Mali İdare, uzunca bir süredir gerek OECD gerekse Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi çalışmalarından hareketle hizmet alanlarında dijitalleşmeye oldukça yoğun bir emek harcamaktadır.
Bu kapsamda, hizmetlerinin elektronik ortamda sunulması amacıyla bilgi ve iletişim teknolojilerinin sunduğu olanaklardan faydalanılmakta ve mevzuat hükümleriyle verilmiş olan görev ve sorumlulukları etkin ve verimli bir şekilde yerine getirmek üzere otomasyon sistemleri geliştirilmektedir.
Dijital vergi incelemesi
Vergi inceleme görevini bir bütün olarak elektronik ortama taşımayı ve inceleme aşamalarını emekten ziyade teknoloji yoğun süreçlere dönüştürmeyi amaçlayan “Dijital Denetim Projesi” çalışmalarına devam edilmektedir. Dijital Denetim Projesi; süreç adımları, standart denetim dosyaları ve elektronik ortamda denetim olmak üzere üçlü bir yapıyla ele alınmaktadır.
Süreç adımları ile vergi inceleme görevlerinde asgari standartlar oluşturulması, vergi müfettiş yardımcılarına rehberlik sağlanması, mükelleflerin eşit ve adil inceleme süreçlerine tabi tutulması, vergi incelemelerinde şeffaflığın ve hesap verilebilirliğin artırılması amaçlanmaktadır. Sahte belge kullanma ve sahte belge düzenleme incelemelerinde dikkate alınacak süreç adımları ise belirlenmiş olup VDKBİS uygulamasına entegrasyonu da tamamlanmıştır. Tam ve iade incelemelerinde süreç adımlarının belirlenmesine yönelik çalışmalar devam etmektedir*
OECD görünümü
Vergi Teknolojisi Girişimleri Envanteri, vergi idareleri tarafından uygulanan teknoloji araçları ve dijitalleşme çözümleri hakkında bilgi içermektedir. Strateji, yönetişim ve yeni beceriler başlığı altında Türkiye görünümü şu şekilde; Vergi idaresi dijital dönüşüm için bir strateji geliştirdi- Belirtilmedi Vergi idaresi, dijital dönüşümü denetlemek üzere bir üst yönetim yönetişim organı oluşturdu- Hayır Vergi idaresi, başarılı bir dijital dönüşüm için idarenin gelecekte ihtiyaç duyacağı becerileri belirledi- Tüm İdare için Evet Vergi idaresi, idare içinde dijital bir kültür oluşturmak için bir strateji geliştirdi- Evet 2023 Yılı Vergi Denetim Kurulu, Hazine ve Maliye Bakanlığı Faaliyet Raporlarından hareketle Türkiye görünümünün esasında olumlu yönde daha ileride olduğu tespitini yapabiliriz..
Hukuki kaygılar
Mali idarenin dijitalleşme açısından çalışmalarında geldiği nokta hiç şüphesiz oldukça önemli ancak görünen o ki hukuki kaygılar daha yüksek sesle ifade edilmeye başlanılacak. Daha önce yapay zekaya dayalı analitik inceleme ve çıkarımların mükellefler açısından sorunlu olan ispat ve ispat yükü tartışmalarını yeni bir boyuta taşımasının kaçınılmaz olduğu tespitini yapmış ve yapay zekaya dayalı analitik inceleme ve çıkarımlarda ispat yükü kimde olacağı sorusunu sormuştuk.
Henüz Vergi Tekniği Raporu ve Vergi İnceleme Raporu’nun ihbarnameyle tebliğ edilmemesi, e-tebligat, transfer fiyatlandırmasında emsal veri setlerine ulaşım dahi bir sorun olarak varlığını sürdürürken, dijital ortamda veri bilimi ve analitiğinden yararlanılarak ulaşılan sonuçlara mükellefler ne derecede ulaşabilecektir? Vergi mahremiyeti bunlara erişmeye engel olacak mı? Anayasa ve hukuk tekniği açısından bu sorulara uyuşmazlık yargıya taşınmadan mükellef lehine bir cevap verilmelidir.
*Hazine ve Maliye Bakanlığı Faaliyet Raporu (2023)
Dünya | Doç. Dr. Ayhan Selçuk ÖZGENÇ
