SGK tarafından uygulanan idari para cezaları
İdari para cezası, yasal düzenlemelere aykırı hareket eden kişilere veya kurumlara, yetkili idari birimler tarafından uygulanan parasal yaptırımlardır.
Bu cezalar, genellikle kanunların verdiği yetkiye istinaden idari bir karar neticesinde belirlenmekte ve mahkeme kararı gerektirmeden uygulanabilmektedir.
İdari para cezalarının amacı, yasal düzenlemelere uyumun sağlanması ve caydırıcılık yaratmaktır.
Sosyal güvenlik mevzuatında da işverenler ve sigortalılar için pek çok yükümlülük ve bunlara uyulmaması halinde çeşitli idari para cezaları öngörülmüştür.
Ancak, idari para cezası ile karşılaşan işverenlerin ve sigortalıların bu cezalara karşı itiraz ve dava yoluyla haklarını arama imkânı bulunmaktadır.
Sosyal Güvenlik Kurumu, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda belirtilen yükümlülüklere aykırı çeşitli fiiller nedeniyle işverenlere ve sigortalılara idari para cezası uygulayabilmektedir.
Kanunda farklı fiiller için farklı cezalar öngörülmüş ve bu cezalar brüt asgari ücret tutarına (ör: asgari ücretin bir katı, iki katı, üç katı, onda biri gibi) endekslenmiştir. Dolayısıyla, asgari ücretteki artışa bağlı olarak SGK’nın uyguladığı idari para cezaları da yükselmektedir.
İdari para cezasına konu olan bazı yaygın fiiller aşağıda belirtilmiştir.
• İşyeri açılışının süresinde yapılmaması/geç yapılması,
• Sigortalı işe giriş ve çıkış bildirgelerinin süresinde verilmemesi/geç verilmemesi,
• Eksik gün bildirim yükümlülüklerine aykırı davranılması,
• Aylık Prim ve Hizmet Belgesinin/Muhtasar Prim ve Hizmet Beyannamesinin verilmemesi/ geç verilmesi,
• İstarahat raporu alan sigortalılarda ilgili çalışılmadığına dair bildirim girişlerinin yapılmaması/geç yapılması,
• İş kazası ve meslek hastalığı bildirimlerinin yapılmaması/geç yapılması,
• İşyeri kayıt ve belgelerinin denetim elemanlarına ibraz edilmemesi/geç ibraz edilmesi,
Bu fiillerin her biri, işverenlerin yasal yükümlülüklerine aykırı davrandığı ve sosyal güvenlik mevzuatının ihlal edildiği anlamına gelmektedir. Dolayısıyla, bu tür ihlallerin önüne geçmek ve işverenlerin yasalara uygun davranmasını sağlamak amacıyla SGK tarafından idari para cezaları uygulanmaktadır.
Kayıtdışı istihdam halinde uygulanacak idari para cezaları
5510 Sayılı Kanun’da kayıtdışı istihdam halinde uygulanacak idari para cezaları düzenlenmiş olup bu cezalar brüt asgari ücrete göre belirlenmektedir. Dolayısıyla 2025 yılında asgari ücret tutarının değişmesiyle birlikte söz konusu idari para cezalarının tutarları da değişmiştir.
Şöyle ki;
• Sigortalı işe giriş bildirgesini süresi dışında veren işverenler hakkında, her bir sigortalı için brüt asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanır. Dolayısıyla 2025 yılı için söz konusu fiile uygulanacak idari para cezasının tutarı sigortalı başına 26.005,50 TL olacaktır.
• İşverenlerin, işe giriş bildirgesini vermediği, mahkeme kararı veya denetimler sonucunda tespit edilmişse her bir sigortalı için brüt asgari ücretin iki katı tutarında idari para cezası uygulanır. Dolayısıyla 2025 yılı için söz konusu fiile uygulanacak idari para cezasının tutarı sigortalı başına 52.011 TL olacaktır.
• Mahkeme kararı veya denetim tarihinden itibaren bir yıl içinde SGK tarafından tekrar kayıtdışı çalışan bulunduğunun anlaşılması halinde, tekerrür nedeniyle, her bir sigortalı için brüt asgari ücretin beş katı tutarında idari para cezası uygulanır. Dolayısıyla 2025 yılı için tekerrür halinde uygulanacak idari para cezasının tutarı sigortalı başına 130.027,50 TL olacaktır.
• Tekerrür hali sadece SGK tarafından yapılan tespit halinde söz konusu olup, işverenin kendiliğinden süresi dışında verdiği işe giriş bildirgeleri için uygulanmaz.
• Tekerrür halinde önem arz eden bir başka husus ise ceza uygulamasının işyeri bazında dikkate alınmasıdır. Bir işverenin birden fazla işyerinde meydana gelecek tekerrür hallerinde yukarıda belirtilen ağırlaştırılmış idari para cezası uygulanması söz konusu olmaz.
• Mahkeme kararı veya denetimler sonucunda geçmişe dönük hizmet tespit edilmesi halinde ayrıca; düzenlenecek ek muhtasar ve prim hizmet beyannameleri ve defter kayıtların geçersizliği nedenleriyle de idari para cezası uygulanacağı unutulmamalıdır.
