Sudan’da zengin petrol ve altın yataklarına rağmen 50 milyonluk nüfus iç savaşın gölgesinde yaşam mücadelesi veriyor. Milyonlarca kişinin yerinden edildiği ve hayatını kaybettiği iç savaş üçüncü yılına girerken ordu, Hızlı Destek Güçleri'ne (RSF) karşı yıkıcı bir iktidar mücadelesine girdi.
Ülkenin 18 eyaletinde evlerini terk etmek zorunda kalan 9,5 milyondan fazla insan açlık ve yoksullukla mücadele ederken, devasa petrol ve altın yatakları ile geniş tarım arazilerine sahip Sudan'da bu kaynakları kimlerin kontrol ettiği merak konusu oldu.
Sudan'da kim neyi kontrol ediyor?
Ordu, başkent Hartum'un yanı sıra Nil Nehri kıyısındaki önemli şehirler ve Kızıldeniz'deki stratejik Port Sudan da dahil olmak üzere kuzey ve doğunun büyük bir bölümünü elinde tutuyor.
RSF ise 18 aydır kuşatma altında tuttuğu Kuzey Darfur eyaletinin başkenti el-Faşir'i ele geçirerek büyük bir katliam başlatırken Darfur'un batı bölgesindeki kontrolünü de sağlamlaştırdı.
Sudan ihracatında ise petrol, altın ve tarım ürünleri öne çıkıyor. Ayrıca Sudan, küresel gıda ve içecek endüstrisinde stabilizatör ve emülgatör olarak kullanılan; ilaç, takviye ve kozmetik sektörlerine de giren susam tohumu ve zamk arap zamkının da dünyaki en büyük ihracatçısı.
Nil Nehri tarafından şekillenen tarım arazileri ile meraların kontrolü ordu ve RSF arasında aşağı yukarı eşit olarak paylaşılıyor.
Sudan petrolü kimin kontrolünde?
2024 itibarıyla Sudan'ın petrol rezervlerinin 1,25 milyar varil, doğal gaz rezervlerinin ise 3 trilyon fit küp olduğu tahmin ediliyor. Sudan'ın temel gelir kaynağı ise petrol ihracatı. Sudan'ın petrol rezervlerinin yüzde 75'i, 2011'de ayrılan Güney Sudan'la birlikte gitse de ülke halen dünyanın en büyük 40. ham petrol ihracatçısı konumunda.
Alıcılar ise 468 milyon dolar ile Malezya, 299 milyon dolar ile İtalya, 125 milyon dolar ile de Almanya. Çin, Singapur ve Hindistan' da diğer büyük alıcılardan.
Sudan'ın petrol sahalarının çoğu şu anda RSF kontrolü altında. Bölgedeki 5 rafinerinin en büyüğü, SAF'ın elinde bulunan Hartum rafinerisi. Ordu ise daha küçük bir tesis olan Port Sudan rafinerisini kontrol ediyor.
Sudan'ın altını kim kontrol ediyor?
Afrika'nın önde gelen altın üreticilerinden biri olan Sudan'ın kuzeydoğu, merkez ve güneyde büyük altın yatakları bulunuyor. Altının büyük kısmı, yüz binlerce kişiye istihdam sağlayan ancak kanunsuz faaliyet gösteren küçük ölçekli ve el işçiliğiyle yapılan madencilikle çıkarılıyor.
Öte yandan ülkede kayıt dışı çıkarılan altının büyük bir kısmı da Nil Nehri ve Kızıldeniz üzerinden Mısır'a kaçırılıyor.
Doğu Sudan'daki altın yataklarının büyük kısmı Sudan ordusunun kontrolündeyken, orta ve güneybatıdaki altın yatakları büyük ölçüde RSF'nin kontrolü altında bulunuyor. Savaşın başlamasından bu yana da altın madenleri ve ticaret yollarının kontrolü, çatışmadaki her iki taraf için de kritik finansman kaynağı haline geldi.
Yerel kaynaklara göre temmuz ayında, çatışmalara rağmen Sudan'ın altın üretiminin 41,8 tondan yüzde 53 artarak 64 tona yükseldiği ve 1,57 milyar dolarlık yasal ihracat geliri elde edildi.
Altının yüzde 99'undan fazlası tek ülkeye gidiyor
Sudan'dan çıkarılan altının yüzde 99'undan fazlası ise Birleşik Arap Emirlikleri'ne gidiyor. BAE, 2023 yılında Sudan'dan 1,03 milyar dolarlık altın satın aldı.
BAE’nin RSF’yi desteklediği iddia edilirken altının doğrudan BAE’ye gitmesini azaltmak için ordunun da Mısır rotasını teşvik ettiği öne sürülüyor. Mısır'a kaçak yollarla sokulan altının da Dubai’ye kadar ulaştığına dair güçlü iddialar bulunuyor.
Şeyda Karaca-Dünya
