Okurlarımızdan Kenan B. çok yakınında alenen vergi kaçıran bir yakını olduğunu duyduğu vicdani rahatsızlık nedeniyle bu konuyu vergi idaresine yazmayı düşündüğünü ancak tereddüt duyması nedeniyle karar vermekte zorlandığını belirterek bu konunun mevzuattaki yerini, vicdani yönden olaya nasıl yaklaşması gerektiğini ve herhangi bir ikramiyenin söz konusu olup olmadığını sormuş. Bu yazımızda okuyucumuzun bu sorusuna cevap vermeye çalışacağım.
Genel Açıklama
Bilindiği üzere Anayasamızın 73.maddesine göre herkes vergi ödemekle yükümlüdür. Toplumsal yaşamın bir gereği olarak zaman içinde kişilerin uymaları gereken birtakım kurallar düzenlenmiştir. Bu kuralların bir bölümü, kişilerin devlete karşı yükümlülükleriyle ilgili olup ilk akla gelen vergi ödevidir. Temel çerçevesi Anayasa ile çizilen ve kanunlarla somut olarak belirlenen vergi ödevinin gerektiği gibi yerine getirilmemesi durumunda yine buna ilişkin müeyyideler kanunlarla belirlenmiştir.
Bu yaptırımların uygulanabilmesi için öncelikle mükelleflerin kanuna aykırı hareketlerinin tespiti gerekmektedir. Vergi kanunlarının belirlemiş olduğu ödevlerin yerine getirilmemiş veya eksik yerine getirilmiş olduğunun belirlenebilmesi çeşitli şekillerde olabilmektedir. Bu konunun temel stratejisi Hazine Ve Maliye Bakanlığınca belirlenmekte bu bakanlık bünyesinde Vergi Denetim Kurulu Başkanlığında görev alan vergi müfettişlerince denetim görevi yerine getirilmektedir. Bu görev bakanlıkça tespit edilen temel ilkeler ve objektif kurallara göre yapılmaya çalışılmaktadır. Ancak zaman zaman vicdani rahatsızlıklar veya haksız rekabete maruz kalmış vatandaşlarımızdan da ihbar dilekçeleri üzerine gerekli vergi incelemeleri yapılabilmektedir. Ancak bu dilekçelerin dikkate alınabilmeleri için somut bilgi ve belgeye dayanmaları esastır. Somut bilgi belge içermeyen sadece genel ifadeler belirtilen ihbarlar dikkate alınmamaktadır.
İlgili Mevzuat
İhbar ve ödül sistemine ilişkin uygulamaları belirleyen mevzuat çok eski tarihli olup 31.12.1931 Tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 1905 sayılı “Menkul ve Gayrimenkul Emval ile Bunların İntifa Hakları ve Daimi Vergiler Mektumlarını Haber Verenlere Verilecek İkramiye Hakkında Kanun” hükümlerine göre yapılmaktadır. Ayrıca Hazine ve Maliye Bakanlığının söz konusu kanun çerçevesinde çıkarılan iç yazıları ve genelgeleri ile vergi ihbarı ikramiyesi kurumunun düzenlemeleri uygulamaya yön vermektedir.
Yukarıda da ifade ettiğimiz üzere Herhangi bir mükellefin vergi kaçakçılığı yaptığına ilişkin ihbarın, ikna edici ve somut delillere dayanması gerekmektedir. Muhbirin yaptığı ihbar ile inceleme sonucunda bulunacak olan matrah farkları doğrudan ilişkili olmak durumundadır. İhbarın genel ve soyut kavramlarla yapılmış olması halinde ikramiye ödenmesi mümkün bulunmamaktadır.
Muhbirin, kaçakçılığın nasıl yapıldığıyla ilgili inandırıcı bilgi ve belgeleri dilekçesine eklemesi veya dilekçe içerisinde yer vermesi gerekmektedir. Varsayım veya tahmine dayalı ihbarlar gerçek çıksa dahi ikramiye ödenmemektedir.
Yapılan inceleme sonucunda matrah farkı belirlenmesi ve ceza kesilmesi halinde muhbire verilecek ikramiyenin 1/3’ü verginin kesinleşmesi kalan 2/3’ü ise verginin tahsilinden sonra ödenmektedir. İhbar ikramiyesi oranı ise kayba uğratılan vergi ve cezanın %10’u dur.
Konuya İlişkin Gelir İdaresi Başkanlığı Duyurusu
GİB özellikle son dönemlerde kayıtdışı ile mücadele kapsamında ihbar müessesesinin, vergisini düzenli ödeyen mükelleflerin ödedikleri vergiye sahip çıkması ve vergi kaçıranları sisteme dahil ederek vergi kanunları karşısında her vatandaşın eşit şartlarda vergi ödemesini sağlaması için başvurdukları bir yol olması gerektiği düşüncesinden hareketle bir duyuru yayımladı.
Söz konusu duyuruda;
Hazine ve Maliye Bakanlığınca yürütülen kayıt dışı ekonomi ile mücadele çalışmaları kapsamında vatandaşların ihbar ve şikâyetlerini kolay, hızlı ve istedikleri her an (7/24) yapabilmelerine imkân sağlamak amacıyla ihbar kanallarına ilişkin olarak;
– Resmi internet sayfamız (gib.gov.tr),
– Dijital Vergi Dairesi (dijital.gib.gov.tr),
– GİB Mobil ve Vergi İletişim Merkezi (189)
hizmetleri güncellenmiştir.
Ayrıca,
– BİP Vergi İhbarı Servisi,
– X ve Instagram İhbar Hesapları,
– WhatsApp İhbar Hattı (0 552 189 0 189)
hizmete açılmıştır.
Vatandaşların ihbar edebileceği konular:
• Düşük KDV Oranı Uygulanması
• IBAN / PTT Çeki Yolu ile Ödeme Talep Edilmesi
• Fiş/Fatura Verilmemesi
• Başka İşletmenin POS Cihazının Kullanılması
• Mükellefiyet Kaydının Olmaması
• Sahte/ Yanıltıcı Belge Düzenlenmesi veya Kullanılması
• Personel Ücretinin Elden Ödenmesi
• Kira Gelirinin Beyan Edilmemesi
• Tapu Harcının Eksik Ödenmesi
• Kaçak Ürün Satışının Yapılması
Olarak belirtilmiştir.
GİB’in yaptığı bu duyuru ile Ülkemizde genel olarak ihbar edilen ile ihbarcı arasında bir husumet veya bir ihtilaf yaşandıktan sonra meydana gelen ve sevimsiz bir durum olarak algılanan ihbar müessesine bakışın bir miktarda olsa değiştirmeye faydası olacağını söyleyebiliriz. Bu duyuru sonrası vatandaşlarımız daha büyük bir cesaret ve özgüvenle bu müesseseyi çalıştıracaklardır.
