Okurlarımızdan İşveren Bülent K sorusunda çok sayıda işçi çalıştırdığını son 1 yıllık süreç içersinde çok sayıda çalışanının iş dışında cep telefonları ile İnternet kullandıklarının bunun da işverimini düşürdüğü gibi diğer çalışanlarına da kötü örnek olduğunu belirtmiş ve bazı personelinin iş akdini fesh etmek istediğini bu hususun mevzuat karşısındaki durumunu sormuş.Çok sayıda işletmede yaygın olan bu hususla ilgili açıklamalarımıza aşağıda yer verilmiştir.
Genel Bilgi
Sanal kaytarma, mesai saatlerinde, kişisel amaçlı (iş dışı) internet kullanımını ifade etmektedir.
Siber kaytarma ya da siber aylaklık şeklinde de ele alınan sanal kaytarma, gün geçtikçe daha yaygın hale gelmektedir. Nitekim yapılan bir araştırmada Türkiye’deki işletmelerde, sıradan bir mesai günü içerisinde en az 1 saat sanal kaytarma yapanların oranının %40 düzeyinde olması oldukça dikkat çekicidir.
Yine Türkiye’de yapılan bir çalışmada; çalışanlara mesai saatleri içerisinde, iş dışı internet kullanımı amacıyla ne kadar zaman harcadıkları sorulduğunda; %61.2’sinin 1 saatten daha az (n=120), %26.5‟inin 1-3 saat arası (n=52), %3.6‟sının 3-5 saat arası (n=7) ve %8.7‟sinin 5 saat ve üzeri (n=17) sanal kaytarma yaptığı anlaşılmıştır[4]. Aynı çalışmada, katılımcıların %8.7‟sinin sadece işyeri bilgisayarından (n=17), %57.1‟inin sadece şahsi araçlarından (tablet, cep telefonu gibi) (n=112), %34.2‟sinin (n=67) ise hem işyeri bilgisayarından hem de şahsi araçlarıyla sanal kaytarma yaptıkları belirlenmiştir. Çalışanların sanal kaytarmaya fazla zaman ayırmalarında, son yıllarda ortaya çıkan yenilikçi internet siteleri etkilidir.
Sanal kaytarmanın kapsamı, 2000’li yılların başı itibarıyla kişisel e-posta kullanmak ya da haber ve spor sitelerini ziyaret etmekle sınırlı iken günümüzde sosyal medya kullanımı, internetten video ya da müzik izleme/indirme, online alışveriş ve hatta online bahis gibi aktiviteler de sanal kaytarmanın kapsamı içerisine girmiştir.
Sanal Kaytarma Ve Fesih İmkanı Verir mi?
Yukarıda ifade edildiği üzere Sanal kaytarma; işçinin mesai saatleri içinde, işverence sağlanan e-postayı ya da interneti özel amaçları için kullanması işçinin işyerinde işine daha az zaman ayırarak başka bir deyişle kaytararak iş edimini yeterince sunamaması ve daha az verimle çalışmasına dolayısıyla iş görme borcunun özensiz ifasına sebep olabilecek davranışlardır.
Sanal kaytarma durumunda iş sözleşmesinin işveren tarafından haklı nedenle fesih imkanının olup olmayacağı belirli şartlara bağlıdır.
• Yargıtay, işçinin iş görme borcunun özensiz ifasına sebep olabilecek davranışların “geçerli nedenle feshi” oluşturan sebepler arasında saymıştır. Örneğin işçinin iş saatleri içinde uzun telefon konuşmaları yapmasını, iş saatleri içinde interneti özel amaçları doğrultusunda kullanmasını, işverence tahsis edilen e-posta ile özel yazışmalar yapılmasını geçerli nedenle fesih sebepleri arasında saymaktadır.
• Benzer yönde Yargıtay başka bir kararında, “işyerinde işçiye internet kullanımına ilişkin açıkça bir yasaklama ve sınırlama getirilmemesi nedeniyle işyerinde işçinin internete girmesinin iş sözleşmesini haklı nedenle değil, geçerli nedenle feshine karar verilmesi gerektiğine hükmetmiştir (Y9.HD., 13.6.2016, E.2015/4048 K.2016/14121).
• Buna karşılık, özel amaçlı internet kullanımı işverenin bu konudaki açık talimatına aykırı olarak yapılmış ise, Yargıtay bu taktirde işçinin bu davranışını haklı fesih sebebi olarak değerlendirmektedir (Y9.HD., 17.3.2008, E.2007/27583 K.2008/5294).
Sonuç olarak, işverenin açık talimatına rağmen işçinin interneti ya da kurumsal e-postasını iş saatleri içinde özel amaçları doğrultusunda kullanması haklı nedenle feshi gerektirir. Ancak, işyerinde işveren tarafından bir yasak konulmamış ve işçiler bu konuda uyarılmamışsa ve yapılan bu eylem işyerinde iş akışını bozacak düzeye ulaşmışsa, işçinin iş sözleşmesi geçerli nedenle sona erdirilebilir.