Fosil yakıtlar karbon emisyonu gerçekleştirerek atmosferde “sera gazı etkisi” adı verilen bir etkiye yol açıyor.
Atmosferde olması gereken miktardan çok daha fazla biriken bu gazların ısıyı atmosfere hapsetmesi ve atmosferdeki ozon tabakasının delinmesi neticesinde küresel ısınma denilen iklim değişikliğine neden oluyor.
Küresel ısınma ile mücadelede Avrupa Birliği öncü bir rol üstlenmiş görünmektedir. Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) çerçevesinde, Avrupa Birliğine ihraç edilen ürünlerin karbon emisyonları hesaplanır ve bu emisyonlara göre ilave vergiler veya gümrük tarifeleri uygulanarak düşük karbon emisyonuna sahip ürünlerin daha avantajlı hale gelmesi sağlanır.
Bu noktada üretim ve ticaret yapan işletmelerin bu düzenlemelere uymaları ve buna göre üretimlerini şekillendirmeleri rekabet üstünlüğü sağlayacaktır.
SKDM kapsamına giren sektörler
Demir-çelik sektörü: Ham demir, pik demir, ferro alaşımlar, demir ve alaşımsız çelikten yassı hadde ürünleri, çubuklar ve profiller
Çimento sektörü: Klinker, portland çimentosu, alüminli çimento ve diğer hidrolik çimentolar,
Alüminyum: İşlenmemiş alüminyum, alüminyum çubuklar ve profiler,
Gübre: Amonyak, nitrik asit, üre ve karma gübreler,
Elektrik: Sınır ötesi elektrik ticareti,
Hidrojen: Hem geleneksel hem de yeşil hidrojen üretimi kapsama dahil
Dolaylı emisyonlar: 2025 yılından itibaren üretim sürecinde kullanılan elektrik kaynaklı dolaylı emisyonlar da kapsama dahil edilecek.
AB’ye ihracat yapanların sorumlulukları
2023’te başlayan Sınırda Karbon Düzenleneme Mekanizması, geçiş dönemi boyunca kapsama dahil olan sektörlerde faaliyet gösteren ihracatçılara önemli sorumluluklar yüklemektedir. Bu sorumluluklar Avrupa Birliğine ithal edilen eşyaların doğrudan ve dolaylı emisyonlarının Avrupa Komisyonu tarafından yayımlanan rehber doküman ve şablonlardan yararlanarak izlenmesi, raporlamaya esas teşkil edecek verilerin toplanması ve hesaplanan emisyon verilerinin raporlanmasını kapsamaktadır. Mali yükümlülükler ise 1 Ocak 2026 tarihinden itibaren yürürlüğe girecektir.
Uygulamanın aşamaları SKDM’nin uygulama aşamaları:
Geçiş Dönemi (1 Ekim 2023 – 31 Aralık 2024) Bu dönemde ithalatçılar sadece raporlama yükümlülüğüne tabi olmakta, İthal edilen ürünlerin karbon içeriği ve varsa ihracatçı ülkede ödenen karbon vergisi beyan edilmektedir.
Genişletilmiş Raporlama Dönemi (1 Ocak 2025 – 31 Aralık 2025) Bu dönemde dolaylı emisyonlar da raporlama kapsamına dahil edilmekte ve veri toplama gereksinimleri artmaktadır. İthalatçılar, daha detaylı emisyon raporları sunmak zorunda.
Tam Uygulama Dönemi (1 Ocak 2026 sonrası) Bu tarihten itibaren ithalatçılar, ürünlerin karbon içeriğine göre SKDM sertifikası satın almak zorundalar.
Şirketlerin süreçleri takip etmesi önemli
Ticaret Bakanlığı tarafından kapsama giren, alüminyum, çimento, elektrik, demir çelik, hidrojen ve gübre sektörlerine yönelik olarak hazırlanan belgelerde, hangi ürünlerin uygulamaya dahil olduğu, emisyonların hesaplanması, raporlama ve geçiş dönemine yönelik çalışmalar yapılmaktadır. Bu düzenlemeler çerçevesinde önümüzdeki yıldan itibaren dış ticarette ek idari ve mali yükler gibi düzenlemelerin gündeme gelmesi beklenmektedir.
Kapsama dahil olan sektörler tarafından ulusal ve uluslararası mevzuat düzenlemelerinin yakından takip edilmesi, ve düzenlemelere uyum sağlanması büyük önem taşımaktadır.
