Stok Affı: Kayıtlarda Olup İşletmede Mevcut Olmayan Emtia ve Kıymetlerin Vergi Affından Yaralanmasında Usul ve Esaslar

I.GİRİŞ

7440 sayılı Kanunun 6.maddesinin ikinci fıkrasının (a) bendi hükmü ile gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine, kayıtlarında yer aldığı hâlde işletmelerinde mevcut olmayan;

a) Emtia,

b) ATİK’lerini (makine, teçhizat ve demirbaşlarını)

beyan etmek suretiyle kayıtlarını fiili duruma uygun hale getirmeleri imkanı verilmiştir.

Bu yazımızda işletmede yer almamasına rağmen hesaplarda bulunan başka bir ifadeyle belgesiz satılan emtia ve kıymetlerin vergi affından yararlanmasına ilişkin hususlar değerlendirilmiştir.

II.KAPSAM

Bütün gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri 31 Mayıs 2023 tarihine kadar kayıtlarda yer aldığı hâlde işletmede mevcut olmayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlara ilişkin bildirmek ve beyan etmek suretiyle uygulamadan yararlanabilir.

Buna göre;

a) Ferdi işletmeler,

b) Adi ortaklıklar,

c) Kollektif şirketler,

d) Adi komandit şirketler ile

e) Sermaye şirketleri,

f) Kooperatifler,

g) İktisadi kamu kuruluşları,

h) Dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler ve

i) İş ortaklıkları

Uygulama kapsamına dâhil bulunmaktadır.

II.1.Belge Düzeni

Uygulamadan yararlanmak isteyen mükellefler kayıtlarında yer aldığı hâlde işletmelerinde mevcut olmayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlarını ilişkin olarak fatura düzenlemek zorundadır.

Mükellefler tarafından düzenlenecek faturalarda alıcıya ilişkin bilgiler yerine, “Muhtelif Alıcılar (7440 sayılı Kanunun 6/2 maddesi çerçevesinde düzenlenmiştir)” ibaresi yazılacaktır.

II.2.Beyan Edilecek Mallarda Değer Tespiti

Uygulama kapsamında düzenlenecek faturada yer alacak bedel;

a) Emtialar bakımından aynı nev’iden emtialara ilişkin cari yıl kayıtlarına göre tespit edilen gayrisafi kâr oranı,

b) Makine, teçhizat ve demirbaşlar bakımından mükelleflerin kendilerince veya bağlı oldukları meslek kuruluşunca tespit edilecek rayiç bedelleri

dikkate alınarak tespit edilecektir.

II.2.a.Kar Oranının Tespit Edilememesi Durumlar

Gayrisafi kar oranının yasal kayıtlardan tespit edilemediği hallerde de, mükellefin bağlı olduğu meslek odalarının belirleyeceği oranlar esas alınacaktır.

III.VERGİSEL YÜKÜMLÜLÜKLER ve MUHASEBE KAYITLARI

Yukarıda açıklanan şekilde beyan edilerek faturaları düzenlenen ve yasal defterlere kaydedilen emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlar ile ilgili işlemler, normal satış işlemlerinden bir farklılık arz etmemektedir.

Satış hasılatı yıllık gelir veya kurumlar vergisi matrahının hesaplanmasında dikkate alınması gerekir.

III.1.KDV’nin Beyanı ve Ödenmesi

Beyan edilen mal ve kıymetlere ait ödenmesi gereken katma değer vergisi, ilk taksiti beyanname verme süresi içinde, izleyen taksitler beyanname verme süresini takip eden birinci ve ikinci ayda olmak üzere üç eşit taksitte ödenebilir.

Buna göre;

a) Kayıtlarda yer aldığı hâlde işletmede mevcut olmayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaş üzerinden hesaplanan KDV’nin beyan edildiği dönemde, ödenecek KDV’nin bu kapsamda belirtilen emtia, makine, teçhizat ve demirbaş üzerinden hesaplanan KDV’yi aşması hâlinde, emtia, makine, teçhizat ve demirbaş üzerinden hesaplanan KDV’ye isabet eden kısım üç eşit taksitte ödenebilecektir.

b) Emtia, makine, teçhizat ve demirbaş üzerinden hesaplanan KDV’yi aşan ödenecek KDV tutarı ise ilgili dönem KDV beyannamesinin ödeme süresi içinde ödenecektir.

c) Emtia, makine, teçhizat ve demirbaş üzerinden hesaplanan KDV tutarından daha düşük tutarda ödenecek KDV çıkması hâlinde ise ödenecek KDV tutarı üç eşit taksitte ödenebilecektir.

Ancak talep edilmesi hâlinde, taksitlendirilebilecek tutarın defaten ödenebilmesi de mümkündür.

III.1.a.KDV’nin Hesaplanması ve Beyanı

Kayıtlarda yer aldığı hâlde işletmede mevcut olmayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşa ilişkin faturada “ilgili kıymetin tabi olduğu oranda KDV” hesaplanması ve bu KDV ilgili dönem 1 No.lu KDV Beyannamesinin “Matrah” kulakçığının, “7440 Sayılı Kanunun (6/2-a) Maddesi Kapsamındaki Bildirim” tablosuna kayıt yapılarak beyan edilmesi gerekir.

Söz konusu beyannamede ödenecek KDV çıkması hâlinde kayıtlarda yer aldığı hâlde işletmede mevcut olmayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşa ilişkin hesaplanan KDV tutarı, “Ödenmesi Gereken Katma Değer Vergisi” tutarından düşülerek ödenecektir.

Bu hesaplama sonucu “Bu Dönemde Ödenmesi Gereken KDV” satırında yer alan tutar, 1 No.lu KDV Beyannamesinin ödeme süresi içinde ödenecektir.

III.1.a.1.Ek Beyanname Verme Durumu

Kayıtlarda yer aldığı hâlde işletmede mevcut olmayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşa ilişkin beyanda bulunanların 1 No.lu KDV Beyannamesinde “Ödenmesi Gereken Katma Değer Vergisi” satırında bir tutar bulunması hâlinde aşağıda örneği bulunan ve Tebliğ Ekinde yer alan (ek-21) beyannamenin verilmesi zorunludur.

Taksitlendirme imkânından yararlanmayı tercih etmeyenlerin, ilgili dönem beyannamesinin “Ödenmesi Gereken Katma Değer Vergisi” satırında yer alan tutarın tamamını defaten ödemeleri hâlinde, ek beyanname vermelerine gerek bulunmamaktadır.

Yukarıdaki Ek Beyannamede (Tebliğ Ek:21) daha önce 1 No.lu KDV Beyannamesindeki “Ödenmesi Gereken Katma Değer Vergisi” tutarından, “Bu Dönemde Ödenmesi Gereken KDV” satırında yer alan tutar düşülecek ve kalan tutar taksitlendirilecektir. “Bu Dönemde Ödenmesi Gereken KDV” satırında yer alan tutarın “0” olması hâlinde 1 No.lu KDV Beyannamesindeki “Ödenmesi Gereken Katma Değer Vergisi” tutarı taksitlendirilecektir.

Buna göre; taksitlendirilecek tutarın ilk taksiti ek beyannamenin verilme süresi içinde, izleyen taksitler beyanname verme süresini takip eden birinci ve ikinci ayda olmak üzere üç eşit taksitte ödenecektir.

III.2.Deprem Bölgesinde KDV’nin Ödenmesi

7440 sayılı Kanunun 9 uncu maddesinin ondokuzuncu fıkrasına göre, Hazine ve Maliye Bakanlığınca 213 sayılı Kanunun 15.maddesine göre Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Elazığ, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Osmaniye ve Şanlıurfa İlleri ile Sivas İlinin Gürün İlçesinde mücbir sebep hali ilan edilmiştir.

Mücbir sebep halinin, Kanunun dokuzuncu maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde belirlenen başvuru süresince devam etmesi durumunda, mücbir sebep kapsamına alınan yerlerdeki dairelere (alacaklı idarelere) yapılacak başvurunun süresi mücbir sebep hâlinin sona erdiği tarihi takip eden üçüncü ayın sonuna kadar (bu tarih dâhil) uzatılmıştır.

Diğer taraftan, aynı fıkra çerçevesinde 7440 sayılı Kanun 6.maddesi kapsamında ödenmesi gereken tutarlar beyanname verme süresi içinde, taksitle yapılacak ödemelerde ise ilk taksit beyanname verme süresi içinde, diğer taksitler izleyen aylarda ödenmesi gerekir.

Buna göre, mücbir sebep hali ilan edilen yerlerde mükellefiyet kaydı bulunanların kayıtlarında yer aldığı hâlde işletmelerinde mevcut olmayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlarını fatura düzenlemek ve her türlü vergisel yükümlülüklerini yerine getirmek suretiyle mücbir sebep halinin sona erdiği tarihi takip eden üçüncü ayın sonu olan 31 Ekim 2023 tarihine kadar kayıt ve beyanlarına intikal ettirmeleri gerekir.

Bu kapsamda ödenmesi gereken katma değer vergisi, ilk taksiti beyanname verme süresi içinde, izleyen taksitler beyanname verme süresini takip eden birinci ve ikinci ayda olmak üzere üç eşit taksitte ödenmesi gerekir. Ancak talep edilmesi hâlinde, taksitlendirilebilecek tutarın defaten ödenebilmesi de mümkün bulunmaktadır.

III.3.ÖTV’nin Durumu

Kayıtlarda yer aldığı hâlde işletmede mevcut olmayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşın ÖTV’ye tabi olması hâlinde, ilgili mevzuatına göre hesaplanacak ÖTV’ye faturada yer verilmesi grekir.

Söz konusu emtia, makine, teçhizat ve demirbaşın tabi olduğu “genel beyan usul ve esasları dâhilinde” ilgili dönemde beyan edilerek ödenecektir.

III.4.Hasılat Esaslı Mükelleflerde KDV’nin Hesaplanması

Hasılat esaslı vergilendirme usulüne tabi mükelleflerin de 7440 sayılı Kanunun 6 ncı maddesinin ikinci fıkrasının (a) bendi hükmünden faydalanması mümkün olup, bu kapsamdaki makine, teçhizat ve demirbaşlar için tespit edilecek KDV dâhil hasılat için %1,5 oranı uygulanarak ödenecek KDV tutarı belirlenecektir.

III.5.Beyan Edilen Mal ve Kıymetler İçin Daha Sonra Ceza Kesilir mi?

Fatura düzenlenmek suretiyle uygulama kapsamında yazımızın önceki bölümlerinde açıklanan usul ve esaslarda belirlenen şekilde hasılatı kayıtlara intikal ettirilen emtia, makine, teçhizat ve demirbaşın daha önceki dönemlerde satıldığının tespit edilmesi hâlinde, düzeltmeye tabi tutulmuş kıymetlerle ilgili olarak geçmişe yönelik tarhiyat yapılmayacağı gibi ceza ve faiz uygulanması da mümkün değildir.

IV.ÖRNEKLERLE MUHASEBE KAYITLARI

Örnek:

Mükellef (A)’nın kayıtlarda yer aldığı hâlde işletmede mevcut olmayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşa ilişkin beyanlara yönelik örnek hesaplama ve ödeme tablosu aşağıda yer almaktadır.

Yukarıdaki tabloda görüleceği üzere;

a) İlk durumda 1 No.lu KDV Beyannamesinde “Ödenmesi Gereken Katma Değer Vergisi” satırında herhangi bir tutar olmadığından ek beyanname verilmesine gerek bulunmamaktadır.

b) İki ve üçüncü durumlarda ise zorunlu olarak ek beyannamenin verilmesi (ilgili dönem beyannamesinin “Ödenmesi Gereken Katma Değer Vergisi” satırında yer alan tutarın tamamının defaten ödenmesi hali hariç) gerekir.

IV.1.Bilanço Esasına Göre Defter Tutan Mükelleflerde Muhasebe Kayıtları

Kayıtlarda yer aldığı hâlde işletmede mevcut olmayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaş nedeniyle düzenlenen fatura bedeli muhasebe kaidelerine uygun olarak kayıtlara intikal ettirilmesi gerekir.

Düzenlenecek fatura nedeniyle kullanılacak borçlu hesap uygulamayı yapan mükellefçe gerçeğe uygun olarak tespit edilmesi gerekir. Gerçek durum ile kayıtlar arasındaki farklılık, faturasız satışlardan kaynaklanmakta olup faturasız satılan kıymetlerin karşılığında işletme kalemlerinden birinde artış olması gerekmektedir. Bu artış nakit para, banka, alacak senedi, çek ve benzeri değerler şeklinde olabilir.

Dolayısıyla, ilgili kıymet çıkışı karşılığında aktif değer olarak işletmede ne varsa veya işletmede beyan tarihinde bu artış ne olarak görülüyorsa, buna ilişkin hesaplara kayıt yapılması gerekmektedir.

IV.1.a.Borçlu Hesabın Tespit Edilememesi

Aktif hesaplarda meydana gelen artışın herhangi bir şekilde tespit edilememesi hâlinde “689 Diğer Olağan Dışı Gider ve Zararlar” hesabına borç kaydı yapılacaktır.

Bu durumda söz konusu artışın gelir veya kurumlar vergisi beyannamesinin düzenlenmesi sırasında kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınması gerekir.

Örnek:

(Y) Limited Şirketi, kayıtlarında yer aldığı hâlde stoklarında mevcut olmayan emtialarını faturalandırarak kayıtlarını fiili duruma uygun hale getirmek istemektedir. Şirketin, ticaretini yaptığı genel oranda KDV’ye tabi olan (A) malının kayıtlarda bulunan ancak stoklarda yer almayan miktarı 5 ton olup kendi kayıtlarına göre bu malın birim maliyeti 85 TL/Kg ve gayrisafi karlılık oranı ise % 8’dir.

(Y) Limited Şirketi bu mala ilişkin düzenleyeceği faturada (5.000*85*1,08=) 459.000 TL satış bedeli ve (459.000,00*0,18=) 82.620 TL KDV gösterecektir. Düzenlenen bu faturanın muhasebe kayıtlarının aşağıdaki şekilde yapılması gerekir.

Giderlerin nazım hesaplara (kanunen kabul edilmeyen gider olarak) kaydı şu şekilde yapılabilir:

Mükellefin 689 numaralı hesap yerine gerçek duruma uygun olması hâlinde diğer hesaplardan; kasa, bankalar, alınan çekler, alıcılar veya alacak senetleri hesaplarından biri kullanılabilecektir. Örneğimiz kapsamında kayıtsız yapılan satış karşılığında alacak senedi alınmış olması hâlinde muhasebe kaydının aşağıdaki şekilde yapılması gerekir.

Örnek:

(Z) İşletmesi, kayıtlarında yer aldığı halde işletmede yer almayan demirbaşı, faturalandırarak kayıtlarını fiili duruma uygun hale getirmek istemektedir.

İlgili demirbaşın rayiç bedeli 120.000 TL olup genel oranda KDV’ye tabidir. İlgili demirbaş, kayıtlarda 70.000 TL bedeli ile yer almaktadır ve bu tutarın tamamı için amortisman ayrılmıştır. Ayrıca bu kıymet satışı nedeniyle alacak senedi alınmış olduğu tespit edilmiştir.

IV.2.İşletme Hesabı Esasına Göre Defter Tutan Mükelleflerde Muhasebe Kayıtları

Kayıtlarda yer aldığı hâlde işletmede mevcut olmayan emtia makine, teçhizat ve demirbaşlar nedeniyle düzenlenen faturalar, işletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler tarafından yasal defterlerine hasılat olarak kayıt edilmesi gerekir.

V.KAYITLARDA YER ALDIĞI HÂLDE İŞLETMEDE MEVCUT OLMAYAN EMTİA VE KIYMETLERİN BS FORMU KARŞISINDAKİ DURUMU

Kayıtlarda yer aldığı hâlde işletmede mevcut olmayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlar nedeniyle düzenlenen faturaların Bs formu vermek zorunda olan mükellefler tarafından ilgili dönem Bs formu ile bildirilmesi gerekir.

Söz konusu bildirim işlemi, Bs formunun “Soyadı/Adı Unvanı” bölümüne “Muhtelif Alıcılar (7440 sayılı Kanun Madde 6/2)”, “Vergi Kimlik Numarası” bölümüne (4444 444 444) yazılması gerekir.

VI.SONUÇ

Bu çalışmamızda kayıtsız yapılan satışların 7440 sayılı yasa ile getirilen vergi affı kapsamındaki usul esaslar değerlendirildi.

Vergi affı uygulamaları genel itibariyle muhasebe ve vergi sistemlerini deforme eden uygulamalardır. Bu tür uygulamalar yasal işlemlerin süresinde yapılmamasını netice vermekte, hazineye akması gereken vergi gelirlerinin zamanında ödenmemesine, vergi uygulamalarının gerektiği kıvam ve optimumda olmamasına sebep olmaktadır.

Bu sebeple kayıt altı çalışmayı teşvik edecek başta vergi oranlarının düşürülmesi olmak üzere optimum bir muhasebe, denetim ve vergi sistemi üzerinde durmak ve geliştirmek gerekiyor.

Kaynak:

7440 Sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun
3065 sayılı KDV Kanunu
213 sayılı Vergi Usul Kanunu
İlgili İdari Düzenlemeler

Ekovergi.com | Ahmet GÜZEL - YMM/Bağımsız Denetçi