1 Aralık günü 2026 Bütçe Kanunu’nun Plan Bütçe Komisyonu’nun görüşülmesi esnasında verilen bir önergeyle, kanun teklifine kamuda bulunan daire başkanı ve üstünde bulunan yöneticiler ile müfettiş, denetçi ve kariyer uzmanlarına yaklaşık 30 bin lira zam yapılması istendi ve tüm partilerce kabul edildi.
Ancak bu durum gerek basında gerekse de sosyal medyada hararetli tartışmalar yarattı hatta taraflarca hakaretlere varan ifadeler kullanıldı ki bunların pek de yakışır, sevimli olmadığını söylememe gerek yok sanıyorum.
Bu ayrışmanın temel nedeni ise yapılacak 30 bin liralık zammın kamudaki her kariyer mesleği kapsamamasıydı. Kanımca yapılan en büyük hata da buydu. Çünkü devletin kendi çalışanlarını merkez ve taşra; kamuya yararlı, az yararlı; daha vazgeçilmez ya da değil şeklinde ayırması pek bi’ sevimsiz oldu. Hele bir de daire başkanı ve üstündeki yöneticilerin de bu zam paketine dahil edilmesi konuyu daha da adaletsiz kıldı.
Uzatmadan kimlere zam verilmesi ya da verilmemesini söylemek bana düşmez ama bazı meslek gruplarının yapılarını, çalışma koşullarını biraz bildiğimden özellikle de -alanım olan vergi hukuku açısından- vergi idaresi çalışanları hakkında iki kelam etmek bana da düşebilir sanıyorum.
Vergi İdaresinde zam alması gereken grupların başında vergi dairesi müdürleri, uzmanlar ve vergi müfettişleri gelmektedir. Ancak nedense kanun teklifine eklenen hükümde vergi dairesi müdürleri maalesef bulunmamaktadır. Vergi dairesi müdürleriyle alakalı ayrı bir yazı kaleme alacağımdan bu konuyu burada kesiyorum.
Gelelim asıl meselemize…
Vergi müfettişliği mesleği nedir?
Vergi alanıyla alakalı en prestijli mesleklerden biri vergi müfettişliğidir. Kariyer planı yapan özellikle iktisat, işletme, siyasal bilgiler, hukuk ya da iktisadi idari bilimler fakültesi mezunları KPSS’den yüksek bir puan aldıktan sonra Vergi Denetim Kurulu’nun zorlu mesleğe giriş sınavında da başarılı olmak zorundadırlar. Daha da önemlisi giriş sınavını geçmek tek başına yetmemekte ayrıca üç yıllık yardımcılık sonrasında da ecel terleri döktürecek cinsten bir yeterlik sınavına girmektedirler.
Görüldüğü üzere vergi incelemesinin mihenk taşı olan vergi müfettişleri çok zorlu bir eğitim sürecinin ardından mesleğe atanmaktadırlar. Ancak birçok meslekte olduğu gibi kariyer hayalleri maalesef gerçekte kendine rasyonel bir yer bulamamakta hatta bazı zamanlar hayal kırıklığı bile yaratabilmektedir. Bu hayal kırıklığının başında elbette özlük haklarının yetersizliği gelmektedir.
Mesleğe yeni başlayan bir vergi müfettiş yardımcısı bugün aylık yaklaşık 68 bin lira almaktadır. Meslekte kıdemine göre ortalama 81 bin liraya kadar çıkabilmekte ancak birinci dereceye gelinirse o zaman ortalama 87 bin lira olmaktadır.
Vergi Denetim Kurulu
646 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'nin yayınlanması ile Maliye Teftiş Kurulu, Hesap Uzmanları Kurulu, Gelirler Kontrolörleri ve Vergi Denetmenleri kaldırılmış ilgili kurumları tek bir çatıda altında toplamak amacıyla 10 Temmuz 2011’de Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı kurulmuştur. Bu kapsamda vergi incelemesi genel olarak Vergi Denetim Kurulu bünyesinde görev alan vergi müfettiş ve yardımcıları tarafından yerine getirilmektedir.
Vergi müfettiş sayısı her geçen gün azalıyor
VDK 2024 yılı Faaliyet Raporu'na göre 31 Aralık 2024 itibariyle 7 bin 286 vergi müfettişi bulunmaktadır. Ancak özellikle son dönemlerde sosyal medya hesaplarında belli bir süre çalıştıktan sonra başka kurumlarda çalışmak üzere fazlasıyla istifa eden vergi müfettişi görülmektedir. Bu sayının azalması aynı zamanda inceleme oranı ve niteliğini de düşürmektedir.
Aşağıdaki tabloda Vergi Denetim Kurulu’nun kuruluşunu müteakip yıldan bu yana vergi müfettişi ve vergi müfettiş yardımcılarının sayıları yer almaktadır.
Vergi inceleme oranı da her geçen gün azalıyor
2024 yılında toplamda 261 bin 785 adet inceleme yapılmış bunun 218 bin 197 adedi sınırlı; 43 bin 588 adedi ise tam incelemedir.
Aşağıdaki tabloda da görüldüğü üzere 2024 yılında faal gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin yüzde 2,06’sı incelemeye tabi tutulmuş. Yani yaklaşık 3 milyon 797 bin 864 mükellefin sadece 78 bin 187’si incelenebilmiş. Vergi müfettiş sayıları bu şekilde azalmaya devam ederse bu sayı daha da azalacaktır.
Bu düşük oran sadece 2024 yılına özgü olmayıp aşağıdaki tabloda da görüldüğü üzere geçmiş yıllarda da var olmuştur.
Sorun fark edilmeli
Vergi inceleme elemanı sayısının azlığı hem iş yoğunluğunu hem de kişi başına düşen dosya sayısını artırmaktadır. Bundan kaynaklı olarak inceleme oranı da ciddi anlamda düşük kalmaktadır. Bu kapsamda vergi müfettiş ve müfettiş yardımcısı sayısını niteliğe dokunmadan artırmak ve Kurumdan ayrılmalarına neden olan başta özlük haklarıyla alakalı eksikliklerin giderilmesi gerekmektedir.
Bu bağlamda sınırlı denetim ve inceleme gücü nedeniyle inceleme oranları oldukça düşük kalmaktadır. Hal böyle iken denetim ve inceleme elemanın güncel ekonomik sorunlara yönelik piyasa ve sektörler itibarıyla bilgi toplama, tespit yapma gibi denetim ve inceleme görevi dışındaki işlerle görevlendirilmesi neticesinde esas denetim hizmetlerinin aksaması sınırlı denetim ve inceleme gücünü daha da zayıflatmaktadır. Bu nedenle denetim elemanlarının Yönetmelikle belirlenen esas inceleme görevi dışındaki hususlarda görevlendirilmemesi denetimi gücü ve potansiyelinin artırılması adına önem arz edecektir.
Kariyer mesleklerin parlayan yıldızlarından biri olan vergi müfettişliği mesleğine gerekli önemin verilmesi ülke vergi tahsilatı açısından da oldukça önemlidir.
2025 yılında 7 bin 286 kişiye kadar düşen bu sayı daha da düşecek gibi göründüğünden Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın ivedi şekilde kanayan bu yaraya tampon tutması gerekmektedir.
Hatta yeminli mali müşavirlik ruhsatını alacak olan müfettişleri bu özlük haklarıyla Kurul’da tutmak pek mümkün görünmemektedir. Önümüzdeki yıllarda ruhsata hak kazanacak müfettiş sayısı da düşünüldüğünde ivedilikle önlem alınması gerektiği apaçık ortadadır.
Özellikle son dönemlerde sosyal medya fenomenlerinin, bahis çetelerinin, kara para aklayıcılarının ve bilumum yasa dışı faaliyetlerinin ülkede cirit attığını da düşünürsek Vergi Denetim Kurulunun ivedilikle güçlendirilmesi, nitelikli yeni inceleme elemanlarının Kurul’a katılması ve daha da önemlisi Kurul’un var olan vergi müfettişlerini özel sektöre kaptırmaması gerekmektedir.
Özlük hakları ivedilikle iyileştirilmeli
Yukarıda belirttiğim gibi ülkemizin vergi denetim ağının güçlendirilmesi; var olan nitelikli personelin kurumda kalmasının sağlanması gerekmektedir. Bunun için de yapılması gereken özlük haklarının ivedilikle iyileştirilmesidir.
Bugün ülkenin ekonomik anlamda durumu herkesin malumu. Özellikle İstanbul gibi metropollerde görev yapan kamu çalışanlarının geçinme problemi herkesçe dile getirilmekte. Bir vergi müfettişinin aylık maaşı yaklaşık 80 bin lira civarındadır. İstanbul’da depreme dayanıklı bir konut kira tutarı, beslenme, giyim gibi parametrelerin fiyatları göz önüne alınarak kariyer meslek mensuplarının maddi koşullarının ivedilikle düzeltilmesi bugünlerde zorunluluk halini almıştır.
Kamudan özel sektöre geçen vergi müfettiş sayısı da azımsanmayacak düzeydedir. Çünkü artan iş yükü, azalan vergi müfettişi sayısı ve ücret düşüklüğü gibi kronik sebepler Kurul’da kalmanın cazibesini azaltmaktadır. Bu da yıllarca yetiştirilen nitelikli iş gücünün kaybı anlamına gelmektedir.
Ayrıca 666 sayılı KHK ile getirilen eşit işe eşit ücret ilkesi sonrası bazı meslek gruplarına ara zamlar verilmiş ama vergi müfettişlerine yapılmamıştır. Bu da çalışma barışını bozmuş, motivasyon kayıplarına neden olmuştur.
Bu nedenle başta Vergi Denetim Kurulu olmak üzere kariyer meslek mensupları (merkez-taşra ayrımı olmaksızın), vergi dairesi müdürleri ile denetim birimlerinin koşullarının iyileştirilmesi gerekmektedir.
