Son dönemlerde maliye camiası ve vergi mükellefleri arasında en çok konuşulan konuların başında yeni dönemde vergi denetim ve bu kapsamda yapılacak vergi incelemelerinin daha yoğun bir şekilde yapılacağı, maliye idaresi tarafından önümüzdeki süreçte hayata geçirilecek yeni sistemle bu incelemelerin can yakıcı bir hale geleceği ,hazırlıklı olmayan ve büyük ölçüde kayıt dışı çalışan işletmeler için önemli cezaların yolda olduğu gibi bir algı oluştu.Bu algı doğrumudur?Kurgan adı verilen yeni sistem nedir?İşletmeler bu sisteme nasıl hazırlık yapabilir?Bu ve benzeri soruları bu yazımızda cevaplamaya çalışacağım.
KURGAN Sisteminin Amacı
KURGAN (Kuruluş Gözetimli Analiz Sistemi), yalnızca teknik bir yazılım ya da veri tabanı değildir. Bu sistemin kurulmasındaki temel amaç, vergi kaçaklarının önlenmesi, vergi ziyaı riskinin azaltılması, kamu gelirlerinin güvence altına alınması ve mükelleflerin vergiye uyumunun artırılmasıdır. Başka bir deyişle, devletin “önleyici vergi denetimi” yaklaşımının somut bir aracıdır.
KURGAN Nedir ve Nasıl Çalışır
Türkiye’de vergi denetimi son yıllarda köklü bir dönüşümden geçiyor. Dijitalleşmenin vergi idaresine yansımasıyla birlikte artık sadece geçmiş yılların defterleri incelenmiyor, anlık işlem analizi üzerinden mükellefler uyarılıyor. Bu dönüşümün merkezinde ise yeni sistem KURGAN (Kuruluş Gözetimli Analiz Sistemi) bulunuyor.
Hazine ve Maliye Bakanlığı’na bağlı Vergi Denetim Kurulu’nun (VDK) geliştirdiği bu sistem, 1 Ekim 2025 tarihi itibarıyla fiilen devreye alınmıştır. Böylece ticari işlemler, fatura hareketleri, kayıt dışı harcamalar ve özellikle sahte belge riskleri anlık olarak tespit edilerek mükelleflere “KURGAN yazısı” gönderilmeye başlanmıştır. (HMB, Sahte Belgeyle Mücadele Stratejisi ve KURGAN Rehberi.)
Bu gelişme, hem şirketler hem de mali müşavirler için yeni bir vergi denetim döneminin kapısını açmaktadır. Kurgan sistemi, vergi idaresinin teknolojik gücünü kullanarak riskli işlemleri anında tespit etmesine imkân sağlamakta, böylece hem devletin vergi gelirlerini korumakta hem de vergi adaletine katkı sunmaktadır. Ancak beraberinde getirdiği sorumluluklar ve riskler de vardır. Bu nedenle mükelleflerin, KURGAN yazısı aldıklarında ne yapmaları gerektiğini ve sistemin olası sonuçlarını çok iyi bilmeleri gerekir.
Risk seviyesi yüksek görülen mükelleflere idare tarafından bilgilendirme/uyarı yazıları gönderilebilir. Kurgan’ın amacı ceza yağdırmaktan çok; erken uyarı vererek potansiyel risklerin tespitini sağlamak ve gerektiğinde idarenin ön inceleme başlatabilmesi için sinyal oluşturmaktır.
Vergi Denetiminde Yeni Dönem (Anlık Vergi Denetimi)
Klasik vergi incelemelerinde denetimler genellikle yıllar sonra yapılırdı. Bu durumda mükellef, geçmişteki işlemlerini belgelemek ve açıklamak zorunda kalır, süreç hem uzun hem de belirsiz olurdu. KURGAN sistemi ise bunu değiştirmiştir. Artık:
– Vergi denetimimleri cari dönemde yapılacaktır.
– İşlem gerçekleşir gerçekleşmez riskli bulunursa mükellefe yazı gönderilecek.
– Mükellef, makul süre içinde izahat vermek zorundadır.
KURGAN, sadece bir analiz programı değil; aynı zamanda “anlık vergi denetimi” fonksiyonu gören, önleyici bir sistemdir. Bu yönüyle, hem mükellefler için ciddi bir sorumluluk hem de vergi idaresi için çok güçlü bir denetim aracı anlamına gelmektedir.
1. Vergi Kaçakçılığıyla Mücadele
Türkiye’de uzun yıllardır vergi gelirlerini azaltan en önemli sorunlardan biri naylon fatura ve sahte belge düzenlemeleridir. Bu belgelerle haksız KDV iadesi talep edilmesi, giderlerin şişirilmesi veya hiç olmayan işlemlerin kayda alınması, kamuya ciddi zararlar vermektedir.
KURGAN’ın amacı, bu tür sahte belge düzenlemelerini işlem anında tespit etmek ve mükellefi daha fatura düzenlenirken uyarmaktır. Böylece “bilmeden naylon fatura kullanmak” gibi savunmalar da ortadan kalkacak, çünkü sistem riskli belgeleri doğrudan işaretleyebilecektir. Bu da doğrudan vergi ziyaı cezası ile karşılaşma ihtimalini azaltır.
2. Vergi Denetiminde Anlık Kontrol
Klasik sistemde vergi denetimleri çoğunlukla yıllar sonra yapılır, mükellefler geriye dönük defter ve belgelerini açıklamak zorunda kalırdı. Bu hem zaman kaybına hem de delil yetersizliğine yol açardı.
KURGAN ise anlık vergi denetimi imkânı sunar. Mükellef bir işlemi kayda aldığında, sistem hemen analiz eder ve şüpheli bulduğu durumda “KURGAN yazısı” gönderir. Böylece vergi idaresi için hızlı tepki, mükellef için ise işlemlerini hemen düzeltme imkânı doğar. Bu yaklaşım sayesinde yıllar sonra ortaya çıkan vergi ziyaı tespitleri yerine, risk daha başında önlenir.
3. Kamu Gelirlerinin Güvence Altına Alınması
Vergi gelirleri devlet bütçesinin en önemli kaynağıdır. Kayıt dışı ekonomi ve sahte belgeler nedeniyle devletin vergi kayıpları milyarlarca lira seviyesine ulaşabilmektedir. sistemin bir diğer amacı, bu kayıpları minimize etmek ve bütçe disiplinini korumaktır. Özellikle vergi ziyaı ihtimalini azaltarak kamu gelirlerinin düzenli tahsilini sağlamaktır.
4. Dijitalleşme ve Şeffaflık
KURGAN, aynı zamanda Türkiye’nin dijital vergi dairesi hedefine hizmet eden bir projedir. Defter beyan sistemi, e-Fatura, e-Arşiv gibi dijital uygulamalarla uyumlu çalışarak mükelleflerin tüm işlemlerini elektronik ortamda denetime açmaktadır. Bu sayede hem işlemlerin kayıt dışına kayması engellenir hem de denetimde şeffaflık sağlanır.
5. Mükellefleri Uyumlu Davranmaya Teşvik Etmek
Sistemin bir diğer hedefi, cezalandırıcı değil önleyici olmaktır. Yani KURGAN yazısı gönderildiğinde, bu yazı mükellefe “hakkında inceleme başlattım” demek değildir. Aksine, “işlemlerinde risk gördüm, bunu açıkla ya da düzelt” anlamı taşır.
Bu yaklaşım mükellefleri doğru ve dürüst beyan yapmaya yönlendirir. Çünkü artık yanlış veya yanıltıcı kayıtlar çok kısa sürede tespit edilmektedir. Bu da vergi ziyaı cezası doğurabilecek hataların erkenden önüne geçilmesini sağlar.
6. MASAK ile Koordinasyon
KURGAN’ın bir amacı da MASAK (Mali Suçları Araştırma Kurulu) ile eşgüdümlü çalışmaktır. Vergi suçları çoğu zaman kara para aklama, evrakta sahtecilik veya organize mali suçlarla bağlantılıdır. MASAK’ın “şüpheli işlem bildirimleri”, KURGAN’ın veri tabanına düşerek risk analizinin bir parçası olur. Böylece vergi idaresi sadece vergi kaybını değil, aynı zamanda finansal suçları da erken aşamada tespit edebilir.
7. Mali Müşavirlerin Sorumluluğunu Artırmak
KURGAN sisteminin bir amacı da mali müşavirleri daha dikkatli çalışmaya zorlamaktır. Artık şahsi harcamaların gider yazılması, işin niteliğiyle ilgisi olmayan faturaların kayda alınması veya “alışılmış küçük hatalar” çok daha hızlı fark edilmektedir. Mali müşavirler de KURGAN kapsamında sorumlu tutulduklarından, kayıtların doğruluğu konusunda daha titiz davranmak zorundadır.
