verilen Vadeli Çekler Reeskont Faiz Gelirleri
647.03 Alacak Senetlerinin Faiz Gelirleri
322 Borç Senetleri Reeskontu Hesabı
337 Diğer Borç Senetleri Reeskontu Hesabı
422 Borç Senetleri Reeskontu Hesabı
437 Diğer Borç Senetleri Reeskontu Hesabı
Bu hesabın işleyişine örnek:
01.10.2022 tarihinde firmanın vermiş olduğu, 20.000,00 lira tutarında borç senedi 30.04.2023 günü ödenecektir.
Bu örneğin çözümüne başlamadan önce şu bilgiye sahip olmamız gerekmektedir.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca çıkarılan Reeskont İşlemlerinde Uygulanacak Iskonto Faiz Oranlarına İlişkin Tebliğ, 31.12.2022 tarihli ve 32060 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yayımı tarihi itibariyle yürürlüğe girdiği belirtilmiştir. Tebliğ ile 31 Aralık 2022 tarihinden geçerli olmak üzere vadesine en çok 3 ay kalan senetler karşılığında yapılacak REESKONT işlemlerinde uygulanacak kırdırma faiz oranı yıllık yüzde 9,75; avans işlemlerinde uygulanacak faiz oranı ise yıllık yüzde 10,75 olarak tespit edilmiştir
Örnek : (X) İşletmesi 31.12.2022 tarihinde saymaca değeri 100.000, 00TL,Vadesi 15.03.2023 olan bir borç senedi için reeskont hesaplaması aşağıdaki gibidir.
F= 100.000 x 9,75 x 74/36.000+(9,75x74)= 1.669,56 TL
Buna göre faiz (reeskont tutarı) 1.669,56 TL olarak hesaplanmaktadır. Senedin net bugünkü değeri (değerleme günü olan 31.12.2022’deki değeri) 100.000,00 (–)1.669,56= 98.330,44 TL’dir. 1.669,56 TL faiz, gelir tablosuna “reeskont faiz gelirleri ”olarak yansıtılacaktır.
100.000 TL borç senetleri ile 1.669,56 TL borç senetleri reeskontu 31.12.2022 bilançosunda yerini alacaktır.
Gerekli muhasebe işlemleri
–––––––––––– 31.12.2022 ––––––––––––
322 BORÇ SENETLERİ REESKONTU 1.669,56
647 REESKONT FAİZ GELİRLERİ 1.669,56
–––––––––––– 31.12.20xx ––––––––––––
647 REESKONT FAİZ GELİRLERİ 1.669,56
690 DÖNEM KAR ZARARI 1.669,56
–––––––––––– /––––––––––––
–––––––––––– ––––––––––––
YENİ YIL
––––––––––––01.01.2023 ––––––––––––
657 REESKONT FAİZ GİDERLERİ 1.669,56
322 BORÇ SENETLERİ REESKONTU 1.669,56
…………………………………../……………………………………………………..
657- REESKONT FAİZ GİDERLERİ (-) :
İşletmenin senetli alacaklarının dönem sonu itibariyle yapılan reeskont faiz giderleri ile borç senetleri reeskontunun, izleyen dönem başında iptalinden ortaya çıkan faiz giderlerinin izlendiği hesaptır.
657 REESKONT FAİZ GİDERLERİ
657.01 Alacak Senetleri Reeskont Faiz Giderleri
657,02 Alınan Vadeli Çekler Reeskontu Faiz Giderleri
657.03 Borç Senetleri Reeskontu İptal Giderleri
122 Alacak Senetleri Reeskontu
137 Diğer Alacak Senetleri Reeskontu
222 Alacak Senetleri Reeskontu
237 Diğer Alacak Senetleri Reeskontu
Bu hesabın işleyişine örnek:
Örnek 2: (Y) İşletmesi 31.12.2022 tarihinde nominal değeri 100.000,00 TL, vadesi 27.02.2023 olan bir Alacak senedi için reeskont hesaplaması aşağıdaki gibidir.
F= 100.000 x 9,75 x 58/36.000+(9,75x58)= 1.546,54 TL
Buna göre faiz (reeskont tutarı) 1.546,54 TL olarak hesaplanmaktadır. Senedin net bugünkü değeri (değerleme günü olan 31.12.2022’deki değeri) 100.000,00 (–)1.546,54= 98.453,46 TL’dir. 1.546,54 TL faiz, gelir tablosuna “reeskont faiz giderleri ”olarak yansıtılacaktır.
100.000 TL Alacak senetleri ile 1.546,54 TL alacak senetleri reeskontu 31.12.2022 bilançosunda yerini alacaktır.
Gerekli Muhasebe işlemleri
–––––––––––– 31.12.2022 ––––––––––––
657 REESKONT FAİZ GİDERLERİ 1.546,54
122 ALACAK SENETLERİ REESKONTU 1.546,54
–––––––––––– 31.12.2022 ––––––––––––
690 DÖNEM KAR ZARARI 1.546,54
657 REESKONT FAİZ GİDERLERİ 1.546,54
–––––––––––– ––––––––––––
YENİ YIL
––––––––––––01.01.2023 ––––––––––––
122 ALACAK SENETLERİ REESKONTU 1.546,54
647 REESKONT FAİZ GELİRLERİ 1.546,54
–––––––––––– –––––––––
Reeskontta Tabi Tutulabilecek Alacak ve Borç Senetlerinin Şartları
· Alacak Veya Borç Bir Senede Bağlı Olmalıdır
Alacak veya borcun REESKONT işlemine tabi tutulabilmesi için mutlaka bir senede bağlı olması gerekmektedir. Senede bağlı olmayan alacak veya borçlar REESKONT işlemine tabi tutulamaz. Ancak, Banka ve bankerler ile sigorta şirketleri hem senetli hem de senetsiz alacak ve borçlarını REESKONT işlemine tabi tutacaklardır.
· Alacak veya Borç Senedi Bir Vade İçermelidir
Bir alacak veya borç senedinin reeskonta tabi tutulabilmesi için, senedin bir vade içermesi gerekir. Reeskont işlemi, sonraki dönemde tahsil edilecek alacak senedi veya ödenecek borç senedine uygulanabilir. Senedin bir vade içermesi, senette belirtilen vade tarihinden önce tahsil edilemeyeceği veya ödenmeyeceği anlamına gelmektedir.
· Alacak Veya Borç Senedinin Değerleme Günü İtibariyle Vadesi Gelmemiş Olmalıdır
Alacak veya borç senedinin reeskonta tabi tutulabilmesi için, söz konusu alacak veya borcun bağlı olduğu senedin vadesinin değerleme günü itibariyle gelmemiş olması gerekir. Değerleme gününde vadesi gelmiş ve henüz tahsil edilmemiş veya ödenmemiş olan senetlere reeskont uygulanamaz.
· Alacak veya Borç Senedi İşletme Bünyesinde Doğmuş 0lmalıdır
Senede bağlı alacak ve borçlar iktisadi işletme bünyesinde doğmuş olmalı, yani alacağın gelir yaratıcı ya da hasılat unsuru, borcun da, gider ya da maliyet unsuru olması gerekmektedir. Reeskont uygulamasının mantığı da, gelir ya da hasılat veya maliyet ve gider unsuru sonraki yıla yansıyan alacak ve borçların dönemsellik ilkesinin bir gereği olarak ilgili bulundukları yıllarda dikkate alınmasıdır. Bu nitelikteki alacak veya borç senetleri reeskonta tabi tutulabilir. Hatır senetleri ile avans olarak verilen veya alınan niteliğindeki senetler için reeskont ayrılamaması bu sebeptendir.
· Alacak veya Borç Senedi İşletme Aktif veya Pasifinde Kayıtlı Olmalıdır
Alacak veya borç senetlerine REESKONT hesaplanabilmesi için senedin değerleme günü itibariyle işletme aktifinde ya da pasifinde kayıtlı olmalıdır. Değerleme gününde, bankaya tahsile veya teminata verilen alacak senetleri aktife kayıtlı olduklarında REESKONTA tabi tutulabilir
Reeskont hesaplamasında dikkat edilmesi gerekiyor hususlar.
- Reeskont uygulaması zorunlu değil. Fakat seçimin bütün alacak ve borç senetleri için yapılması şarttır.
- Bankalar, bankerler ve sigorta şirketleri alacak ve borçlarını REESKONT işlemine tabi tutmak zorundadır. Seçimlik hakları yoktur.
- Reeskonta tabi tutulacak alacak veya borcun senede bağlı olması şarttır. Banka, banker ve sigorta şirketleri senede bağlı olsun veya olmasın, bütün alacak ve borçlarını REESKONT işlemine tabi tutmak zorundadır.
- Reeskonta tabi tutulacak alacak veya borç senedinin, ticari kazancın elde edilmesi ve idamesiyle ilgili ve gerçek bir alacak veya borç ilişkisine dayanması şartır.
- Alacak senetlerini REESKONT işlemine tabi tutanların, borç senetlerini de REESKONT işlemine tabi tutmaları zorunlu bulunmaktadır.
· Reeskont, katma değer vergisi dâhil alacak veya borç tutarı üzerinden hesaplanır.
ÖZELLİKLİ DURUMLAR
A- Yabancı Para Cinsinden Alacak ve Borç Senetlerinde Reeskont Uygulaması
213 Sayılı Vergi Usul Kanununun 280’inci maddesinde, vadesi gelmemiş yabancı para cinsinden olan senede bağlı alacak ve borçların, aynı yasanın 281 ve 285’inci maddeleri uyarınca değerleme günü kıymetine irca edilebileceği belirtilerek, bu tür senetler için de REESKONT uygulamasına imkan sağlanmıştır.
Senette faiz oranının yazılı olmadığı durumlarda değerleme gününde geçerli olan Londra Bankalar Arası Faiz Oranı (LİBOR) esas alınacaktır.
B- Vadeli Çeklerde Reeskont Uygulaması
Alınan ve verilen çekler itibari değerle (üzerinde yazılı olan) değerlenir. Türk Ticaret Kanunu’nda vadeli çek olmamakla birlikte uygulamada vadeli çek kullanılmaktadır. Gerek Uluslararası Muhasebe Standartlarına, gerek SPK mevzuatına göre hukuki duruma uymasa da, çekler hesabında vadeli çeklerin olması halinde bunlar ilgili alacak veya borç senetleri hesabına aktarılmalıdır. Karşılıksız çekler ise, şüpheli ticari alacaklar hesabına aktarılacaktır.
Vadeli çekler REESKONT işlemine tabi tutulabilir, ancak vergi matrahının tespitinde gelir veya gider olarak dikkate alınmaz.
C- Teminata ve Tahsile Verilen Senetlerde Reeskont Uygulaması
Teminata verilen senetler halen işletmenin mülkiyetinde olup, işletmenin alacağını temsil ederler. Teminata verilen alacak senetlerinin, işletmenin portföyünde bulunan diğer senetlerden bir farkı bulunmamakta olup, bu nitelikteki senetler de reeskonta tabi tutulabilir.
Tahsile verilen senetler ise, tahsil etme hakkının cirosu niteliğindedir. Hukuken ise, “temsil cirosu” niteliğindedir. İşletmeler senedi bankaya tevdi etmekle, tahsil için bir temsil yetkisi vermektedir. Banka ise sadece, tahsil hakkını işletme adına kullanmaktadır. Bu nedenle, tahsile verilen senetlerin tahsil edilinceye kadar işletmenin portföyünde bulunması ile tahsil için bankaya ciro edilmesi arasında bir fark bulunmamaktadır.
Tahsile verilen alacak senetleri, değerleme gününde, henüz tahsil edilmemiş olmak şartıyla, reeskonta tabi tutulabilir.
D-Hatır Senetlerinde Reeskont Uygulaması
Alacak ya da borç senedinin reeskonta tabi tutulabilmesi için, senede bağlanan alacak ya da borcun ticari faaliyetten kaynaklanması gerekmektedir. Gerçek bir alacak ya da borç ilişkisine dayanmayan hatır senetleri vergi matrahını etkileyici bir unsura tabi tutulmaması gerekir. Bu nedenle hatır senetleri için reeskont hesaplaması yapılamaz.
E- Şüpheli Hale Gelen Senetli Alacaklar İçin Reeskont Uygulaması
Tahsili şüpheli hale gelen alacaklar, 213 Sayılı VUK’un 323’inci maddesine göre, değerlemeye tabi tutular. Bu maddede belirtilen şartları taşıyan şüpheli alacaklar için karşılık ayrılır ve vergi matrahının hesaplanmasında gider unsuru olarak dikkate alınır. Bu şekilde karşılık ayrılan alacakların, reeskontta tabi tutulması mümkün değildir.
NETİÇE OLARAK:
31 Aralık 2022 tarihinden geçerli olmak üzere vadesine en çok 3 ay kalan senetler karşılığında yapılacak reeskont işlemlerinde uygulanacak iskonto faiz oranı yıllık yüzde 9,75; avans işlemlerinde uygulanacak faiz oranı ise yıllık yüzde 10,75 olarak tespit edilmiştir.
Reeskont işleminin yapılması banka ve bankerler için zorunlu olup bunların dışında kalanlar için ihtiyaridir. Ancak, ihtiyarilik hakkından yararlananların alacak senetlerini reeskonta tabi tutmaları halinde borç senetlerini de reeskonta tabi tutmaları zorunludur.
238 Seri Numaralı VUK Genel Tebliği uyarınca, reeskont işleminin yapılması sırasında senette faiz oranı belirlenmiş ise bu oran, belirlenmemiş ise Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca belirlenen avans faiz oranı dikkate alınacaktır. Dolayısıyla, senette faiz oranı belirlenmemiş ise 31 Aralık 2022 tarihinden itibaren yapılacak reeskont işlemlerinde bu Tebliğ ile avans işlemleri için belirlenen yıllık % 10,75 faiz oranı uygulanacaktır. Ancak, Sermaye Piyasası Kanunu’na tabi kurumlar ise “kırdırma” için belirlenen yıllık % 9,75 oranını dikkate alacaktır.
REESKONT TUTARININ HESAPLANMASI FORMÜLÜ
NOMİNAL DEĞER X FAİZ ORANI X GÜN SAYISI/36.000 + ( FAİZ ORANIX GÜN SAYISI)
Böylece, REESKONT hesaplanmasında iç ıskonto yöntemini kullanmış oluyoruz.
YMM/BD HASAN SANCAK
KAYNAKÇA:
VERGİ USUL YASASI
TCMB İSKONTO TEBLİĞİ
TÜRMOB 03.01.2023/15-2 Sirküler
Dr. Barış Sipahi
