ÖZ
Nakdi sermaye artışından kaynaklanan faiz indirim müessesesiyle şirketlerin sermaye yapısı güçlendirilmekte ve öz kaynakla finansman teşvik edilmekte olup bu düzenlemeyle ülkemize yapancı sermaye /yurtdışından kaynaklı girişimin artırılması amacıyla 27.03.2015 tarihli ve 6637 sayılı kanunun 8’inci maddesiyle kurumlar vergisi kanununun 10’uncu maddesinin birinci fıkrasına eklenen (ı) bendinde sermaye şirketlerinin ilgili hesap dönemi içinde ticaret siciline tescil edilmiş olan ödenmiş veya çıkarılmış sermaye tutarlarındaki nakdi sermaye artışları veya yeni kurulan sermaye şirketlerinde ödenmiş sermayenin nakit olarak karşılanan kısmı üzerinden TL cinsinden ticari kredilere uygulanan ağırlıklı yıllık ortalama faiz oranı dikkate alınarak hesaplanan %50’sinin, kurumlar vergisi matrahının tespitinde kurumlar vergisi beyannamesinde gösterilmek şartıyla indirim konusu yapılabilir.
Nakdi sermaye artışlarının, yurt dışından getirilen nakitle karşılanan kısmı için bu oran %75 olarak uygulanır.
Anahtar Kelimeler; KVK, Nakdi Sermaye, Sermaye artırımı, Sermaye azaltımı, İndirim Uygulaması
I.GİRİŞ
Her işletmenin bir kuruluş amacı bulunmaktadır. Kuruluş amacına ulaşmak için de beşeri sermaye ve nakdi sermayeye ihtiyaç hâsıl olmaktadır. İşletmelerin en büyük sorunlarından biri de kaynak teminidir. Şirketler varlıkların finansmanında borç kullanımını öz kaynaklara göre daha fazla tercih etmektedirler. Nakdi sermaye artırımı uygulamasının asıl amacı işletmeleri öz kaynak kullanımına yönlendirmek, sermaye yapılarını güçlendirmek, firmalara vergisel avantajlar sağlamak ve atıl durumda olan kaynakların aktif hale getirmektir.
5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunun 1 Seri Nolu Kurumlar Vergisi Genel Tebliğine göre finans, bankacılık ve sigortacılık sektörlerinde faaliyet gösteren kurumlar ile kamu iktisadi işletmeleri hariç olmak üzere sermaye şirketlerinin ilgili hesap döneminde tescil edilmiş olan ödenmiş veya çıkarılmış sermaye tutarlarındaki nakdi sermaye artışları veya yeni kurulan sermaye şirketlerinde ödenmiş sermayenin nakit olarak karşılanan kısmı üzerinden Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası tarafından indirimden yararlanılan yıl için en son açıklanan ağırlıklı yıllık ortalama faiz oranları dikkate alınarak hesaplanan tutarın %50’sinin kurumlar vergisi beyannamesi üzerinden indirim konusu yapılacağı hüküm altına alınmıştır. (Nakdi sermaye artışlarının, yurt dışından getirilen nakitle karşılanan kısmı için bu oran %75 olarak uygulanır.) Nakdi sermaye artışı uygulaması ekonomik belirsizlik dönemlerinde firmaların mali yapılarının fazla zarar görmeden istikrarı yakalamasını sağlayan mikro ekonomik bir politika aracıdır.
Sermaye (veya kapital); ekonomi biliminde mal üretmek için kullanılan makine, fabrika gibi fiziksel araçlardır. Ekonomi bilimindeki sermaye kavramı ile finans bilimindeki sermaye farklıdır. Finansta sermaye kavramı, fiziksel sermaye üzerindeki mülkiyet hakkını ifade eder. Paraya dönüştürülebilen bono, hisse senedi gibi değerler de sermaye olarak kabul edilir.
Çalışmamızın ilerleyen aşamasında yasal düzenlemelere yer verilerek nakdi sermaye artırımını detaylı bir şekilde değerlendirilmesi amaçlanmaktadır.
II.NAKDİ SERMAYE ARTIRIMINA İLİŞKİN YASAL MEVZUATIN UYGULANMASI
II.1.Sermaye Artırımında İndirim ve Kapsam
27/3/2015 tarihli ve 6637 sayılı Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 8 inci maddesiyle Kurumlar Vergisi Kanununun 10 uncu maddesinin birinci fıkrasına eklenen (ı) bendinde, finans, bankacılık ve sigortacılık sektörlerinde faaliyet gösteren kurumlar ile kamu iktisadi teşebbüsleri hariç olmak üzere sermaye şirketlerinin bulundukları hesap dönemi içinde, ticaret siciline tescil edilmiş olan ödenmiş veya çıkarılmış sermaye tutarlarındaki nakdi sermaye artışları veya yeni kurulan sermaye şirketlerinde ödenmiş sermayenin nakit olarak ödenen kısmı üzerinden Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) nin indirimin uygulandığı yıl için en son açıklanan bankalarca açılan TL cinsinden ticari krediler için uygulanan ağırlıklı yıllık ortalama faiz oranı dikkate alınarak, uygulamanın gerçekleştiği döneminin sonuna kadar hesaplanan tutarın %50’sinin, kurumlar vergisi matrahının tespitinde beyannamede yer verilmek koşuluyla, kurum kazancından indirim gerçekleşmesi hüküm altına alınmıştır.
Nakdi sermaye artışlarının, yurt dışından getirilen nakit ile karşılanan kısmı için bu oran %75 olarak uygulanır.
Sermaye şirketlerinin mali yapılarının güçlendirilmesi için getirilen bu düzenleme uyarınca indirime konu olan tutarın hesaplanmasında, 1/7/2015 tarihinden itibaren ticaret siciline tescil edilmiş olan ödenmiş veya çıkarılmış sermaye tutarlarındaki nakdi sermaye artışları veya bu tarihten sonra yeni kurulan sermaye şirketlerinde verilmiş sermayenin nakit olarak karşılanan kısmı dikkate alınarak, ilgili hesap döneminin sonuna kadar Kurumlar Vergisi Kanununun 10 uncu maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendine göre hesaplanacak kısım dikkate alınacaktır.
Bu indirim uygulamasında,
a) Nakdi sermaye artışı, sermaye şirketlerince uygulama döneminde ticaret siciline tescil ettirilmiş olan ödenmiş veya çıkarılmış sermaye tutarlarındaki nakdi artışlar ile yeni kurulan sermaye şirketlerinde ödenmiş sermayenin nakdi olarak karşılanan tutarını,
b) Ticari krediler faiz oranı, bankalarca açılan TL cinsinden ticari kredilere uygulanan ağırlıklı yıllık ortalama faiz oranı olarak dikkate alınacak olan ve TCMB tarafından indirimden yararlanılan yıl için en son açıklanan “Bankalarca Açılan Kredilere Uygulanan Ağırlıklı Ortalama Faiz Oranları”ndan “Ticari Krediler (TL Üzerinden Açılan) (Tüzel Kişi KMH ve Kurumsal Kredi Kartları Hariç)” faiz oranını,
c) Süre, ticaret siciline tescil edilen sermaye artırımının nakit olarak karşılanan kısmının şirketin banka hesabına yatırıldığı tarihin içinde bulunduğu (Nakden taahhüt edilen sermayenin, sermaye artırımına ilişkin kararın ticaret siciline tescil edildiği tarihten önce şirketin banka hesabına yatırılan kısmı için tescil tarihinin içinde bulunduğu) aydan hesap döneminin sonuna kadar olan ay sayısının 12 aya olan oranını ifade etmektedir.
II.2.Nakdi Sermaye Artırımında Yararlanamayacak Olan İşlemler
İndirimde dikkate alınacak tutarın hesaplanmasında; varolan sermaye şirketlerinde ödenmiş veya çıkarılmış sermaye tutarlarındaki nakdi sermaye artışları, yeni kurulan sermaye şirketlerinde ise ödenmiş sermayenin nakit olarak karşılanan tutarı dikkate alınacak olup sermayenin nakit olarak karşılanmayan tutarı için indirim uygulamasından yararlanılamayacağı tabiidir.
Bununla birlikte;
– Sermaye şirketlerine nakit olmayan varlık devirlerinden oluşan sermaye artışları,
– Sermaye şirketlerinin birleşme, devir ve bölünme işlemlerinden dolayı gerçekleşen sermaye artışları,
– Bilançoda ki öz sermaye kalemlerinin sermayeye ilave edilmesinden kaynaklanan sermaye artışları,
– Ortaklarca veya Kurumlar Vergisi Kanununun 12 nci maddesi kapsamında ortaklarla ilişkili olan kişilerce kredi kullanılmak veya borç alınmak şeklinde olan sermaye artışları,
– Şirkete nakdi sermaye haricinde hisse senedi, tahvil veya bono vs kıymetlerin eklenmesi şeklinde gerçekleştirilen sermaye artışları,
– Bilanço içi kalemlerin birbiri içinde mahsubu ile gerçekleştirilen sermaye artışları,
indirim tutarının hesaplamasında dikkate alınmayacaktır.
Örnek:
(M) Ltd. Şti. 4/5/2015 tarihinde, %50 oranında ortağı olan Bayan (N)’ye 1.000.000 TL borç vermiş olup bu tutarı “Ortaklardan Alacaklar” hesabında izlemektedir. 15/7/2015 tarihinde (M) Ltd. Şti.’nin sermayesinin nakdi olarak 2.000.000 TL artırılması kararı alınmış ve bu tutarın %25’i olan 500.000 TL aynı tarihte ortaklarca şirketin banka hesabına yatırılmıştır. Nakdi sermaye artışına ilişkin karar 22/7/2015 tarihinde ticaret siciline tescil ettirilmiştir. Bayan (N) sermaye taahhüdünün geri kalan 750.000 TL’sini 31/7/2015 tarihinde ortağı olduğu (M) Ltd. Şti.’nin banka hesabına yatırmak suretiyle yerine getirmiş olup şirketten 4/5/2015 tarihinde almış olduğu 1.000.000 TL tutarındaki borcunu henüz ödememiştir.
Ortaklar tarafından, kredi kullanılmak veya borç alınmak şekliyle oluşturulan sermaye artışları indirim tutarının hesaplanmasında dikkate alınmayacağından, Bayan (N) tarafından sermaye taahhüdüne ilişkin ödenen 1.000.000 TL için, Bayan (N)’nin 4/5/2015 tarihinde aldığı 1.000.000 TL borç ödemesi bitinceye kadar (bu borcun kısım kısım verilmesi halinde ödenmeyen tutar ile sınırlı olmak üzere) indirimden yararlanılması mümkün bulunmamaktadır.
II.3.İndirimden Yararlanacak Olanlar ve İndirimin Uygulanması
İndirimden finans, bankacılık ve sigortacılık sektörlerinde faaliyet gösteren kurumlar ile kamu iktisadi teşebbüsleri hariç olmak üzere, şartları sağlayan sermaye şirketlerinin yararlanabilmeleri mümkündür. Dolayısıyla finans, bankacılık ve sigortacılık sektörlerinde faaliyet gösteren kurumlar ile kamu iktisadi teşebbüsleri bu indirimden yararlanamayacaktır.
Nakdi sermaye artışı üzerinden, indirimden yararlanılan yıl için TCMB tarafından en son açıklanan ticari krediler faiz oranı dikkate alınarak, ilgili hesap döneminin sonuna kadar hesaplanan tutarın Bakanlar Kurulunca belirlenen orana isabet eden kısmı ilgili dönem kurum kazancından indirilebilecektir.
Kurum kazancından indirilebilecek tutar aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır:
İndirim uygulamasında, artırılmış olan sermayenin hesap döneminde ortaklarca nakit olarak ödendiği (Nakden taahhüt edilen sermayenin, sermaye artırımına ilişkin kararın ticaret siciline tescil edildiği tarihten önce şirketin banka hesabına yatırılan kısmı için tescil tarihinin içinde bulunduğu) ay kesri tam ay sayılmak suretiyle, yılın kalan süresi için kıst dönem esasına göre indirim tutarı hesaplanacaktır.
II.4.Sermaye Artırımının Tescili ve Artırılan Tutarın Şirketin Banka Hesabına Yatırılması
Sermaye şirketleri, karar mercilerinin nakdi sermayenin artış kararının ticaret siciline tescil edildiği tarihinden itibaren, bu indirim uygulamasından yararlanmaya başlayabileceklerdir.
İndirim hesaplaması kısaca, artırılan sermayenin ortaklarca firmanın banka hesabına nakit şeklinde fiilen yatırılan kısmı ile sınırlı olup taahhüt edilen sermayenin, ortaklar tarafından nakit şeklinde şirketin banka hesabına fiilen yatırılmayan kısmı indirim de dikkate alınmayacaktır.
Nakden taahhüt edilen sermayenin;
– Sermaye artırımına ilişkin kararın ticaret siciline tescil edildiği tarihten önce şirketin banka hesabına yatırılan kısmı için tescil tarihi,
– Tescil tarihinden sonra şirketin banka hesabına yatırılan tutarlar için ise şirketin banka hesabına yatırılma tarihi,
dikkate alınarak indirim uygulanacaktır.
II.5.Sermaye Azaltımı
Sermaye şirketlerinin indirimden yararlanmasından sonra sermaye azaltımı yapmaları durumunda, nakdi sermaye artışının azaltılan sermaye tutarı kadarlık kısmı için sermaye azaltımına ilişkin kararın ticaret siciline tescil edildiği ayı izleyen aydan itibaren bu indirimden yararlanmazlar.
Aynı zamanda, nakdi sermaye artışı gerçekleşmeden önce sermaye şirketlerinin sermaye azaltımına gitmiş olmaları halinde, bu indirimin hesaplanmasında azaltılan sermaye tutarı kadarlık kısım dikkateınmayacaktır.
II.6.İndirim Uygulamasına İlişkin Bakanlar Kuruluna Verilen Yetki, İndirim Oranları ve Uygulamaya İlişkin Sınırlamalar
Kurumlar Vergisi Kanununun 10 uncu maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendinin dördüncü paragrafı ile Bakanlar Kuruluna verilen yetki 26/6/2015 tarihli ve 2015/7910 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile kullanılmıştır.
Anılan Bakanlar Kurulu Kararında genel indirim oranı %50 olarak belirlenmiş olup firmaların yapılarına göre sermaye şirketleri bu orana aşağıdaki oranları ekl indirim uygulamasından yararlanabileceklerdir.
Payları borsada işlem gören halka açık sermaye şirketlerinde indirim oranı, indirimden yararlanılan yılın son günü itibarıyla, Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş. nezdinde borsada işlem görebilir nitelikte pay olarak izlenen payların nominal tutarının ticaret siciline tescil edilmiş olan ödenmiş veya çıkarılmış sermayeye oranı;
– %50 ve daha az olan şirketler için 25 puan,
– %50’nin üzerinde olan şirketler için ise 50 puan,
Nakdi olarak artırılan sermayenin, yatırım teşvik belgeli üretim ve sanayi tesisleri ile bu tesislere ait makine ve teçhizat yatırımlarında ve/veya bu tesislerin inşasına tahsis edilen arsa ve arazi yatırımlarında kullanılması durumunda, yatırım teşvik belgesinde yer alan sabit yatırım tutarı ile sınırlı olmak üzere 25 puan ilave edilmek suretiyle söz konusu indirim uygulanacaktır.
2015/7910 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının birinci maddesinin üçüncü fıkrasında indirim uygulamasında dikkate alınmak üzere farklı indirim oranları belirlenmiştir.
Gelirlerinin %25 veya fazlası şirket faaliyeti ile orantılı sermaye, organizasyon ve personel istihdamı suretiyle yürütülen ticarî, ziraî veya serbest meslek faaliyeti dışındaki faiz, kâr payı, kira, lisans ücreti, menkul kıymet satış geliri gibi pasif nitelikli gelirlerden oluşan sermaye şirketleri için indirim oranı %0 olarak uygulanacaktır.
Aktif toplamının %50 veya bundan yüksek olması bağlı menkul kıymetler, bağlı ortaklıklar ve iştirak hisselerinden oluşan sermaye şirketlerinde indirilebilecek tutarın hesaplanmasında indirim oranı %0 olarak uygulanacaktır.
Artırılan nakdi sermayenin farklı firmalara sermaye olarak eklenen veya kredi şeklinde kullandırılan kısımla sınırlı olmak üzere indirimin hesaplanmasında indirim %0 olarak uygulanacaktır.
Arsa ve arazi yatırımı yapan firmaların bu yatırımına tekabül eden kısımla sınırlı olmak üzere indirimin hesaplanmasında indirim %0 olarak uygulanacaktır.
III.DEĞERLENDİRME ve SONUÇ
6636 sayılı kanun ile 5520 sayılı kurumlar vergisi kanununa eklenen 10/ı maddesi ile kurumların sermaye yapılarının güçlendirilmesi, atıl durumda bulunan varlıkların işletmeye kazandırılması amaçlanmaktadır. Yukarıda kanuni mevzuat ve giriş kısmında açıklandığı üzere belirli şartlar altında ve finans, bankacılık ve sigortacılık sektörlerinde faaliyet gösteren kurumlar ile kamu iktisadi teşebbüsleri hariç olmak üzere sermaye şirketlerinin nakdi sermaye ödemesinde bulunarak kanun ve BKK’da belirlenen oranda hesapladıkları tutarları kurumlar vergisi beyannamesinde göstererek indirim konusu yapabileceklerdir.
Nakdi sermaye indiriminin finans, bankacılık ve sigortacılık sektörlerinde faaliyet gösteren kurumlar ile kamu iktisadi teşebbüslerine uygulanamaması mevzuat olarak kendi içinde bir tutarlılık olarak görülse de genel anlamda haksız rekabete neden olması eleştirilerin odağı olmuştur. Çünkü eşit şartlarda eşit imkânlar sunulmamaktadır.
İlgili yılda matrahın yetersiz olması veya zarar ortaya çıkması halinde indirim konusu yapılamayan tutarlar endekslenmeden sonraki yıllara devredecektir. Ayrıca izleyen her yıl için ayrı ayrı indirim uygulamasından yararlanılması söz konusu olacaktır. Daha sonraki yıllarda sermaye azaltımı yapılması halinde ise, azaltılan tutara isabet eden kısım indirim uygulamasında dikkate alınmayacaktır. Bahsi geçen madde ile firmalara vergisel avantaj sağlama imkânı sunarak sermaye yapılarını güçlendirme, atıl durumda olan veya faiz gibi pasif kaynaklarda değerlendirilen paraların sermaye şirketlerinde aktif olarak değerlendirilmesi amaçlanmaktadır.
İşletmelerin finansman tercihi üzerinde etkide bulunmak suretiyle, ekonomik ve mali amaçlarla birlikte firmaların sermaye yapısını güçlendirmeye odaklanan ve öz kaynak aleyhine fakat borçlanma lehine olan bu durumu düzeltmeye yönelik çeşitli vergi politikası araçları uygulanması yaygınlık kazanmıştır. Nakdi sermaye artışı indirimi uygulaması teşvik edilen en yaygın politika haline gelmiştir.
Kaynakça
–14.10.2021 tarih ve 7338 sayılı vergi usul kanunu ile bazı kanunlarda değişiklik yapılmasına dair kanun’un 59’uncu maddesi ile 5520 sayılı kvk 10’uncu maddesinde yapılan değişiklik.
-ÇÖZÜMMALİ 270 EYLÜL – EKİM T.C. YASALAR. (07.04.2015). 6637 sayılıBazı Kanun Ve Kanun Hük-münde Kararnamelerde Değişiklik. Ankara: Resmi Gazete: (29319 sayılı).
-T.C. YASALAR. (21.06.2006). 5520 Kurumlar Vergisi Kanunu. Ankara: Resmi Gazete: (26205 sayılı).
-5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunun 1 Seri Nolu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği
-https://tr.wikipedia.org/wiki/Sermaye
