4857 sayılı Kanunda ev hizmetlerinden kastedilen temizlik, yemek, ütü gibi günlük ev işleridir. Ancak işçinin vasfından dolayı istihdam edildiği ve fakat evde iş gördüğü durumlarda İş Kanunu hükümleri uygulanmalıdır. Örneğin evde hasta, yaşlı kimselere bakan hemşire, çocuk bakıcısı[1], eğitim elemanı, özel aşçı, bahçıvan, şoför, bekçi gibi vasıflı kişiler İş Kanunu kapsamında değerlendirilmelidir[2].
Nitekim Yargıtay’a göre, evde çocuk ve hasta bakımı yapan kişi İş Kanunu kapsamındadır[3]. Çocuk bakımı yanında arızi olarak ev işleriyle ilgilenmek İş Kanunu uygulamasında kalır[4]. Ancak Yargıtay verdiği bir kararında, aile fertlerini okula, kursa ve hatta işe götürüp getiren şoförü, ev hizmetlisi olarak değerlendirerek, İş Kanunu kapsamı dışında bırakmıştır[5]. Bununla birlikte, doktrinde savunulan bir görüşe göre, ev hizmetlerinde çalışma, İş Kanunu’nun kapsamının istisnaları arasında sayılmış olmakla, istisnaların dar yorumlanması ve çalışmaların daha çok İş Kanunu kapsamında değerlendirilmesi gerektiği yönündedir[6].
Konuyla ilgili Yargıtay Hukuk Genel Kurulu da 2018 yılında verdiği bir kararında, ev hizmetlerinde çalışmaların evin içinde geçmesi gerektiğine vurgu yaparak, evlerde ağırlıklı olarak yapılan işin çocuk bakımı, yaşlı bakımı, hasta bakımı, bekçilik, bahçe işleri veya bahçıvanlık olması halinde, İş Kanunu hükümlerinin uygulanması gerektiğine hükmetmiştir[7].
Öte yandan, Sosyal güvenlik açısından ev hizmetlerinde sigortalı sayılmak için kişinin ücret karşılığında ve sürekli çalışan olması gerekir. Süreklilik kavramından ne anlaşılması gerektiği yüksek mahkeme kararlarına yansımıştır. Nitekim Yargıtay’a göre, “Haftalık normal çalışma süresinin yarısını aşan çalışma, sürekli çalışma sayılmakta ve haftada üç günden fazla süreyle ev hizmetlerinde çalışan işçinin sigortalı sayılması gerektiği kabul edilmektedir”[8]. Yargıtay 10 uncu Hukuk Dairesi kararlarında, ev işlerinde çalışanların sigortalı sayılması için haftanın çoğunluğunun ev işlerinde geçirilmesi gerektiği yönündedir[9].
Sonuç olarak, 4857 sayılı İş Kanunu’nda, ev hizmetlerinde çalışanlar kanun kapsamı dışında bırakılmıştır (m.4/1). İş Kanunu’nda, ev hizmetlerinden kastedilen temizlik, yemek, ütü gibi günlük ev işleridir. Ancak işçinin vasfından dolayı istihdam edildiği ve fakat evde iş gördüğü durumlarda İş Kanunu hükümleri uygulanmalıdır. Örneğin evde hasta veya yaşlı kişilere bakan hemşire, çocuk bakıcısı[10], eğitim elemanı, özel aşçı, bahçıvan, şoför, bekçi gibi vasıflı kişiler İş Kanunu kapsamında değerlendirilmelidir.
[1] Y9HD.24.6.2020 T., E.2016/18218, K.2020/6372 Legalbank
[2] Y9HD.15.11.2016 T., E.2016/30168, K.2016/20156 Legalbank.
[3] Y9HD.24.6.2020 T., E.2016/18218, K.2020/6372 Legalbank
[4] Y9HD.31.5.2018 T., E.2016/20014, K.2018/12288 Legalbank
[5] Y9HD.09.10.2008 T., E.2007/27814, K.2008/25988 Legalbank
[6] ÇİL, Şahin, İş Hukuku Yargıtay İlke Kararları, 9.Baskı, (2019-2021). Ankara 2022, s.91.
[7] YHGK.27.6.2018 T., E.2015/9-3384, K.2018/1281 Legalbank
[8] Y21HD.29.03.2018 T., E.2016/17935, K.2018/2989 Legalbank
[9] Y10HD.22.01.2018 T., E.2016/16077, K.2018233; ÇİL, İş Hukuku Yargıtay İlke Kararları, s.92.
[10] Y9HD.24.6.2020 T., E.2016/18218, K.2020/6372 Legalbank
Yazar Lütfi İNCİROĞLU