Vergi Suç Ve Cezalarına Muhasebesel Bakış

ÖZ

Mükelleflerin vergi kanunlara aykırı eylem ve işlemlerinin her zaman bir yaptırımı vardır. Söz konusu bu yaptırım bazen vergi cezası gibi parasal olabileceği gibi bazen de hapis cezası gibi sonuç doğurabilmektedir.

Vergi mevzuatımız genel olarak vergi cezaları, gecikme zamları ve gecikme faizlerinin kazancın tespitinde gider olarak dikkate alınmasına izin vermemektedir. Bu durum mükelleflerin ticari kar ve mali karın tespitinde farklılık yaratan unsurlardan biridir.

I.GİRİŞ

Bilindiği üzere mükellefler yasal mevzuat dâhilinde faaliyetleri kapsamında yapmış oldukları giderleri ve katlanmış oldukları maliyetleri gelirlerinden indirebilmektedir. Söz konusu faaliyetler kapsamında giderleştirilmesine imkân verilen giderler mükelleflerin faaliyetle ilgili olan, yine faaliyetle orantılı giderlerdir. Ancak faaliyet kapsamında yapılan her giderin indirilmesi mümkün değildir. Bunların başında ise vergi cezaları gelmektedir.

Bu makalemizde vergi suç ve cezaları değerlendirilecek olup, muhasebeleştirilmesi ele alınacaktır.

II.VERGİ SUÇ VE CEZALARI

213 Sayılı Vergi Usul Kanunu’ na göre vergi incelemesinden maksat, ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu araştırmak, tespit etmek ve sağlamaktır.

Vergi incelemesi; Vergi Müfettişleri, Vergi Müfettiş Yardımcıları, ilin en büyük mal memuru veya vergi dairesi müdürleri tarafından yapılır. Gelir İdaresi Başkanlığının merkez ve taşra teşkilatında müdür kadrolarında görev yapanlar her hal ve takdirde vergi inceleme yetkisini haizdir.

Bilindiği üzere Vergi Usul Kanunu veya diğer kanunlara göre defter ve hesap tutmak, evrak ve vesikaları muhafaza ve ibraz etmek mecburiyetinde olan gerçek ve tüzelkişiler vergi incelemelerine tabidirler.

213 Sayılı Vergi Usul Kanunu’ nun 331. maddesine göre, vergi kanunları hükümlerine aykırı hareket edenler, vergi ziyaı cezası ve usulsüzlük cezaları ile diğer cezalarla cezalandırılırlar.

Vergi Ziyaı, 341. maddeye göre mükellefin veya sorumlunun vergilendirme ile ilgili ödevlerini zamanında yerine getirmemesi veya eksik yerine getirmesi yüzünden verginin zamanında tahakkuk ettirilmemesini veya eksik tahakkuk ettirilmesini ifade eder.

Vergi Ziyaı Cezası ise 344. maddeye göre; 341 inci maddede yazılı hallerde vergi ziyaına sebebiyet verildiği takdirde, mükellef veya sorumlu hakkında ziyaa uğratılan verginin bir katı tutarında vergi ziyaı cezası kesilir.

Vergi ziyaına 359 uncu maddede yazılı fiillerle sebebiyet verilmesi halinde ise  bu ceza üç kat, bu fiillere iştirak edenlere ise bir kat olarak uygulanır.

Usulsüzlük ise 351. maddeye göre, vergi kanunlarının şekle ve usule müteallik hükümlerine riayet edilmemesidir.

Buna göre Vergi Suç ve Cezaları özetle;

Vergi cezalarının gider olarak yapılamayacağına ilişkin başlıca düzenlemeler Gelir Vergisi Kanununun 41. maddesinin 5 numaralı bendinde ile 90. maddelerinde ve Kurumlar Vergisi Kanunun 15. maddesinin 6 numaralı bendinde yapılmıştır. Söz konusu maddelere göre her türlü vergi cezaları, gecikme zamları ve faizleri kazancın tespitinde gider olarak dikkate alınamayacaktır.

III.VERGİ CEZALARININ MUHASEBELEŞTİRİLMESİ
III.1. Vergi Zıyaı Cezası

Vergi Usul Kanunu’ na göre vergi ziyaı, mükellefin veya sorumlunun vergilendirme ile ilgili ödevlerini zamanında yerine getirmemesi veya eksik yerine getirmesi yüzünden verginin zamanında tahakkuk ettirilmemesini veya eksik tahakkuk ettirilmesini ifade eder. 341 inci maddede yazılı hallerde vergi ziyaına sebebiyet verildiği takdirde, mükellef veya sorumlu hakkında ziyaa uğratılan verginin bir katı tutarında vergi ziyaı cezası kesilecektir.

Örneğin;

(X) Ltd. Şti. hakkında yapılan incelemede 2018 yılında 100.000 TL belgesiz satış yaptığı tespit edilmiş olup yapılan inceleme sonucunda mükellefe aşağıdaki cezalar kesilmiştir.

Kurumlar Vergisi:

Vergi Aslı: 20.000 TL

Vergi Zıyaı cezası: 20.000 TL

Katma Değer Vergisi:

Vergi Aslı: 18.000 TL

Vergi Zıyaı cezası: 18.000 TL

Buna göre yapılması gereken kayıt aşağıdaki gibi olacaktır.

1.Durum: Mükellefin 2018 Yılında Kar Beyan Etmesi;

2.Durum: Mükellefin 2018 Yılında 50.000 TL Zarar Beyan Etmiş Olması;

3.Durum: Mükellefin 2018 Yılında 200.000 TL Zarar Beyan Etmiş Olması;

III.2. Usulsüzlük Cezaları

Usulsüzlük Vergi Usul Kanunu’ nun 351. maddesine göre, vergi kanunlarının şekle ve usule müteallik hükümlerine riayet edilmemesidir.

Örneğin; (X) Ltd. Şti. hakkında yapılan incelemede 2018 yılında 100.000 TL belgesiz satış yaptığı tespit edilmiştir.  Yapılan inceleme sonucunda mükellefe fatura düzenlememesi 10.000 TL özel usulsüzlük cezası kesilmiştir.

IV.SONUÇ

İşletmeler için iki tip kar söz konusudur. İlki ticari kârdır. Ticari kar, işletmelerin normal kayıtları sonucuna göre ve muhasebe standartları esas alınarak tespit edilen kardır.

Mali kâr ise, vergi kanunlarına göre tespit edilen kardır. Dolayısıyla mali kar, vergisel düzenlemelere göre ticari kârın düzeltilmiş halidir.

Ticari kar ve mali kar açısından en önemli farklılık giderin kabulü açısından ortaya çıkmaktadır.

Söz gelimi mükellefler tarafından ödenen vergi ve cezalar ticari karın tespitinde indirim konusu yapılabiliyorken mali karın tespiti açısından gider kabul edilmeyecektir. Bu durumun nedeni ise vergi cezalarının gider olarak yapılamayacağına ilişkin Gelir Vergisi Kanununun 41 ve 90. Maddeleri ile Kurumlar Vergisi Kanunun 15. Maddesinde yer alan her türlü vergi cezaları, gecikme zamları ve faizleri kazancın tespitinde gider olarak dikkate alınamayacaktır.

KAYNAKÇA

193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu.

5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu.

213 Sayılı Vergi Usul Kanunu.

Suat, ‘’Vergisel Yönleriyle Genel Muhasebe’’, Vergi Müfettişleri Derneği Yayınları, Ankara, Ekim 2017.

MuhasebeTR, Uslu, Ozan,‘’ Vergi İncelemesi Sırasında Ortaya Çıkan Matrah Farkının, Vergi Aslı ve Cezalarının Muhasebeleştirilmesi ‘’,Erişim Tarihi: 30.05.2023,     http://www.muhasebetr.com/yazarlarimiz/ozan/007/

Vergi Dosyası, ‘’ Ticari Kâr, Muhasebe Kârı, Mali Kâr Ayrımı ve Farklılaşma Nedenleri ‘’, 14.01.2018,

Erişim Tarihi: 30.05.2023, https://vergidosyasi.com/2018/01/15/ticari-kar-muhasebe-kari-mali-kar-ayrimi-ve-farklilasma-nedenleri/ .

EkoVergi.com | CİHAN TEKİN - Vergi Müfettişi